Η Ιερά Εξομολόγηση, είναι το μυστήριο, στο οποίο ο Θεός δια του Πνευματικού συγχωρεί όλες τις μετά το βάπτισμα αμαρτίες εκείνων των Χριστιανών, οι οποίοι μετανοούν ειλικρινά και εξομολογούνται τις αμαρτίες τους στον ιερέα – εξομολόγο.
Το μυστήριο ίδρυσε ο Ιησούς Χριστός μετά την Ανάσταση Του, όταν εμφανίστηκε στους μαθητές του και τους είπε: «Λάβετε Πνεύμα Άγιο, σε όποιους συγχωρέστε τις αμαρτίες, τους συγχωρούνται και από τον Θεό και σε όποιους τις κρατήσετε ασυγχώρητες, θα είναι για πάντα κρατημένες» (Ιωαν. κ’ 22-23).
Και σε άλλη περίπτωση είχε πει ο Κύριος στους μαθητές του: «Σας διαβεβαιώνω ότι όσα δέσετε στη γη, θα είναι δεμένα και στον ουρανό και όσα λύσετε στη γη θα είναι λυμένα και στον ουρανό» (Ματθ. ιη’ 18).
Τα αισθητά σημεία του μυστηρίου είναι: 1) η εξομολόγηση των αμαρτιών ύστερα από ειλικρινή μετάνοια ενώπιον του πνευματικού, 2) η επίθεση των χεριών του πνευματικού στον εξομολογούμενο και γ) η συγχωρητική ευχή.
Με το μυστήριο της εξομολογήσεως συγχωρούνται όλες οι αμαρτίες του εξομολογουμένου, που έγιναν μετά το Βάπτισμα, ακόμη και οι μεγαλύτερες και βαρύτερες. Βέβαια η Αγία Γραφή και οι Πατέρες διακρίνουν τις αμαρτίες σε συγγνωστές και θανάσιμες, αλλά το ασυγχώρητον των τελευταίων προέρχεται από την έλλειψη της μετάνοιας και εξομολογήσεως του αμαρτωλού ανθρώπου.
Η αμαρτία είναι δηλητήριο, που δηλητηριάζει την ψυχή μας και μας χωρίζει από τον Θεό. Όταν παραβαίνουμε τον νόμο του Θεού δείχνουμε ανυπακοή στο Δημιουργό μας, όπως οι πρωτόπλαστοι στον κήπο της Εδέμ, που έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό και τιμωρήθηκαν με την απομάκρυνση από τον παράδεισο.
Η αμαρτία είναι προδοσία της θείας αγάπης και φιλίας και θεοποίηση του εγώ μας. «Η αμαρτία, γράφει ο ιερός Χρυσόστομος, είναι σκοτάδι και σκοτάδι πυκνό. Καθώς μέσα στο σκοτάδι δεν μπορεί κανείς να γνωρίσει φίλο ή εχθρό και καθετί, που είναι μπροστά του, έτσι και όταν ο άνθρωπος βρίσκεται στο σκοτάδι της αμαρτίας. Ο πλεονέκτης δεν ξεχωρίζει τον φίλο από τον ξένο, ο φθονερός και τον πιο στενό συγγενή του τον μισεί, σαν τον πιο μεγάλο αντίπαλο του. Και γενικά κάθε άνθρωπος που ζει στην αμαρτία δε διαφέρει από τους μεθυσμένους και τρελούς».
Υπεύθυνος για την αμαρτία είναι ο άνθρωπος, ο οποίος είναι ελεύθερος να ακολουθήσει «τη ζωή ή το θάνατο, την ευλογία ή την κατάρα». Λυτρωτής είναι μόνο ο Ιησούς Χριστός. Στον παράδεισο δεν πηγαίνουμε με το σπαθί μας, αλλά με το έλεος του Σωτήρα, ο οποίος αγαπάει όλους και περιμένει να επιστρέψουν όλοι κοντά Του μετανοημένοι.
Τη μετάνοια κήρυτταν οι Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο ίδιος ο Κύριος. Η μετάνοια είναι αναγκαία για όλους, γιατί κανένας δεν είναι αναμάρτητος, ακόμη και μια μέρα αν είναι η ζωή του. Αληθινά μετανοεί, όποιος συναισθάνεται πραγματικά το βάρος της αμαρτίας, όποιος λυπάται γιατί πρόσβαλε τον Πανάγαθο Θεό και παίρνει την ηρωική απόφαση να διορθωθεί.
Ο άσωτος γιος, όταν ήρθε σε συναίσθηση, είπε:
«θα σηκωθώ και θα πάω στον πατέρα μου και θα του ειπώ: πατέρα, αμάρτησα στο Θεό και σε σένα και δεν είμαι άξιος να ονομάζομαι παιδί σου, κάνε με σαν ένα από τους μισθωτούς σου» (Λουκ. ιε’ 18-19). Η απόφαση της επιστροφής και εξομολόγησης είναι μια πράξη γενναία και σωτήρια.
Η εξομολόγηση γίνεται στον πνευματικό. Πνευματικοί δεν είναι όλοι οι ιερείς, αλλά μόνο όσοι έχουν οριστεί από τον Επίσκοπο. Μερικοί λένε ότι εξομολογούνται στις εικόνες. Όμως η εξομολόγηση είναι μυστήριο και όπως δε μπορούμε να τελέσουμε τη θεία Ευχαριστία μόνοι μας, έτσι και την εξομολόγηση δεν μπορούμε να την κάνουμε μόνοι μας στην εικόνα.
Ο εξομολόγος, πρόσωπο απολύτου εμπιστοσύνης, θα μας χορηγήσει όχι μόνο την άφεση των αμαρτιών, αλλά θα μας δώσει και τις κατάλληλες συμβουλές για την παραπέρα αύξηση της πνευματικής ζωής. Πολλοί ψυχολόγοι ομολογούν την αξία του μυστηρίου, γιατί γνωρίζουν πόση σημασία έχει η απαλλαγή του ανθρώπου από τα συναισθήματα της ενοχής.
Μερικοί άνθρωποι ντρέπονται να πουν τις αμαρτίες τους στον πνευματικό. Το σωστό είναι να ντρεπόμαστε πριν αμαρτήσουμε, για να αποφύγουμε την πτώση. Πρέπει όμως να σκεφτούμε ότι ο εξομολόγος είναι για να ακούει αμαρτίες και όχι αρετές. Ποτέ δε θα σχηματίσει άσχημη γνώμη για μας, αλλά θα χαρεί, γιατί και οι Άγγελοι στον ουρανό χαίρονται σε αυτές τις περιπτώσεις.
Η εξομολόγηση πρέπει να γίνεται ύστερα από επιμελημένη προετοιμασία. Πρέπει από πριν να προσευχηθούμε θερμά στον Θεό και να σκεφτούμε ποιες εντολές Του έχουμε παραβεί. Η μελέτη βιβλίων σχετικών με τη μετάνοια και την εξομολόγηση θα μας βοηθήσει σημαντικά.
Η εξομολόγηση πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Στην αρχαία Εκκλησία και σε κάθε εποχή, που η χριστιανική γνώση ήταν σε ακμή, οι πιστοί προσέρχονταν συχνά και στα δύο αγιαστικά μυστήρια δηλαδή την εξομολόγηση και την θεία Ευχαριστία.
Η εξαγόρευση πρέπει να είναι ειλικρινής. Ο Θεός γνωρίζει τα πάντα, ακόμα και τους απόκρυφους λογισμούς μας. Επίσης πρέπει να είναι συγκεκριμένη, σταράτη και επιγραμματική. Να μη δικαιολογούμε τον εαυτό μας ούτε να ρίχνουμε το βάρος σε άλλους.
Η μετάνοια και η εξομολόγηση μας συμφιλιώνουν με τον Θεό, γαληνεύουν τη συνείδηση μας και μας κάνουν καινούριους ανθρώπους.
