Τὸ πνεῦμα τοῦ Τριωδίου
Η εὐλογημένη περίοδος ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου καὶ φθάνει μέχρι τὸ βράδυ τοῦ Μεγάλου Σαββάτου ὀνομάζεται Τριώδιον.
Μέσα στὶς δέκα αὐτὲς ἑβδομάδες ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία μᾶς προετοιμάζει ψυχικὰ μὲ τὰ ἱερὰ Ἀναγνώσματα ἀπὸ τὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη, μὲ τὶς ἱερὲς Ἀκολουθίες καὶ τοὺς ἐξαίρετους ἱεροὺς ὕμνους γιὰ ἕναν καλύτερο ἑορτασμὸ τῆς μεγάλης ἑορτῆς τοῦ Πάσχα.
Ἐκεῖνο ποὺ ἀποτελεῖ τὴν πεμπτουσία, τὸ Α καὶ τὸ Ω, τοῦ Τριωδίου εἶναι ἡ ταπείνωση καὶ ἡ μετάνοια. Ἐπειδὴ ἡ ἀλαζονεία καὶ ὁ φθόνος τοῦ Ἑωσφόρου παρέσυρε καὶ δηλητηρίασε μὲ τὸν ἐγωισμὸ τὸ ἀνθρώπινο γένος, δὲν μποροῦμε νὰ νιώσουμε τὴν Ἀνάσταση, ποὺ ἦλθε καὶ μᾶς χάρισε ὁ Θεάνθρωπος, ἂν δὲν ταπεινωθοῦμε καὶ δὲν μετανοήσουμε.
Γι’αὐτὸ καὶ στὴν ἀρχή-ἀρχὴ τὸ Τριώδιο τονίζει μὲ τὴν Παραβολὴ τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου τὸ πόσο ἀποστρέφεται τὴν ὑπερηφάνεια ὁ Θεός. Μιλάει ἐντυπωσιακὰ καὶ γιὰ τὸ ὅτι ὁ Κύριος εὐσπρόσδεκτα ἀκούει τὶς ταπεινὲς προσευχὲς αὐτῶν ποὺ νιώθουν τὴν ἁμαρτωλότητά τους καὶ συντρίβονται καὶ μετανοοῦν. Καὶ ὁ γλυκὺς καὶ κατανυκτικὸς ὕμνος «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα…», ποὺ ψάλλεται διαρκῶς ἀπὸ τὴν πρώτη ἡμέρα τοῦ Τριωδίου,βοηθάει τὴν ψυχή μας νὰ κατανύσσεται καὶ νὰ ζητάει ταπεινὰ τὸ ἔλεος τοῦ Κυρίου.
Καὶ ἡ Παραβολὴ τοῦ Ἀσώτου, ποὺ ἀκούγεται τὴν ἑπόμενη Κυριακή, πάλι γιὰ τὴ μετάνοια καὶ τὴν ταπείνωση ἐμπρὸς στὸν Πατέρα,στὸν Θεὸ τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, κάνει λόγο μὲ τρόπο ἐντυπωσιακὸ καὶ συγκινητικό.Γιὰ τὴν ταπείνωση, τὴν ὁποία οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ὀνομάζουν «ὑψοποιόν», διότι ὑψώνει ἀπὸ τὴν πτώση τὸν ἄνθρωπο. Καὶ γιὰ τὴ μετάνοια,τὴν ὁποία πάλι οἱ Ἅγιοί μας ὀνομάζουν«φάρμακον», διότι θεραπεύει κάθε πληγὴ τῆς ψυχῆς μας ποὺ προκαλεῖ ἡ ἁμαρτία.
Ἡ ἑπόμενη Κυριακή, τῆς Ἀπόκρεω, μᾶς παρουσιάζει τὸ Παγκόσμιο Δικαστήριο, ὅπου θὰ δώσουμε λόγο, εἴτε τὸ θέλουμε εἴτε ὄχι, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἐνώπιον τοῦ φοβεροῦ Βήματος τοῦ Κριτοῦ. Τὸ περιεχόμενό της μᾶς ἀναγκάζει νὰ σκεφθοῦμε σοβαρότερα τὸ τέλος τῆς ζωῆς μας καὶ εἶναι ἕνα σωτήριο κέντημα τῆς ψυχῆς γιὰ ταπείνωση καὶ μετάνοια.
Τὸ ἴδιο καὶ ἡ Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς, ποὺ ἀκολουθεῖ,ἡ ὁποία μᾶς θυμίζει τὴν ἔξοδο τῶν Πρωτοπλάστων ἀπὸ τὸν Παράδεισο. Ἡ νοσταλγία τῆς χαμένης εὐτυχίας εἶναι ἄριστο διεγερτικὸ ταπεινώσεως καὶ μετανοίας.
ἩΚυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας, ποὺ ἀκολουθεῖ,θυμίζει τὴν ἀναστήλωση τῶν ἱερῶν εἰκόνων· μᾶς βοηθεῖ νὰ νιώθουμε βαθύτερα τὴν ἰδιότητά μας ὡς Ὀρθοδόξων πιστῶν καὶ νὰ χαιρόμαστε γι’ αὐτὸ καὶ νὰ δοξάζουμε τὸν Θεὸ γιὰ τὸ ὅ,τι δὲν γεννηθήκαμε σὲ περιοχὲς ὅπου ἐπικρατοῦν αἱρέσεις, διότι ὅπου αἵρεση ἐκεῖ ἐγωισμὸς καὶ ἐκεῖ δύσκολη ἡ μετάνοια Ἡ Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι ἡ πρώτη Κυριακὴ τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.
Ἔχει ἀρχίσει ἤδη ἀπὸ τὴν Καθαρὰ Δευτέρα ἡ νηστεία. Μὲ τὴ νηστεία ἡ Ἐκκλησία μᾶς βοηθάει νὰ χτυπᾶμε τὸν ἐγωισμὸ καὶ τὶς ὀρέξεις μας καὶ νὰ νηστεύουμε μαζὶ μὲ τὶς τροφὲς καὶ τὶς ἁμαρτίες.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ ὑπέρμαχος αὐτὸς τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ ἔμπειρος ὁδηγὸς τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνος, τὸν ὁποῖο προβάλλει ἐνώπιόν μας ἡ Ἐκκλησία τὴν ἑπόμενη Κυριακή, ἔλεγε: «Καλὴ νηστεία» εἶναι αὐτὴ ποὺ γίνεται «πρὸς μαρασμὸν τῆς ἐπιθυμίας,πρὸς ταπείνω-σιν τῆς ψυχῆς, πρὸς μίσους μεταποίησιν (γιὰ νὰ μετανοήσουμε δηλαδὴ καὶ ἀντὶ νὰ μισοῦμε στὸ ἑξῆς νὰ ἀγαπᾶμε), πρὸς θυμοῦ σβέσιν, πρὸς μνησικακίας ἀπάλειψιν…»(ΕΠΕ 9, 360).
Καὶ στὸ μέσον τῆς περιόδου τὴν Τρίτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν ὑψώνεται ἑνώπιόν μας πρὸς προσκύνηση ὁ Τίμιος τοῦ Κυρίου Σταυρός, γιὰ νὰ πάρουμε χάρη καὶ ἐνίσχυση, ὥστε νὰ συνεχίσουμε μὲ ἀμείωτο ἐνθουσιασμὸ τὸν καλὸ ἀγώνα γιὰ τὴν πρόοδό μας στὴν ταπείνωση καὶ στὴ μετάνοια.
ΤὴνΚυριακὴ ποὺ ἀκολουθεῖ (Δ΄ Νηστειῶν) ἡ Ἐκκλησία μας προβάλλει ἐνώπιόν μας τὸ παράδειγμα τοῦ ἁγίου Ἡγουμένου τῆς Μονῆς Σινᾶ Ἰωάννου τῆς «Κλίμακος», μεγάλου καθηγητοῦ τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ὁ ὁποῖος στὸ περίφημο βιβλίο του Κλῖμαξ, ἐπανειλημμένα τονίζει ὅτι μετάνοια καὶ ταπείνωση συμβαδίζουν (βλ. Λογ. ΚΕ΄, § ζ΄).
Πρὸς τὸ τέλος τοῦ Τριωδίου τὸ περίφημο ποίημα τῆς μετανοίας, ὁ Μέγας Κανὼν τοῦ ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης, μὲ τρόπο σοβαρὸ καὶ θρηνητικὸ μᾶς παρακινεῖ ἔντονα νὰ σπεύσουμε νὰ ὁλοκληρώσουμε τὴ μετάνοιά μας, διότι «τὸ τέλος ἐγγίζει», πλησιάζει ὁ θάνατος.
Καὶ λίγο πρὶν ἀπὸ τὸν ἐπίλογο τῆς εὐλογημένης αὐτῆς περιόδου μᾶς χαρί-ζεται μιὰ τόνωση ἐλπίδας γιὰ ὅλους μας.
Ἡ ἐπιβράβευση τῆς μετανοίας. Ἡ ὕψωση σ’ ὅσους ταπεινώνονται καὶ μετανοοῦν εἰλικρινά.«Τῇ Κυριακῇ πέμπτῃ τῶν Νηστειῶν, διετάχθημεν μνήμην ποιεῖσθαι τῆς ὁσίας Μητρὸς ἡμῶνΜαρίας τῆς Αἰγυπτίας», ἀναφέρει τὸ Συναξάριο. Ποιὸς δὲν ἐνισχύεται ἀπὸ τὸ παράδειγμα τῆς μετανοίας τῆς ὁσίας Μαρίας; Ποιὸς δὲν διώχνει κάθε σκέψη ἀπελπισίας, ἀλλὰ συνεχίζει ταπεινὰ στηριγμένος στὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ τὸν καλὸ ἀγώνα τῆς ἀρετῆς;
Καὶ φθάνουμε στὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων.Ξαναζοῦμε τὴ θριαμβευτικὴ εἴσοδο τοῦ Κυρίου γιὰ τελευταία φορὰ στὰ Ἱεροσόλυμα.Εἰσέρχεται γιὰ νὰ δώσει τὸ τελειωτικὸ χτύπημα στὸν ἄρχοντα τοῦ σκότους, γιὰ νὰ συντρίψει τὴ δύναμή του καὶ νὰ διαλύσει τὸ βασίλειό του στὰ σκότη τοῦ Ἅδη.
Καὶ ἀπὸ τὸ βράδυ τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων ἀρχίζουν «τὰ Πάθη τὰ σεπτά», ἡ ἁγιότερη ἑβδομάδα τοῦ λειτουργικοῦ μας χρόνου. Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑβδομάς, κατὰ τὴν ὁποία θὰ ραγίσει ἡ καρδιά μας μὲ ὅσα θὰ δοῦμε καὶ θὰ ἀκούσουμε νὰ τελοῦνται στὶς ἐκκλησιές μας. Ποιὸς δὲν πονάει καὶ δὲν πικραίνεται ἀλήθεια ὅταν ἀκούει ὅτι τὸν Κύριο Τὸν πρόδωσε ἕνας μαθητής Του, ὅτι Τὸν ἀρνήθηκε μὲ ὅρκους καὶ ἀναθέματα ἄλλος, ὅτι Τὸν ἐγκατέλειψαν οἱ φίλοι Του, ὅτι Τὸν περιέπαιζαν, Τὸν μαστίγωναν καὶ Τὸν ἔφτυναν οἱ Ρωμαῖοι στρατιῶτες; Ποιὸς δὲν συγκινεῖται ὅταν ἀκούει τὸ «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου…»;
Μακάρι νὰ μᾶς ἀξιώσει ὁ Θεὸς νὰ τὰ ζήσουμε ὅλα αὐτὰ τὰ γεγονότα τῆς περιόδου τοῦ Τριωδίου μὲ ὅλη τους τὴ βαθύτερη σημασία. Καὶ νὰ εὐγνωμονοῦμε ἔμπρακτα τὸν Κύριο γιὰ ὅσα μᾶς προσέφερε.
Ο Σωτήρ, 15/02/2013
