Ψυχωφελή

  Η κρίση ως πρόσκληση για αγώνα της Μαρίας Κορνάρου Στην εκκλησιαστική γλώσσα, η λέξη «κρίσις» έχει την έννοια της δοκιμασίας, η οποία αποκαλύπτει την πνευματική κατάσταση του ανθρώπου. Κρίση, άλλωστε, καλούμε και την τελική απόφαση του Χριστού για…

 

Σε κάποιον νέο που του έλεγε ότι έχει έντονο σαρκικό πόλεμο και ότι, όπως πίστευε, αυτός ο πόλεμος θα λυνόταν οριστικά με τον γάμο, απάντησε ο μακαριστός Γέροντας πατήρ Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος (1930–1989):
–Παιδί μου, να ξέρεις ότι το πρόβλημα του ανθρώπου που λέγεται «σαρξ» (=σάρκα), δεν το λύνει ούτε ο γάμος ούτε η αγαμία ούτε η πολυγαμία. Το πρόβλημα που λέγεται «σαρξ», το λύνει οριστικά μόνο η «πλαξ» (=η μαρμάρινη πλάκα), δηλαδή ο τάφος. Ο γάμος, απλώς απαλύνει το πρόβλημα. Δεν το λύνει. Χρειάζεται, λοιπόν, επαγρύπνηση σε όλη μας την ζωή. Αγωνίσου κι εσύ με συνέπεια από τώρα, ζητώντας από τον Θεό να σε δυναμώσει…

[2] ΤΑ «ΧΑΠΙΑ ΕΓΚΡΑΤΕΙΑΣ»

Σε κάποιον άλλον νέο που του έλεγε ότι δεν είναι δυνατόν να παραμείνει αγνός κάποιος σήμερα, απάντησε:
–Δεν μου λες, τί νομίζεις; Εμείς οι άγαμοι Κληρικοί πηγαίνουμε με γυναίκες ή παίρνουμε χάπια για να καταστείλουμε το σεξουαλικό ένστικτο;
Στην αμηχανία του νέου, συνέχισε ο Γέροντας:
–Άκουσε, παιδί μου: Τα «χάπια» τα οποία παίρνουμε για την αντιμετώπιση των σαρκικών πειρασμών είναι η προσευχή, η νηστεία, η αγρυπνία, η εξομολόγηση, η θεία Κοινωνία. Αυτά κρατούν και εμάς και τους αγάμους νέους, αγνούς. Ακολούθησε κι εσύ αυτήν την «συνταγή» και θα δεις πόσο κατορθωτή είναι η εγκράτεια. Μόνοι μας, ούτε ένα δευτερόλεπτο δεν μπορούμε να παραμείνουμε αγνοί. Όμως, με την Χάρη και την βοήθεια του Θεού, όλα επιτυγχάνονται…

[3] «ΔΕΝ ΣΟΥ ΜΠΑΙΝΕΙ Η ΥΠΟΨΙΑ;»

Μια φορά του είπε τα εξής ένα πνευματικό τέκνο του:
–Πάτερ, δεν πιστεύω τίποτε. Έχει κανένα νόημα το να εγκρατεύομαι;
–Όχι, παιδί μου. Κανένα απολύτως. Χωρίς τον Θεό, όλα επιτρέπονται. Αλλά, δεν μου λες· με θεωρείς ανόητο;
–Όχι, βέβαια.
–Ιδιοτελή;
–Κάθε άλλο!
–Ε, δεν σου περνά από το μυαλό η υποψία, μια και, όπως λες, δεν είμαι ούτε ανόητος ούτε ιδιοτελής, δεν σου μπαίνει, λοιπόν, η υποψία μήπως αυτά τα οποία πρεσβεύω και διδάσκω, συγκεκριμένα για το θέμα της αγνότητας, να είναι αληθινά;…

[4] «Ε, ΟΧΙ, ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΔΕΛΦΗ ΜΟΥ!»

Κάποιο πνευματικό τέκνο του πατρός Επιφανίου, σημειώνει τα εξής:
«Θυμάμαι την ακόλουθη συζήτηση με τον Γέροντα, όταν ήμουν υποψήφιος φοιτητής:
–Πάτερ, ένας συνυποψήφιος στο φροντιστήριο, στις συζητήσεις μας, από ’δω το φέρνει, από ’κει το πάει, όλο με παροτρύνει να βρω φιλενάδα. Βέβαια, δεν με επηρεάζει, αλλά με ενοχλεί. Τί να του πω για να σταματήσει;
–Έχει αδελφή ο φίλος σου;
–Έχει, πάτερ.
–Πες του: “Εντάξει! Θα μου κάνεις όμως ένα χατίρι. Με ξέρεις τί καλό παιδί είμαι. Θα μου δώσεις, λοιπόν, για ένα βράδυ την αδελφή σου!”. Πες του έτσι, και βλέπουμε στην συνέχεια.
Την άλλη μέρα, έθεσα σε άμεση εφαρμογή το “σχέδιο” του Γέροντα. Ο φίλος μου, άρχισε πάλι τα “συνηθισμένα” του.
–Λοιπόν, φίλε μου, του είπα, τί να ψάχνω να βρω φιλενάδα; Δεν μου δίνεις για απόψε την αδελφή σου και μετά βλέπουμε;
Ο φίλος μου, τραβήχτηκε προς τα πίσω, σοκαρισμένος! Και αμέσως αντέδρασε:
–Ε, όχι ρε και την αδελφή μου! Τί, το περάσαμε;
–Γιατί όχι την αδελφή σου; απάντησα εγώ. Μήπως και η άλλη, την οποία θες εσύ να βρω, δεν είναι αδελφή ή κόρη κάποιου; Γιατί, βρε Χ., την αδελφή του άλλου την θέλεις για να “διασκεδάσεις” και την δική σου την προστατεύεις; Βλέπεις ότι είσαι λάθος;
Από τότε το φιλαράκι μου ο Χ., “σφίγγα” περί “φιλενάδας”! Χαρούμενος κι εγώ πήγα και ανέφερα το αποτέλεσμα στον Γέροντα:
–Γέροντα, το “σχέδιο” έδρασε σαν κεραυνός!
Και ο Γέροντας, είπε χαμογελαστός:
–Εμ, τί νόμιζε ο νεαρός;!…».

[5] ΜΕ ΤΗΝ ΦΥΓΗ!

«Οι Πατέρες, λένε: “Όλες οι μάχες, κερδίζονται με επίθεση· η μόνη μάχη που κερδίζεται με την φυγή είναι η μάχη κατά της σαρκός!”…».

[6] «Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΧΕΙ ΔΙΚΙΟ!»

«Μια φορά», διηγείται ένα πνευματικοπαίδι του Γέροντος Επιφανίου, «του πήγα κάποιον γνωστό μου να εξομολογηθεί. Όταν αυτός βγήκε από το εξομολογητήριο, ήταν καταφανώς απογοητευμένος.
–Δεν ξανάρχομαι! μου λέει.
–Γιατί; τον ρώτησα.
–Να…, μου απαντά, όταν του είπα ότι πάω με γυναίκες, με ρώτησε πόσο χρονών είμαι. Του είπα εικοσιπέντε. Οπότε, αυτός συνέχισε: “Κατάλαβες πώς πέρασαν αυτά τα εικοσιπέντε χρόνια;”. “Όχι”, του απάντησα. “Ε, θα περάσουν και άλλα εικοσιπέντε και ίσως και άλλα ακόμη εικοσιπέντε χρόνια χωρίς πάλι να το καταλάβεις και ύστερα θα πεθάνεις. Και όταν βρεθείς μπροστά στον Χριστό, Αυτός, θα σε ρωτήσει: Εγώ ήρθα και σταυρώθηκα για σένα. Εσύ, τί έκανες για Μένα; Έκανες το σώμα σου που είναι ναός του Αγίου Πνεύματος, μέλη πόρνης”.
Ο γνωστός μου, μου είπε και άλλα από την συζήτηση που είχε με τον Γέροντα και εγώ στενοχωρήθηκα, όχι βέβαια γιατί διαφωνούσα με τις θέσεις του πατρός Επιφανίου, αλλά γιατί σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να τραβήξει πιο διακριτικά το “αγκίστρι” ο Γέροντας, ώστε να μην έχει φύγει έτσι απογοητευμένος ο γνωστός μου.
Την άλλη μέρα, πήγα και βρήκα τον πατέρα Επιφάνιο και του εξέθεσα το πρόβλημα.
Μου είπε:
–Κοίταξε, παιδί μου: Η Εξομολόγηση, είναι Μυστήριο μετανοίας. Τούτο σημαίνει, ότι ο άνθρωπος που προσέρχεται προς αυτό, θεωρεί τον εαυτό του άξιο “για σκότωμα” και ότι είναι έτοιμος να δεχθεί και μάλιστα με ανακούφιση και την αυστηρότητα και τις επιπλήξεις του Πνευματικού του. Αν, τώρα, κάποιος δεν συνειδητοποίησε “τί” είναι το Μυστήριο και νομίζει ότι η Εξομολόγηση είναι μία ευκαιρία για να κουβεντιάσει με τον Πνευματικό τις απορίες του ή να πει τον πόνο του για να παρηγορηθεί ή ότι είναι κάτι σαν συνάντηση με κάποιον ψυχολόγο, τότε, το πράγμα διαφέρει, γιατί απλά δεν κατάλαβε τον πραγματικό σκοπό και την έννοια του Μυστηρίου. Εν πάση περιπτώσει, πες του να έρθει να κουβεντιάσουμε.
Βρήκα τελικά αυτόν τον γνωστό μου και όταν του εξέθεσα την συζήτηση, την οποία είχα με τον Γέροντα και του είπα να πάμε κάποια μέρα να τον δούμε, πήρα από αυτόν την εξής απάντηση, που αποδεικνύει την σοφία και την ορθή τοποθέτηση του Γέροντα πάνω στο θέμα:
–Μα, τί να πάμε να πούμε τώρα;! Ο άνθρωπος, έχει δίκιο. Αφού εγώ δεν σκοπεύω να σταματήσω να πηγαίνω με γυναίκες, δεν έχει κανένα νόημα μια τέτοια συνάντηση…».

[«Υποθήκες ζωής», σελ. 140–144, 11η έκδοση, Ιερού Ησυχαστηρίου Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζήνας, Αθήνα 1997.]

  Αὐτὸς ποὺ ἀποφεύγει τὴ μάταιη δόξα τοῦ κόσμου αἰσθάνεται στὴν ψυχὴ του τὴ δόξα τῶν μελλόντων ἀγαθῶν. Ἐνῶ ἐκεῖνος ποὺ προσπαθεῖ νὰ ξεκουράσει τὸν ἑαυτό του μὲ τὶς πρόσκαιρες ἀπολαύσεις τοῦ κόσμου, αὐτὸς εἶναι τυφλὸς στὴν ψυχή, γιατί…

  Σηκώθηκε κι εκείνο το πρωί, πλύθηκε και άναψε το μικρό καντηλάκι στο δωμάτιό του. Έκανε μια καρδιακή προσευχή και πήρε την τσάντα του κι έφυγε για το Πανεπιστήμιο. Ο καιρός είχε γλυκάνει. Δεν έβρεχε πια. Έτσι, δεν πήρε…

Η θέληση είναι το σπουδαιότερο στοιχείο της ελευθερίας του ανθρώπου. Το παν στον άνθρωπο είναι η θέληση. Η θέληση είναι το σπουδαιότερο στοιχείο της ελευθερίας του ανθρώπου. Δεν μπορεί φυσικά μόνη της να επιτύχει. Εκλέγει όμως και αποφασίζει. Αυτή…

  «Αδύνατα! Αδύνατα είναι τα παραγγέλματα του Θεού», φωνάζουν πολλοί εκ των ανθρώπων στις ημέρες μας. «Η χριστιανική ζωή είναι ακατόρθωτη», προσθέτουν άλλοι. Επειδή συχνά πυκνά ακούεται η παραπάνω ένσταση, γι’ αυτό θα ασχοληθούμε ιδιαίτερα με την αναίρεση αυτής…

 Η ελεύθερη αποδοχή της από τον άνθρωπο

Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου

Πηγή: Από το βιβλίο: “Ο δρόμος τής ζωής. Γράμματα σε μια ψυχή”. Ιερά Μονή Παρακλήτου. Ωρωπός Αττικής.

Θυμάσαι, πιστεύω, ότι ο χριστιανός δεν είναι ένας κοινός άνθρωπος, αφού διαμορφώνεται τόσο από τη φύση όσο και από τη χάρη. Πρέπει να διευκρινίσω, όμως, ότι από τους χριστιανούς δεν σώζονται όλοι. Σώζονται, μπαίνουν δηλαδή στην αιώνια βασιλεία του Θεού, μόνο εκείνοι στους οποίους ενοικεί η χάρη, διαποτίζοντάς τους ολοκληρωτικά, μεταμορφώνοντας θα έλεγα, σύνολη τη φύση τους. Πρόσεξε τι λέει ο Κύριος! Λέει πως «η βασιλεία των ουρανών μοιάζει με προζύμι, που το πήρε μια γυναίκα και το ανακάτεψε μ’ ένα σακί αλεύρι, ώσπου ζυμώθηκε όλο» (Ματθ. 13:33). Το ζυμάρι δεν φουσκώνει αμέσως μόλις ανακατωθεί με το προζύμι. Φουσκώνει στην ώρα του, αφού πρώτα το προζύμι διεισδύσει και απλωθεί σιγά-σιγά μέσα του. Το ψωμί που γίνεται έτσι, είναι ανάλαφρο, ευωδιαστό, νόστιμο. Το ίδιο συμβαίνει και με τη χάρη. Όταν ενώνεται με τη φύση μας, στο άγιο Βάπτισμα, δεν τη διαποτίζει αμέσως. Απλώνεται σιγά-σιγά. Κι όταν η χάρη απλωθεί παντού, όταν σύνολη η φύση μας χαριτωθεί, τότε, όλα όσα κάνουμε, παίρνουν έναν άλλο χαρακτήρα. Τότε οι ενέργειές μας, μολονότι φαινομενικά είναι οι ίδιες με άλλες όμοιες οποιουδήποτε ανθρώπου, αποκτούν ένα ιδιαίτερο άρωμα, μιαν ιδιαίτερη γεύση, έναν ιδιαίτερο ήχο. Ο Θεός δέχεται μόνο αυτές τις ενέργειες, που Του είναι εξαιρετικά ευάρεστες. Θα κάνω άλλη μια παρομοίωση, για να εξηγήσω το πώς η χάρη, όταν της δίνονται περιθώρια να ενεργήσει, αφού διαποτίσει σύνολη τη φύση μας, γίνεται και εξωτερικά ορατή σε όλους όσοι είναι ικανοί να τη δουν. Η χάρη, λοιπόν, μοιάζει με τη φωτιά, που διεισδύει στο σίδερο. Δεν είναι μόνο μέσα στο σίδερο, μα και στο εξωτερικό του. Την πύρινη δύναμή της τη βλέπει ο καθένας. Έτσι συμβαίνει και με τη χάρη, όταν εισχωρήσει στη φύση μας. Γίνεται αντιληπτή απ’ όλους. Όλοι όσοι έρχονται σε επαφή μ’ έναν θεοχαρίτωτο άνθρωπο, αισθάνονται ότι αυτός έχει μιαν ασυνήθιστη δύναμη, που εκδηλώνεται ποικιλότροπα. Όταν αρχίζει να μιλάει για οτιδήποτε πνευματικό, λάμπει σαν τον μεσημεριάτικο ήλιο, και τα λόγια του πηγαίνουν κατευθείαν στην ψυχή του ακροατή, διαμορφώνοντας μέσα του με αυθεντία ανάλογα συναισθήματα και διαθέσεις. Μα κι όταν ακόμα δεν μιλάει, εκπέμπει μια θερμότητα, που επηρεάζει τα πάντα γύρω του, και μια παράξενη δύναμη, που επενεργεί στις ψυχές και τους εμπνέει προθυμία για πνευματικό αγώνα. Παίρνουμε τη χάρη του Θεού στη νηπιακή μας ηλικία με το άγιο Βάπτισμα. Από την ώρα εκείνη η χάρη αρχίζει να ενεργεί μέσα μας, με την προοπτική και την ελπίδα ότι, μετά την ενηλικίωση και ωρίμανσή μας, θα αναλάβουμε αυτοθέλητα και πρόθυμα τον αγώνα για τη σωτηρία μας. Όταν οι γονείς είναι ευσεβείς και ανατρέφουν τα παιδιά τους, όπως λέει ο απόστολος, «δίνοντάς τους αγωγή και συμβουλές που εμπνέονται από την πίστη στον Κύριο» (Εφ. 6:4) , τότε η θεία χάρη γεννάει την ειρήνη στις παιδικές ψυχές. Έτσι τα παιδιά γίνονται ευγενικά, ταπεινά, υπάκουα, καλότροπα, θεοφοβούμενα. Παραδείγματα μπορεί να δει κανείς παντού. Θα έλεγα πως κι εσύ είσαι ένα τέτοιο παιδί, αν δεν φοβόμουνα ότι θα το έπαιρνες επάνω σου, μολονότι κανένα χάρισμά σου δεν οφείλεται σε δικές σου προσπάθειες. Υπάρχουν στην ψυχή σου πολλά καλά στοιχεία, αλλά τα έχεις πάρει από άλλους· είναι δώρα είτε του Θεού είτε των ανθρώπων, και συγκεκριμένα των γονιών σου, που σου τα κληροδότησαν ή σου τα έδωσαν με την ανατροφή. Μπροστά σου βρίσκεται τώρα ένα καθήκον: Ν’ αγαπήσεις όλα αυτά τα καλά στοιχεία, να τα κλείσεις στην καρδιά σου, κι έπειτα να τα αυξήσεις και να τα πολλαπλασιάσεις. Είναι αλήθεια ότι πατάς σε γερά θεμέλια και ότι βρίσκεσαι στον σωστό δρόμο. Τίποτα, όμως, απ’ όσα έχεις δεν είναι καρπός της ελεύθερης βουλήσεώς σου και αποτέλεσμα υπεύθυνων αποφάσεών σου. Και αν δεν αρχίσεις τώρα να καταβάλλεις τις δικές σου προσπάθειες για τη σταθεροποίηση των καλών στοιχείων της ψυχής σου, θα τα χάσεις όλα με τις πρώτες δυσάρεστες περιστάσεις. Ναι, θα σε εγκαταλείψουν, αφήνοντας πίσω τους μόνο μια γλυκειά – ή μήπως πικρή;- ανάμνηση. Θυμάσαι τι ένιωσες, όταν βυθίστηκες στη δίνη της κοσμικής ζωής; Πώς ταλαιπωρήθηκες τότε; Πώς η λύπη πλημμύρισε την καρδιά σου; Ότι καλό έχεις μέσα σου, το πήρες από τη χάρη του Θεού και από την οικογένειά σου. Γιατί, λοιπόν, οι εμπειρίες σου από την κοσμική ζωή σε στενοχώρησαν; Επειδή άφησες τον εαυτό σου να νιώσει κάποια συμπάθεια για τη ζωή αυτή. Μολονότι δεν το ομολόγησες, είναι αυταπόδεικτο από τη λύπη που σε ταλαιπώρησε αργότερα. Αν δεν υπήρχε συμπάθεια, δεν θα υπήρχε και ταλαιπωρία. Σου έγραψα ότι, αν κάποια αδήριτη ανάγκη σε ρίξει ξανά στην ίδια δίνη, μην αφήσεις την καρδιά σου να προσκολληθεί σε κάτι απ’ όσα βλέπεις ή ακούς εκεί. Αν η καρδιά σου δεν προσκολληθεί σε τίποτα, δεν θα ξαναδοκιμάσεις λύπη. Δεν ξέρω αν τώρα βρίσκεσαι πάλι σ’ αυτή τη δίνη. Κι αν βρίσκεσαι, δεν ξέρω αν τηρείς τη συμβουλή μου. Κάνε ό,τι νομίζεις. Είσαι αυτεξούσια. Όπου να ‘ναι, άλλωστε, ενηλικιώνεσαι. Από την πλευρά μου, πάντως, οφείλω να σου πω ειλικρινά και ξεκάθαρα ότι έχεις τρεις επιλογές: Είτε να γίνεις άνθρωπος πνευματικός και θεοχαρίτωτος, είτε να γίνεις άνθρωπος κοσμικός, κενός, ματαιόσχολος και εμπαθής όσο όλοι σχεδόν οι άλλοι, είτε, τέλος να γίνεις άνθρωπος μετέωρος ανάμεσα στην πνευματική και την κοσμική ζωή. Ελπίζω και εύχομαι να γίνεις άνθρωπος πνευματικός. Και θα γίνεις, αν το θελήσεις. Άνθρωπος κενός και ματαιόσχολος, άνθρωπος κοσμικός και άπιστος δεν νομίζω ότι θα γίνεις ποτέ, γιατί σε γνωρίζω αρκετά καλά. Δεν μπορώ, ωστόσο, ν’ αποκλείσω την πιθανότητα της τρίτης περιπτώσεως. Είναι πιθανό να μη γίνεις ούτε εντελώς πνευματική μα ούτε και εντελώς κοσμική, ούτε χριστιανή μα ούτε και άπιστη. Αυτό μπορεί να συμβεί, αν δεν φυλάξεις την καρδιά σου από την έλξη της κοσμικής ζωής. Πρόσεξε! Μιλάω για έλξη και όχι για συμμετοχή στην κοσμική ζωή. Γιατί η συμμετοχή, όπως λες κι εσύ, μερικές φορές είναι αναπόφευκτη. Αν λοιπόν, δεν φυλάξεις την καρδιά σου απ’ αυτή την έλξη, θα γεννηθεί μέσα σου μια συμπάθεια για την κοσμικότητα, συμπάθεια που δεν θα σε αποκόψει εντελώς από τις χριστιανικές αρχές σου, αλλά θα σου εμπνεύσει κάποια ψυχρότητα απέναντί τους. Θα διατηρήσεις τις αρχές σου, ή μάλλον μερικές απ’ αυτές, αλλά μόνο από συνήθεια. Έτσι ουσιαστικά δεν θα βρίσκεσαι ούτε στον κοσμικό χώρο, ούτε στον αληθινά πνευματικό· δεν θα είσαι ούτε κοσμικός ούτε πνευματικός άνθρωπος. Το αποτέλεσμα ποιο θα είναι; Όποιο ήταν και για τον άγγελο της Εκκλησίας της Λαοδικείας, που καταδικάστηκε από τον Κύριο στην Αποκάλυψη: «Ξέρω καλά τα έργα σου. Δεν είσαι ούτε κρύος ούτε ζεστός. Μακάρι να ήσουνα είτε κρύος είτε ζεστός! Επειδή, όμως, δεν είσαι ούτε κρύος ούτε ζεστός αλλά χλιαρός, γι’ αυτό θα σε ξεράσω από το στόμα μου» (Αποκ. 3:15-16). Πρέπει να είναι κανείς θερμός απέναντι στον Θεό και σ’ όλα τα θεία, αλλά ψυχρός απέναντι στην κοσμικότητα και την αμαρτία. Αν δεν είσαι ούτε ψυχρή απέναντι στην κοσμικότητα ούτε θερμή απέναντι στα θεία, αλλά χλιαρή και κρυερή απέναντι σε όλα, ο Θεός θα σε αποδοκιμάσει και θα σε απορρίψει. Τι πρέπει, λοιπόν, να κάνεις; Να διαλέξεις με την καρδιά σου την άγια και θεάρεστη πνευματική ζωή, τώρα μάλιστα που ενηλικιώνεσαι. Θα τη διαλέξεις; Ο Κύριος να σε ευλογήσει και να σε φωτίσει!

  Ίσως όμως κάποιος από τους πιο ράθυμους και από αυτούς που δεν θέλουν να προσεύχωνται με θέρμη και ζήλο, θα μπορούσε να ισχυρισθή ότι ο Θεός είπε αυτά τα λόγια, δηλαδή∙ “Δεν θα εισέλθη στη βασιλεία εκείνος που…