Ποιο είναι το μυστικό κάποιων γονιών, των οποίων τα παιδιά είναι τόσο ήρεμα, ευγενικά, και συνεργάσιμα; «Υπάρχουν τέτοια παιδιά;», θα αναρωτηθείτε. Υπάρχουν και το ξέρετε. Είναι τα παιδιά που η μαμά τους λέει «ώρα να φύγουμε» και απλά σταματούν αυτό που κάνουν και την ακολουθούν. Τα παιδιά που τακτοποιούν τα παιχνίδια τους όταν εκείνη τους το ζητά και που συζητούν, αντί να ουρλιάζουν. Για την ακρίβεια, είναι τα τρία παιδιά της Emily, μιας μαμάς και φίλης της παιδοψυχολόγου Sharon K. Hall, η οποία με αφορμή το «μυστικό» της πρώτης, εξηγεί τι κάνει η Emily τόσο σωστά.
«Αν υπάρχει ένα πράγμα που έχω κάνει σωστά με τα παιδιά μου, είναι ότι έχω κάνει σαφές από την αρχή τι περιμένω από εκείνα. Πλέον αρκεί να τους ρίξω ένα βλέμμα και ξέρουν πώς να συμμορφωθούν μόνα τους», λέει η Emily και η Hall εξηγεί: «Όταν καθιστάς τις προσδοκίες σου σαφείς ήδη από την εποχή που τα παιδιά σου είναι πολύ μικρά, εκείνα εσωτερικεύουν αυτές τις προσδοκίες και αρχίζουν να έχουν τις ίδιες απαιτήσεις από τον εαυτό τους». Με άλλα λόγια, από τη στιγμή που τα παιδιά έχουν από τη φύση τους την τάση να θέλουν να ευχαριστούν τους γονείς τους, θα προσπαθήσουν να συμπεριφερθούν με τον τρόπο που τα έχουμε διδάξει. Για την ακρίβεια, οι ειδικοί λένε ότι ακόμα και από 18 μηνών, ένα παιδί έχει ενσυναίσθηση και μπορεί να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των γονιών του.
Μάλιστα, συμπληρώνει ο συγγραφέας του βιβλίου
Raising a Self-Disciplined Child, Δρ. Robert Brooks, το να διδάξεις αυτοπειθαρχία σε ένα παιδί δεν είναι τόσο τρομακτικό όσο ακούγεται: «Αν επικεντρωθεί κανείς στα σημαντικά, ξεκινώντας από την ηλικία των 2 ετών περίπου, το παιδί θα μπορέσει να ανταποκριθεί ταχύτερα, με λιγότερες αντιστάσεις και τελικά θα αναπτύξει καλή συμπεριφορά.»
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι αν ακολουθήσετε τα τέσσερα παρακάτω βήματα, θα καταφέρετε να μεγαλώσετε ένα παιδί θα μπορεί να ρυθμίζει μόνο του τη συμπεριφορά του κάθε φορά.
1. Θέστε σαφείς κανόνες και απαιτείστε σεβασμό
Τα παιδιά που πιστεύουν ότι μπορούν πάντα να κάνουν ό,τι τους έρθει και να παίρνουν πάντα αυτό που ζητούν, τείνουν να είναι αυτά που αντιδρούν πιο έντονα όταν οι απαιτήσεις τους δεν καλύπτονται. Αντίθετα, όπως λένε οι ειδικοί, τα παιδιά που καταλαβαίνουν ότι υπάρχουν συγκεκριμένα όρια, μαθαίνουν να τα σέβονται και να μετριάζουν τις αντιδράσεις τους. Για να το καταφέρετε αυτό πρέπει να:
-Εξηγείτε στα παιδιά γιατί τους ζητάτε κάτι. Δεν χρειάζεται, όμως, να μπαίνετε σε υπερβολικές λεπτομέρειες. Ένα παιδί που καταλαβαίνει, με απλά λόγια, γιατί πρέπει να κάνει κάτι (ότι του ζητάτε κάτι λογικό), θα συμφωνήσει πιο εύκολα (π.χ. «Πρέπει να πας για ύπνο τώρα, γιατί το σώμα σου χρειάζεται τουλάχιστον 10 ώρες ύπνου κάθε βράδυ για να παραμένει δυνατό και υγιές»).
-Επαινείτε τα συχνά. Είτε επειδή έστρωσαν από μόνα τους το κρεβάτι τους ή έδωσαν ένα παιχνίδι στο αδερφάκι τους, μην αμελείτε τα «μπράβο», γιατί είναι ο καλύτερος τρόπος για να ενισχύσετε την πειθαρχία τους στους κανόνες. Πείτε, για παράδειγμα, «Με κάνεις πολύ περήφανη όταν συμπεριφέρεσαι τόσο όμορφα!».
-Ακολουθείτε, όμως, κι εσείς τους κανόνες. Ταχτοποιείτε κι εσείς τα ρούχα και τα πράγματά σας, μην ουρλιάζετε όταν θυμώνετε… με το δικό σας παράδειγμα θα μάθουν και τα παιδιά να κάνουν το ίδιο.
-Καλλιεργήστε μέσα τους τη συνείδηση. Αν το παιδί σας νιώθει άσχημα που δεν ακολούθησε κάποιον κανόνα, μην του πείτε αμέσως «δεν πειράζει». Το να νιώσει λίγες ενοχές, είναι σημαντικό για να μάθει να ξεχωρίζει το σωστό από το λάθος. Μπορείτε απλά να πείτε «Ξέρω ότι νιώθεις άσχημα. Όλοι κάνουμε λάθη, αλλά προσπαθούμε να μάθουμε από αυτά για την επόμενη φορά.»
-Εξηγείτε στα παιδιά γιατί τους ζητάτε κάτι. Δεν χρειάζεται, όμως, να μπαίνετε σε υπερβολικές λεπτομέρειες. Ένα παιδί που καταλαβαίνει, με απλά λόγια, γιατί πρέπει να κάνει κάτι (ότι του ζητάτε κάτι λογικό), θα συμφωνήσει πιο εύκολα (π.χ. «Πρέπει να πας για ύπνο τώρα, γιατί το σώμα σου χρειάζεται τουλάχιστον 10 ώρες ύπνου κάθε βράδυ για να παραμένει δυνατό και υγιές»).
-Επαινείτε τα συχνά. Είτε επειδή έστρωσαν από μόνα τους το κρεβάτι τους ή έδωσαν ένα παιχνίδι στο αδερφάκι τους, μην αμελείτε τα «μπράβο», γιατί είναι ο καλύτερος τρόπος για να ενισχύσετε την πειθαρχία τους στους κανόνες. Πείτε, για παράδειγμα, «Με κάνεις πολύ περήφανη όταν συμπεριφέρεσαι τόσο όμορφα!».
-Ακολουθείτε, όμως, κι εσείς τους κανόνες. Ταχτοποιείτε κι εσείς τα ρούχα και τα πράγματά σας, μην ουρλιάζετε όταν θυμώνετε… με το δικό σας παράδειγμα θα μάθουν και τα παιδιά να κάνουν το ίδιο.
-Καλλιεργήστε μέσα τους τη συνείδηση. Αν το παιδί σας νιώθει άσχημα που δεν ακολούθησε κάποιον κανόνα, μην του πείτε αμέσως «δεν πειράζει». Το να νιώσει λίγες ενοχές, είναι σημαντικό για να μάθει να ξεχωρίζει το σωστό από το λάθος. Μπορείτε απλά να πείτε «Ξέρω ότι νιώθεις άσχημα. Όλοι κάνουμε λάθη, αλλά προσπαθούμε να μάθουμε από αυτά για την επόμενη φορά.»
2. Μάθετε στο παιδί να λύνει μόνο του προβλήματα
Ένας από τους βασικότερους λόγους που τα παιδιά συνήθως φέρονται άσχημα, είναι επειδή νιώθουν μπερδεμένα και αδύναμα. Όταν, όμως, τους δίνουμε τα εργαλεία που χρειάζονται για να καταλαβαίνουν τι συμβαίνει μέσα τους και γύρω τους από μόνα τους, θα είναι καλύτερα εξοπλισμένα και θα φέρονται καλύτερα. Έτσι, όταν αντιμετωπίζουν μια δυσκολία δεν θα έρχονται σε εσάς ουρλιάζοντας. Μπορείτε, λοιπόν, να:
-Αφήνετε τα παιδιά να παίρνουν μόνα τους αποφάσεις. Εφόσον είναι σε ηλικία που μπορούν να καταλάβουν, δώστε τους την ευκαιρία να επιλέξουν εκείνα κάποια πράγματα που τα αφορούν (π.χ. «Θες τις πυτζάμες με την Έλσα ή το νυχτικό σου;» ή «Τι σνακ θες για το σχολείο αύριο; Τοστ ή πίτα;»). Από αυτές τις μικρές αποφάσεις σιγά-σιγά θα περάσουν στις μεγάλες, π.χ. αν τα δύο παιδιά σας τσακώνονται, αντί να φωνάξετε, πηγαίνετε κοντά τους και πείτε «Πώς αλλιώς μπορείτε να το λύσετε αυτό;». Μπορεί να σας εκπλήξουν με τις ιδέες τους.
-Ενθαρρύνετε την προσπάθεια. Σίγουρα είναι πολύ πιο γρήγορο να κάνετε εσείς τα πάντα για εκείνα, όμως είναι σημαντικό, ειδικά για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, να δοκιμάζονται μόνα τους σε κάποιες «δουλειές» χωρίς τη δική σας παρέμβαση, π.χ. στο να δένουν τα κορδόνια τους ή να τακτοποιούν τα παιχνίδια τους.
-Αναγκάστε τα να βρουν λύση. Για παράδειγμα: Όταν σας ρωτούν πώς να κάνουν κάτι, απαντήστε με την ερώτηση «Εσύ πώς πιστεύεις ότι πρέπει να το κάνεις;». Τέτοιες ερωτήσεις ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους.
-Αφήνετε τα παιδιά να παίρνουν μόνα τους αποφάσεις. Εφόσον είναι σε ηλικία που μπορούν να καταλάβουν, δώστε τους την ευκαιρία να επιλέξουν εκείνα κάποια πράγματα που τα αφορούν (π.χ. «Θες τις πυτζάμες με την Έλσα ή το νυχτικό σου;» ή «Τι σνακ θες για το σχολείο αύριο; Τοστ ή πίτα;»). Από αυτές τις μικρές αποφάσεις σιγά-σιγά θα περάσουν στις μεγάλες, π.χ. αν τα δύο παιδιά σας τσακώνονται, αντί να φωνάξετε, πηγαίνετε κοντά τους και πείτε «Πώς αλλιώς μπορείτε να το λύσετε αυτό;». Μπορεί να σας εκπλήξουν με τις ιδέες τους.
-Ενθαρρύνετε την προσπάθεια. Σίγουρα είναι πολύ πιο γρήγορο να κάνετε εσείς τα πάντα για εκείνα, όμως είναι σημαντικό, ειδικά για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, να δοκιμάζονται μόνα τους σε κάποιες «δουλειές» χωρίς τη δική σας παρέμβαση, π.χ. στο να δένουν τα κορδόνια τους ή να τακτοποιούν τα παιχνίδια τους.
-Αναγκάστε τα να βρουν λύση. Για παράδειγμα: Όταν σας ρωτούν πώς να κάνουν κάτι, απαντήστε με την ερώτηση «Εσύ πώς πιστεύεις ότι πρέπει να το κάνεις;». Τέτοιες ερωτήσεις ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους.
3. Βοηθήστε το παιδί να γίνει υπομονετικό
Σε κανέναν δεν αρέσει να περιμένει –ειδικά στα παιδιά που από μωρά είναι «προγραμματισμένα» να εκφράζουν άμεσα τις ανάγκες τους για να επιβιώσουν. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που χρειάζεται να τα «εκπαιδεύσουμε» στην υπομονή:
-Κάντε τα να περιμένουν λίγο. Μην τρέχετε αμέσως, με το που ζητούν κάτι. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, «Το να αφήνεις το παιδί να νιώθει πόσο δυσάρεστο είναι να περιμένει για κάτι, θα του δώσει να καταλάβει γιατί δεν πρέπει κι εκείνο να το κάνει.»
-Πείτε τους τι νιώθουν. Τα πολύ μικρά παιδιά αδυνατούν να εκφράσουν τα δύσκολα συναισθήματα και ειδικά τον εκνευρισμό τους όταν πρέπει να περιμένουν για κάτι, όμως αν τους εξηγήσετε τι είναι αυτό που νιώθουν θα τα βοηθήσετε και να το διαχειριστούν. Πείτε για παράδειγμα «Ξέρω ότι είναι δύσκολο απλά να στέκεσαι εδώ και να περιμένεις. Αλλά τα καταφέρνεις πολύ καλά! Έχεις υπομονή και αυτό είναι σπουδαίο!». Το πιθανότερο είναι, ότι έτσι θα προσπαθήσει περισσότερο.
-Κάντε τα να περιμένουν λίγο. Μην τρέχετε αμέσως, με το που ζητούν κάτι. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, «Το να αφήνεις το παιδί να νιώθει πόσο δυσάρεστο είναι να περιμένει για κάτι, θα του δώσει να καταλάβει γιατί δεν πρέπει κι εκείνο να το κάνει.»
-Πείτε τους τι νιώθουν. Τα πολύ μικρά παιδιά αδυνατούν να εκφράσουν τα δύσκολα συναισθήματα και ειδικά τον εκνευρισμό τους όταν πρέπει να περιμένουν για κάτι, όμως αν τους εξηγήσετε τι είναι αυτό που νιώθουν θα τα βοηθήσετε και να το διαχειριστούν. Πείτε για παράδειγμα «Ξέρω ότι είναι δύσκολο απλά να στέκεσαι εδώ και να περιμένεις. Αλλά τα καταφέρνεις πολύ καλά! Έχεις υπομονή και αυτό είναι σπουδαίο!». Το πιθανότερο είναι, ότι έτσι θα προσπαθήσει περισσότερο.
4. Δώστε έμφαση στην ενσυναίσθηση
«Τα παιδιά γεννιούνται πιστεύοντας ότι ολόκληρος ο κόσμος περιστρέφεται γύρω τους», λέει ο Δρ. Brooks, «Όσο πιο σύντομα, λοιπόν, τα βοηθήσετε να καταλάβουν ότι όλοι έχουν συναισθήματα, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να συμπεριφέρονται με τρόπους που πληγώνουν τους άλλους.» Έτσι:
-Επαινέστε τα για τις πράξεις καλοσύνης τους. Κάθε φορά που τα παιδιά κάνουν κάτι όμορφο για κάποιον άλλον, μην αμελείτε να το επισημαίνετε, για να ενισχύετε μέσα τους την διάθεση να το κάνουν.
-Ρωτάτε, μη λέτε. Δεν είναι εύκολο να εξηγήσεις την ενσυναίσθηση σε ένα μικρό παιδί, όμως μπορείς να του δώσεις να καταλάβει πώς νιώθουν οι άλλοι. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας δεν μοιράζεται τα παιχνίδια του με κάποιον φίλο, ρωτήστε το «Πώς πιστεύεις ότι νιώθει ο φίλος σου που δεν μοιράζεσαι;»
-Βοηθήστε τα να «διαβάζουν» τη γλώσσα του σώματος. Για παράδειγμα, «Είδες πόσο χαρούμενη έκανες τη γιαγιά που της έδωσες το μισό μπισκότο σου; Πρόσεξες πώς χαμογελούσε;». Με τον τρόπο αυτό, σταδιακά το παιδί θα μπορεί να αναγνωρίζει πώς η συμπεριφορά του επηρεάζει τους άλλους.
Προσέξτε όμως: Ακόμα και όλα τα παραπάνω βήματα να ακολουθήσετε, δεν μπορείτε να μάθετε στο παιδί να συμπεριφέρεται σωστά μέσα σε μία νύχτα. Θα χρειαστεί χρόνος και υπομονή και θα υπάρξουν σίγουρα «πισωγυρίσματα». Αν παραμείνετε συγκεντρωμένοι στον στόχο σας, όμως, αργά ή γρήγορα, το… μυστικό σας, θα πιάσει τόπο.
-Επαινέστε τα για τις πράξεις καλοσύνης τους. Κάθε φορά που τα παιδιά κάνουν κάτι όμορφο για κάποιον άλλον, μην αμελείτε να το επισημαίνετε, για να ενισχύετε μέσα τους την διάθεση να το κάνουν.
-Ρωτάτε, μη λέτε. Δεν είναι εύκολο να εξηγήσεις την ενσυναίσθηση σε ένα μικρό παιδί, όμως μπορείς να του δώσεις να καταλάβει πώς νιώθουν οι άλλοι. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας δεν μοιράζεται τα παιχνίδια του με κάποιον φίλο, ρωτήστε το «Πώς πιστεύεις ότι νιώθει ο φίλος σου που δεν μοιράζεσαι;»
-Βοηθήστε τα να «διαβάζουν» τη γλώσσα του σώματος. Για παράδειγμα, «Είδες πόσο χαρούμενη έκανες τη γιαγιά που της έδωσες το μισό μπισκότο σου; Πρόσεξες πώς χαμογελούσε;». Με τον τρόπο αυτό, σταδιακά το παιδί θα μπορεί να αναγνωρίζει πώς η συμπεριφορά του επηρεάζει τους άλλους.
Προσέξτε όμως: Ακόμα και όλα τα παραπάνω βήματα να ακολουθήσετε, δεν μπορείτε να μάθετε στο παιδί να συμπεριφέρεται σωστά μέσα σε μία νύχτα. Θα χρειαστεί χρόνος και υπομονή και θα υπάρξουν σίγουρα «πισωγυρίσματα». Αν παραμείνετε συγκεντρωμένοι στον στόχο σας, όμως, αργά ή γρήγορα, το… μυστικό σας, θα πιάσει τόπο.
