Η μετάνοια στα χρόνια της κρίσης

Το θέμα που θα πραγματευτούμε είναι: «η μετάνοια στα χρόνια της κρίσης». Μοιάζει παράξενο, πως ένα πρωτίστως πνευματικό γνώρισμα, όπως η μετάνοια, μπορεί να σχετίζεται με κάτι σχεδόν εξ ορισμού κοσμικό και υλικό, όπως η κρίση. Είναι όμως απόλυτα συνδεδεμένα μεταξύ τους και μάλλον στην ανυπαρξία του ενός οφείλεται η ύπαρξη του άλλου.

Από την πρώτη Κυριακή του Τριωδίου μέχρι και την Ε’ Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ακούμε τον κατανυκτικό ύμνο «τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα» σαν ικετήρια δέηση προς τον Κύριο. Ζητάμε, κυρίως κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, περισσότερο από κάθε άλλη, να μας ανοίξει την πύλη της μετανοίας, να μας χαρίσει αυτό το δώρο, για να μπορέσουμε να αποκαταστήσουμε την διαταραγμένη σχέση πού έχουμε μαζί Του. Η μετάνοια, σημαίνει μεταβάλλω τρόπο νοήσεως και σκέψεως, ταυτόχρονα όμως αλλάζω και τον τρόπο ζωής.

Ο κορυφαίος θεολόγος και Αρχιεπίσκοπος της Θεσσαλονίκης, ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς μας δίνει τον ορισμό: «μετάνοια εστί το μισήσαι την αμαρτίαν και αγαπήσαι την αρετήν και εκκλίναι από του κακού και ποιήσαι το αγαθόν» (ΕΠΕ 11, 492). Αυτή η απομάκρυνση από το κακό είναι το μεγάλο ζητούμενο. Πρόκειται για την μετάβαση από την κατάσταση των παθών στην περιοχή της αρετής, αφού η μετάνοια ως μόνιμη πνευματική κατάσταση σημαίνει την σταθερή κατεύθυνση του ανθρώπου προς τον Θεό. Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της ζωής μας.

Θεωρητικά. Στην πράξη; Τι κάνουμε για αυτό; Είτε το αντιλαμβανόμαστε είτε όχι, η μετάνοια σηματοδοτεί τη ζωή μας και όλα λαμβάνουν αξία ή απαξία σε σχέση με αυτήν. Τα αμέτρητα παραδείγματα των καρπών της μετανοίας αποδεικνύουν την τεράστια και καταλυτική της δύναμη. Από τα βιβλικά χρόνια μέχρι της μέρες μας. Από την μέρα της παρακοής του Αδάμ, μέχρι τα σημερινά χρόνια της… κρίσης. Ως ελληνική λέξη και σύμφωνα με έναν από τους ορισμούς της, κρίση σημαίνει «δίκη1».

Έως τώρα οι ευρωπαϊκοί λαοί χρησιμοποιούσαν την λέξη «δίκη», αντί για τη λέξη «κρίση», όποτε και να τους έβρισκε κάποια συμφορά. Τώρα η καινούργια λέξη αντικατέστησε την παλιά, και το κατανοητό έγινε ακατανόητο. Όταν γινόταν ξηρασία, πλημμύρα, πόλεμος ή έπεφτε επιδημία, όταν έριχνε χαλάζι, γίνονταν σεισμοί, πνιγμοί και άλλες συμφορές, λέγανε «Θεία δίκη». Και αυτό σημαίνει: κρίση μέσα από ξηρασίες, κρίση μέσα από πλημμύρες, μέσα από πολέμους, μέσα από επιδημίες κ.λπ.

Και τη σημερινή χρηματικο-οικονομική δυσκολία ο λαός την θεωρεί ως Θεία δίκη, όμως δεν λέει η δίκη αλλά η κρίση. Έτσι ώστε η δυσκολία να πολλαπλασιάζεται, με το να γίνεται ακατανόητη! Εφόσον όσο ονομαζόταν με την κατανοητή λέξη «δίκη», ήταν γνωστή και η αιτία, λόγω της οποίας ήρθε η δυσκολία, ήταν γνωστός και ο Δικαστής, ο Οποίος επέτρεψε την δυσκολία, ήταν γνωστός και ο σκοπός της επιτρεπόμενης δυσκολίας. Μόλις όμως χρησιμοποιήθηκε η λέξη «κρίση», λέξη ακαταλαβίστικη σε όλους, κανείς δεν ξέρει πια να εξηγήσει ούτε για ποιο λόγο, ούτε από Ποιόν, ούτε ως προς τι.

Μόνο σ’ αυτό διαφέρει η τωρινή κρίση από τις κρίσεις που προέρχονται από την ξηρασία ή την πλημμύρα ή τον πόλεμο ή την επιδημία ή τους πνιγμούς ή κάποιους άλλους πειρασμούς. […]
Η αιτία για τις ξηρασίες, τις πλημμύρες, τις επιδημίες και άλλα μαστιγώματα της γενιάς των ανθρώπων είναι η αιτία και για την τωρινή κρίση: Η αποστασία των ανθρώπων από τον Θεό. Με την αμαρτία της Θεο-αποστασίας οι άνθρωποι προκάλεσαν αυτή την κρίση, και ο Θεός την επέτρεψε, ώστε να ξυπνήσει τους ανθρώπους, να τους κάνει ενσυνείδητους, πνευματικούς και να τους γυρίσει προς Εκείνον.

Στις μοντέρνες αμαρτίες, μοντέρνα και η κρίση. Και όντως ο Θεός χρησιμοποίησε μοντέρνα μέσα ώστε να το συνειδητοποιήσουν οι μοντέρνοι άνθρωποι: χτύπησε τις τράπεζες, τα χρηματιστήρια, τις οικονομίες, το συνάλλαγμα των χρημάτων. Ανακάτωσε τα τραπέζια στις συναλλαγές σ’ όλο τον κόσμο, όπως κάποτε στο ναό των Ιεροσολύμων. Προξένησε πρωτόγνωρο πανικό μεταξύ εμπόρων και αυτών που ανταλλάσσουν το χρήμα. Προκάλεσε σύγχυση και φόβο. Όλα αυτά τα έκανε για να ξυπνήσουν τα υπερήφανα κεφαλάκια των σοφών της Ευρώπης και της Αμερικής, για να έλθουν εις εαυτούς και να πνευματικοποιηθούν. Και από την άνεση και το αγκυροβόλημα στα λιμάνια της υλικής σιγουριάς να θυμηθούμε τις ψυχές μας, να αναγνωρίσουμε τις ανομίες μας και να προσκυνήσουμε τον ύψιστο Θεό, τον ζωντανό Θεό.

Μέχρι πότε θα διαρκέσει η κρίση; Όσο το πνεύμα των ανθρώπων παραμείνει δίχως αλλαγή. Ώσπου οι υπερήφανοι υπαίτιοι αυτής της κρίσης να παραιτηθούν μπροστά στον Παντοδύναμο. Ώσπου οι άνθρωποι και οι λαοί να θυμηθούν, την ακαταλαβίστικη λέξη «κρίση», να τη μεταφράσουν στη γλώσσα τους, ώστε με αναστεναγμό και μετάνοια να φωνάξουν: «η Θεία δίκη»!2

Επίκαιρα, πέρα για πέρα και αληθινά τα λόγια αυτά. Περιγράφουν άριστα την σημερινή μας κατάσταση. Όμως, δεν γράφτηκαν για την σύγχρονη κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια. Γράφτηκαν πριν από 80 σχεδόν χρόνια, όταν η Αμερική και ο κόσμος όλος συνταρασσόταν από το οικονομικό κράχ του 1929, από έναν σπουδαίο Σέρβο Ιεράρχη και σύγχρονο Άγιο: τον Άγιο Νικόλαο Βελιμίροβιτς. Πόσο εύστοχα δεν ακτινογραφεί την κατάσταση ο Άγιος, πόσο βαθύτατα πνευματικά δεν κάνει την σωστή διάγνωση και πόσο θεόπνευστα δεν προσφέρει τη θεραπεία.

Θεο-αποστασία! Αυτό δεν ζούμε σήμερα; Μακριά από τον Θεό μας δεν πορευόμαστε συνολικά ως λαός, ως Έθνος; Τα τελευταία τριάντα σχεδόν χρόνια δεν ξεκινήσαμε μια προσπάθεια απογαλακτισμού των ιερών και των οσίων της φυλής μας;

Δεν αλληθωρίσαμε επικίνδυνα σε όσα ξένα με την παράδοση, την ιστορία και την πίστη μας; Με ευθύνη όλων! Τα αποτελέσματα φαίνονται πλέον ξεκάθαρα και μέρα με τη μέρα γίνονται και πιο τρομακτικά. Μία σύντομη αναδρομή και μερική απαρίθμηση μας δείχνει την παρούσα κατάσταση.
Απαρνηθήκαμε την γλώσσα μας, αργά και σταθερά, ακολουθώντας ένα καλοδομημένο σχέδιο. Σήμερα οι νέοι της Πατρίδας μας μιλάνε Ελληνικά αλλά δεν μπορούν να καταλάβουν τους προγόνους μας, διαβάζουν αλλά δεν κατανοούν τα κατορθώματα των ηρώων και τα συναξάρια των Αγίων μας. Έμαθαν μία περίληψη της ένδοξης ιστορίας μας, τυλιγμένη σε σκόρπιες προοδευτικές ιδέες για έναν πολιτισμό που άνθισε και χάθηκε, αφού ενοχλεί την προοδευτική διανόηση το μεγαλείο του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού, η ακμή του Βυζαντίου και της Ρωμιοσύνης, ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας «για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία». Μας πέρασαν υποδόρια την ασυνέχεια του Γένους μας, για να μην μπορούμε να στηριχθούμε σε πανίσχυρα θεμέλια. Φτάσαμε να δημιουργούμε γενιές διπλωματούχων επιστημόνων που τους λείπει όμως η ουσιαστική Παιδεία. Μείναμε όλοι μας θλιβεροί θεατές μπροστά στο συνωστισμό της Σμύρνης, για να φτάσουμε σήμερα στην ώρα των Θρησκευτικών να διδάσκονται τα νέα παιδιά αμπελοφιλοσοφίες μασκαρεμένες με πολυπολιτισμικότητα και πολυθρησκεία.

Άνθρωποι στην Πατρίδα μας που ζουν χωρίς ελπίδες, όνειρα και ιδανικά, αναπαύονται μόνο στο σήμερα, στο τώρα, και αγωνιούν μόνο για την προσωπική τους ασφάλεια (που χάνεται και αυτή) και την έστω και πενιχρή οικονομική τους επιβίωση. Σε αυτό τον τόπο, τον ποτισμένο από αίμα ηρώων και αγίων σήμερα οι χωρίς πίστη πολιτικοί δηλώνουν καμαρώνοντας άθεοι, προσφέροντας νέα ήθη στην καθημερινή πρακτική με σύμφωνα συμβίωσης, ομόφυλες σχέσεις, καὐση νεκρών, πολύχρωμα σχολεία, θεματικές εβδομάδες με έμφυλες ταυτότητες, αχρήματη κοινωνία με καθιέρωση ηλεκτρονικών πληρωμών και άλλα πολλά. Όλα όμως για το καλό μας. Όλα για να σωθεί ο πάντοτε ευκολόπιστος και πάντα προδομένος λαός μας. Αναζητούμε σωτηρία αλλά δεν θέλουμε να αναγνωρίσουμε τον μόνο Σωτήρα. Ψάχνουμε έναν Μεσσία, αδιαφορώντας για τον Θεό. Ενοχλεί η παρουσία Του. Τον πολεμάνε με μεθοδικότητα ολοκληρωτικών καθεστώτων. Η ιστορία δεν μας έμαθε τίποτα. Η Εκκλησία μας σήμερα είναι καλή και αποδεκτή από την νέο-προοδευτική γενιά μόνο για να θρέφει πεινασμένους και να φροντίζει υποτιθέμενους πρόσφυγες. Εκεί εξαντλείται ο ρόλος της. Κατάφεραν εν πολλοίς να την μετατρέψουν σε ένα προτεσταντικού τύπου φιλανθρωπικό οργανισμό. Τι θλιβερό… Ευθύνη όλων μας. Κάθε ένας με το μερίδιο που του αναλογεί.
Σαν να υπάρχει μία απόλυτη συμφωνία νεκρικής σιγής ή εκκωφαντικής αφωνίας… Δεν μιλάει κανείς, δεν αντιδρά κανείς. Λαός και ηγεσία, πνευματική και πολιτική, σε ανοσοκαταστολή. Υπάρχουν φυσικά λιγοστές λαμπρές εξαιρέσεις, που δέχονται, όμως, την πολεμική και την χλεύη.

«Σήμερα νομίζεται καλὸς σὲ ὅλα, ὅποιος εἶναι ἀδιάφορος, ὅποιος δὲν νοιάζεται γιὰ τίποτα, ὅποιος δὲν νιώθει καμιὰ εὐθύνη. Ἀλλιῶς τὸν λένε σωβινιστή, τοπικιστή, μισαλλόδοξο, φανατικό. Ὅποιος ἀγαπᾶ τὴν χώρα μας, τὰ ἤθη καὶ ἔθιμά μας, τὴν παράδοσή μας, τὴν γλώσσα μας, θεωρεῖται ὀπισθοδρομικός. Οἱ ἀδιάφοροι παιρνοῦν γιὰ φιλελεύθεροι ἄνθρωποι, γιὰ ἄνθρωποι ποὺ ζοῦνε μὲ τὸ πνεῦμα τῆς ἐποχῆς μας, ποὺ ἔχουν γιὰ πιστεύω τὴν καλοπέραση, τὸ εὔκολο κέρδος, τὶς εὐκολίες, τὶς ἀναπαύσεις, κι ἂς μὴν ἀπομείνῃ τίποτα ποὺ νὰ θυμίζῃ σὲ ποιὸ μέρος βρισκόμαστε, ἀπὸ ποὺ κρατᾶμε, ποιοὶ ζήσανε πρὶν ἀπὸ μᾶς στὴν χώρα μας. Ἡ ξενομανία μᾶς ἔγινε τώρα σωστὴ ξενοδουλεία, σήμερα περνᾶ γιὰ ἀρετή, κι ὅποιος ἔχῃ τούτη τὴν ἀρρώστεια πιὸ βαρειὰ παρμένη, λογαριάζεται γιὰ σπουδαῖος ἄνθρωπος.
Ἡ Ἑλλάδα ἔγινε ἕνα παζάρι ποὺ πουλιοῦνται ὅλα, σὲ ὅποιον θέλῃ νὰ τὸ ἀγοράσῃ. Καταντήσαμε νὰ μὴν ἔχουμε ἀπάνω μας τίποτα ἑλληνικό, ἀπὸ τὸ σῶμα μας ἴσαμε τὸ πνεῦμα μας. Τὸ μασκάρεμα ἄρχισε πρῶτα ἀπὸ τὸ πνεῦμα, καὶ ὕστερα ἔφθασε καὶ στὸ σῶμα. Περισσότερο ἀντιστάθηκε σὲ αὐτὴ τὴν παραμόρφωση ὁ λαὸς καὶ βαστάξε καμπόσο, μὰ στὸ τέλος τὸν πῆρε τὸ ρεῦμα καὶ πάει καὶ αὐτός.» Έτσι έγραφε ο μεγάλος κυρ Φώτης Κόντογλου πριν από μερικές δεκαετίες και είναι σαν να περιγράφει το σήμερα.

Γιατί όμως όλα αυτά συμβαίνουν; Γιατί έχουμε στα δύσκολα χρόνια που περνάμε, λαό αδρανή και ηγέτες, πολιτικούς και πνευματικούς, κατώτερους των περιστάσεων; Ας ακούσουμε τον Άγιο Αναστάσιο τον Σιναΐτη, Επίσκοπο Αντιοχείας:

«Ο Θεός λέει στον Νόμο: «Θα σας δώσω άρχοντας σύμφωνα με τις καρδιές σας». Είναι λοιπόν φανερό ότι οι μεν άρχοντες και οι βασιλείς που είναι άξιοι αυτής της τιμής προχειρίζονται στο αξίωμα αυτό από τον Θεό. Οι άλλοι πάλι που είναι ανάξιοι προχειρίζονται κατά παραχώρησιν ή και βούλησιν τού Θεού σε ανάξιο λαό εξ αιτίας αυτής ακριβώς της αναξιότητός των. Και άκουσε σχετικά μερικές διηγήσεις.
Όταν είχε γίνει βασιλεύς ο Φωκάς ο τύραννος και άρχισε εκείνες τις αιματοχυσίες με τον Βονόσο τον δήμιο, υπήρχε κάποιος μοναχός στην Κωνσταντινούπολι, άγιος άνθρωπος, που έχοντας πολλή παρρησία προς τον Θεό, σαν να δικαζόταν με τον Θεό και έλεγε με απλότητα: «Κύριε, γιατί έκανες τέτοιον βασιλέα;» Και τότε, αφού το έλεγε αυτό για αρκετές ημέρες, τού ήλθε φωνή εκ Θεού που έλεγε: «Διότι δεν βρήκα άλλον χειρότερο».
Υπήρχε και κάποια άλλη πόλις στην περιοχή της Θηβαΐδος που ήταν γεμάτη παρανομία, της οποίας οι πολίτες διέπρατταν πολλά μιαρά και άτοπα πράγματα. Σ’ αυτήν λοιπόν κάποιος άνθρωπος του ιπποδρόμου διεφθαρμένος στο έπακρον απόκτησε ξαφνικά κάποια ψευδοκατάνυξι και πήγε και κουρεύτηκε μοναχός και ντύθηκε το μοναχικό σχήμα. Αλλ’ όμως καθόλου δεν σταμάτησε τις πονηρές πράξεις του. Συνέβη λοιπόν να πεθάνη ο Επίσκοπος της πόλεως αυτής. Τότε παρουσιάσθηκε σε κάποιον άγιο άνθρωπο άγγελος Κυρίου και του λέει: «Πήγαινε και προετοίμασε την πόλι, για να χειροτονήσουν Επίσκοπο τον πρώην άνθρωπο τού Ιπποδρόμου». Πήγε λοιπόν αυτός και έκανε ό,τι του παρηγγέλθη. Αφού λοιπόν χειροτονήθηκε ο προαναφερθείς πρώην η μάλλον έτι φαυλόβιος, άρχισε με τον νου του να φαντάζεται ότι κάτι είναι και να υψηλοφρονή. Τότε τού παρουσιάσθηκε άγγελος Κυρίου και τού λέει: «Γιατί υψηλοφρονείς, άθλιε; Σου λέω αλήθεια ότι δεν έγινες Επίσκοπος, επειδή ήσουν άξιος για ιερωσύνη, αλλά γιατί αυτής της πόλεως τέτοιος Επίσκοπος της άξιζε».
Γι’ αυτό λοιπόν, αν ποτέ δης κάποιον ανάξιο και πονηρό βασιλέα η άρχοντα η Επίσκοπο, μην απορήσης, μήτε να κατηγορήσης την πρόνοια τού Θεού. Αλλά μάλλον μάθε απ’ αυτό και πίστευε ότι παραδιδόμεθα σε τέτοιους τυράννους εξ αιτίας των ανομιών μας, κι όμως πάλι δεν αφήνουμε τα κακά μας έργα3».

Και να ήθελε κάποιος να σχολιάσει κάτι, τα λόγια στερεύουν. Ζούμε αυτό που μας αξίζει εξ αιτίας των ανομιών μας και παρά την συνειδητοποίηση της φρικτής μας κατάστασης δεν αφήνουμε τα κακά μας έργα. Δεν αποφασίζουμε να αλλάξουμε, δηλαδή δεν μετανοούμε.

Ο Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης έλεγε: «Σήμερα ὁ Θεὸς ἀνέχεται τὴν κατάσταση. Ἀνέχεται, ἀνέχεται, γιὰ νὰ εἶναι ἀναπολόγητος ὁ κακός. Εἶναι περιπτώσεις ποὺ ὁ Θεὸς ἐπεμβαίνει ἄμεσα καὶ ἀμέσως, ἐνῶ σὲ ἄλλες περιπτώσεις περιμένει· δὲν δίνει ἀμέσως τὴν λύση καὶ περιμένει τὴν ὑπομονὴ τῶν ἀνθρώπων, τὴν προσευχή, τὸν ἀγώνα. Τί ἀρχοντιὰ ἔχει ὁ Θεός4.[…] Ἡ ἀδιαφορία γιὰ τὸν Θεὸ φέρνει τὴν ἀδιαφορία καὶ γιὰ ὅλα τὰ ἄλλα· φέρνει τὴν ἀποσύνθεση. Ἡ πίστη στὸν Θεὸ εἶναι μεγάλη ὑπόθεση. Λατρεύει ὁ ἄνθρωπος τὸν Θεὸ καὶ ὕστερα ἀγαπάει καὶ τοὺς γονεῖς του, τὸ σπίτι του, τοὺς συγγενεῖς του, τὴν δουλειά του, τὸ χωριό του, τὸν νομό του, τὸ κράτος του, τὴν πατρίδα του. Ἕνας ποὺ δὲν ἀγαπάει τὸν Θεό, τὴν οἰκογένειά του, δὲν ἀγαπάει τίποτε· καὶ φυσικὰ δὲν ἀγαπάει οὔτε τὴν πατρίδα του, γιατὶ καὶ ἡ πατρίδα εἶναι μιὰ μεγάλη οἰκογένεια. Θέλω νὰ πῶ, ὅλα ἀπὸ ἐκεῖ ξεκινᾶνε. Δὲν πιστεύει ὁ ἄνθρωπος στὸν Θεό, καὶ μετὰ οὔτε γονεῖς οὔτε οἰκογένεια οὔτε χωριὸ οὔτε πατρίδα ὑπολογίζει. Καὶ αὐτὰ εἶναι ποὺ πᾶνε τώρα νὰ διαλύσουν, γι’ αὐτὸ δημιουργοῦν μιὰ κατάσταση ρεμπελιό5.[…] Σήμερα προσπαθοῦν νὰ γκρεμίσουν τὴν πίστη, γι᾿ αὐτὸ ἀφαιροῦν σιγὰ-σιγὰ ἀπὸ καμμιὰ πέτρα, γιὰ νὰ σωριασθῆ τὸ οἰκοδόμημα τῆς πίστεως. Ὅλοι ὅμως εὐθυνόμαστε γιὰ τὸ γκρέμισμα αὐτό· ὄχι μόνον αὐτοὶ ποὺ ἀφαιροῦν τὶς πέτρες καὶ τὸ γκρεμίζουν, ἀλλὰ καὶ ὅσοι βλέπουμε νὰ γκρεμίζεται καὶ δὲν προσπαθοῦμε νὰ τὸ ὑποστυλώσουμε. Ὅποιος σπρώχνει στὸ κακὸ τὸν ἄλλον θὰ δώση λόγο στὸν Θεὸ γι’ αὐτό. Καὶ ὁ διπλανὸς ὅμως θὰ δώση λόγο, γιατὶ ἔβλεπε ἐκεῖνον νὰ κάνη κακὸ στὸν συνάνθρωπό του καὶ δὲν ἀντιδροῦσε6. […] Τὸ νὰ ἐνδιαφέρεται κανεὶς τώρα καὶ νὰ ἀνησυχῆ γιὰ τὴν κατάσταση στὴν ὁποία βρίσκεται τὸ ἔθνος μας εἶναι ὁμολογία, γιατὶ ἡ Πολιτεία τὰ βάζει μὲ τὸν θεῖο νόμο. Ψηφίζει νόμους ἐνάντιους στὸν νόμο τοῦ Θεοῦ7. Παλιὰ τὸ ἔθνος μας ζοῦσε πνευματικά, γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ Θεὸς τὸ εὐλογοῦσε καὶ οἱ Ἅγιοι μᾶς βοηθοῦσαν μὲ θαυμαστὸ τρόπο, καὶ νικούσαμε τοὺς ἐχθρούς μας, οἱ ὁποῖοι πάντοτε ἦταν περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς. Σήμερα λέμε πὼς εἴμαστε Ὀρθόδοξοι, ἀλλὰ δυστυχῶς συχνὰ μόνον τὸ ὄνομα «Ὀρθόδοξος» ἔχουμε καὶ ὄχι ζωὴ ὀρθόδοξη8».

Λόγια με πόνο ψυχής και καρδιάς, από έναν σύγχρονο Άγιο, που βίωνε την σταδιακή απομάκρυνση του λαού μας από τον Θεό. Μία απομάκρυνση διπλή: των μακράν της Εκκλησίας, αλλά και των εγγύς. Μία μεγάλη πλειονότητα των κατοίκων της Πατρίδας μας αδιαφορούν για τον Θεό, μερικοί μάλιστα ιδιαίτερα προκλητικά. Αλλά και από όσους νομίζουμε πως είμαστε μέσα στην Εκκλησία, πόσες φορές δεν μας διακρίνει ένας ιδιότυπος ατομισμός με μία δική μας ερμηνεία και στη συνέχεια εφαρμογή των εντολών του Θεού; Αυτό που μας λείπει σήμερα δεν είναι τα λόγια αλλά τα έργα. Μας λείπει η ορθόδοξη ανησυχία και κυρίως η ορθόδοξη ζωή. Βλέπουμε τα πάντα να αλλάζουν γύρω μας και εμείς δεν ξεσηκωνόμαστε. Χαμηλώνουμε το κεφάλι, όχι από ταπείνωση, αλλά από φοβία μήπως χάσουμε κάτι από τα κεκτημένα μας.

Σήμερα η σύναξη αυτή έχει θέμα της την μετάνοια. Να λοιπόν μία καλή ευκαιρία για όλους μας. Να αντιληφθούμε τα λάθη και να μετανοήσουμε. Να η απάντηση στην κρίση. Όχι εφήμερες λύσεις και ατέρμονες συζητήσεις ανάμεσα σε θεσμούς και θνησιγενείς εταίρους. Ο κίνδυνος δεν είναι η χρεωκοπία της Ελλάδος, αλλά η χρεωκοπία των ψυχών των Ελλήνων. Οι ψυχές μας είναι οι μόνες που αυτή τη στιγμή δεν έχουν φορολογηθεί. Έχουν όμως ξεπουληθεί έναντι πινακίου φακής.

Το χώμα της Πατρίδας μας τις τελευταίες δεκαετίας, έπαψε να ποτίζεται από αίμα ηρώων και αγίων. Δυστυχώς ποτίζεται από αίμα αθώων! Πανευρωπαϊκή πρωτιά με 200.000 εκτρώσεις τον χρόνο, αλλά με τους πραγματικούς αριθμούς να είναι πολύ μεγαλύτεροι, αφού δεν καταγράφονται επισήμως στις μελέτες όσα συμβαίνουν σε ιδιωτικά κέντρα. Αλήθεια, πόσο μετανιώνουμε για τις δολοφονίες αυτές; Πόσο κατανοούν το έγκλημα αυτό οι φυσικοί και οι ηθικοί αυτουργοί;

Στο όνομα της ψευτοπροόδου αποκαθηλώσαμε της εικόνες από τους δημόσιους χώρους, ζώντας ένα ξέσπασμα εικονοφοβίας, κατά την προσφιλή προσθήκη της φοβίας σε ό,τι μας ενοχλεί. Αρνηθήκαμε τις καμπάνες και τις περιορίσαμε σε λίγα μόνο δευτερόλεπτα ηλεκτροκίνητης κρούσης. Οι Τρεις Ιεράρχες δεν βρίσκουν χρόνο στο ωρολόγιο πρόγραμμα, αφού ξενόφερτες θεματικές εβδομάδες γεμίζουν δημιουργικά τις απονήρευτες ψυχές με ό,τι πιο αισχρό υπάρχει. Κάνουμε τα πάντα για να πάμε κόντρα στη φύση και ενάντια στο Νόμο του Θεού, αντιγράφοντας ξενικά πρότυπα και καθιερώνοντας και δικά μας πρωτοεμαφανιζόμενα!
Από τις παρελάσεις υπερηφάνειας μέχρι τα ομόφυλα σύμφωνα συμβίωσης, η προσπάθεια αποσκοπεί στην αποδοχή και καθιέρωση μίας άφυλης κοινωνίας, όπου η γυναίκα και ο άνδρας δεν γεννιούνται, αλλά γίνονται!
Η παρουσία της Εκκλησίας, επισήμως αμφισβητείται και οι περισσότεροι χαίρουν με την αδιαφορία τους για αυτό. Αλλά και η διοικούσα Εκκλησία μοιάζει κάποιες φορές, ως άλλη Μάρθα, Αγία μεν, αλλά περισπάται και να μην επιθυμεί την αγαθή μερίδα, προβάλλοντας ως έργο διακονίας ένα παράξενο πρότυπο χορτασμού πεινασμένων και αναζητώντας θεολογικές προσεγγίσεις μακριά από τον μοναδικό πλούτο της Ορθόδοξης Πατερικής Παράδοσης. Καταλάβαμε κάπου τα σφάλματά μας; Αισθανθήκαμε την ανάγκη να μετανοήσουμε; Ή μήπως αδυνατούμε να κατανοήσαμε πως μόνοι μας απομακρυνόμαστε από τον Θεό;

Πριν από λίγο καιρό, ένα δημόσιο πρόσωπο της χώρας μας αναρωτήθηκε μπροστά στο Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου, αν οι επιστήμονες που ανέλαβαν το ιστορικό έργο της αναστηλώσεως και συντηρήσεως του κορυφαίου Χριστιανικού Προσκυνήματος, όταν άνοιξαν τον τάφο του Κυρίου μας, ύστερα από διακόσια χρόνια, βρήκαν μέσα τα οστά του Κυρίου. Αν αυτό ήταν δεικτικό σχόλιο αθεϊστικής κοσμοθεωρίας ή εύλογη ερώτηση προσώπου στοιχειωδώς αμόρφωτου μένει κάποτε να διερευνηθεί. Όμως μέσα σε αυτή την απορία, που αγγίζει τα όρια της βλασφημίας, κλείνεται ένας ολόκληρος λαός. Ζούμε σήμερα μία νέα υλιστική κοσμοθεωρία ή το πνεύμα μας είναι πλέον τόσο ρηχό; Όποια κι αν είναι η απάντηση, μαρτυράει απομάκρυνση από τον Θεό.

«Ἡ τύχη τοῦ κόσμου κρέμεται ἀπὸ τὰ χέρια μερικῶν, ἀλλὰ ἀκόμη ὁ Θεὸς κρατᾶ φρένο. Χρειάζεται νὰ κάνουμε πολλὴ προσευχὴ μὲ πόνο, γιὰ νὰ βάλη ὁ Θεὸς τὸ χέρι Του. Νὰ τὸ πάρουμε στὰ ζεστὰ καὶ νὰ ζήσουμε πνευματικά. Εἶναι πολὺ δύσκολα τὰ χρόνια. Ἔχει πέσει πολλὴ στάχτη, σαβούρα, ἀδιαφορία. Θέλει πολὺ φύσημα, γιὰ νὰ φύγη9», έλεγε ο Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης.

Να το πάρουμε ζεστά λοιπόν. Σήμερα κιόλας. Δίπλα στον Μυροβλήτη Άγιο Δημήτριο να αφήσουμε τις ψυχές μας να γεμίσουν από το ευωδιαστό μύρο του με την ευχή να μας αγιάσει και να μας οδηγήσει στην μετάνοια. Δεν φτάνει μόνο η πίστη αφού, όπως λέει και ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς «η πίστις ωφελεί, εάν κατά συνείδησιν πολιτεύηταί τις και ανακαθαίρει εαυτόν δι΄ εξομολογήσεως και μετανοίας» (P.G. 151,185Α). Κάνοντας τον ανακαθαρισμό μας, μπορούμε να είμαστε σίγουροι για όσα έρχονται, πεπεισμένοι πως θα είμαστε στην πατρική αγκαλιά του Θεού.

Ας ακούσουμε, όμως, πάλι τον Άγιο Παΐσιο που μας παρηγορεί και μας συμβουλεύει: «μὴ στενοχωρῆσθε καθόλου, διότι πάνω ἀπὸ ὅλα καὶ ἀπὸ ὅλους εἶναι ὁ Θεός, ποὺ κυβερνᾶ τὰ πάντα καὶ θὰ καθίση τὸν καθέναν στὸ σκαμνί, γιὰ νὰ ἀπολογηθῆ γιὰ τὸ τί ἔπραξε, ὁπότε καὶ θὰ τὸν ἀνταμείψη ἀνάλογα. Θὰ ἀμειφθοῦν αὐτοὶ ποὺ θὰ βοηθήσουν μιὰ κατάσταση καὶ θὰ τιμωρηθῆ αὐτὸς ποὺ κάνει τὸ κακό. Τελικὰ ὁ Θεὸς θὰ βάλη τὰ πράγματα στὴν θέση τους, ἀλλὰ ὁ καθένας μας θὰ δώση λόγο γιὰ τὸ τί ἔκανε σ᾿ αὐτὰ τὰ δύσκολα χρόνια μὲ τὴν προσευχή, μὲ τὴν καλωσύνη».

[…] «Ὑπάρχει μιὰ μερίδα Χριστιανῶν στοὺς ὁποίους ἀναπαύεται ὁ Θεός. Ὑπάρχουν ἀκόμη οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, οἱ ἄνθρωποι τῆς προσευχῆς, καὶ ὁ Καλὸς Θεὸς μᾶς ἀνέχεται, καὶ πάλι θὰ οἰκονομήση τὰ πράγματα. Αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι τῆς προσευχῆς μᾶς δίνουν ἐλπίδα. Μὴ φοβᾶσθε. Περάσαμε σὰν ἔθνος τόσες μπόρες καὶ δὲν χαθήκαμε, καὶ θὰ φοβηθοῦμε τὴν θύελλα ποὺ πάει νὰ ξεσπάση; Οὔτε τώρα θὰ χαθοῦμε.

Ὁ Θεὸς μᾶς ἀγαπᾶ. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει μέσα του κρυμμένη δύναμη γιὰ ὥρα ἀνάγκης. Θὰ εἶναι λίγα τὰ δύσκολα χρόνια. Μιὰ μπόρα θὰ εἶναι. Δὲν σᾶς τὰ λέω αὐτά, γιὰ νὰ φοβηθῆτε, ἀλλὰ γιὰ νὰ ξέρετε ποῦ βρισκόμαστε. Γιὰ μᾶς εἶναι μιὰ μεγάλη εὐκαιρία, εἶναι πανηγύρι οἱ δυσκολίες, τὸ μαρτύριο. Νὰ εἶστε μὲ τὸν Χριστό, νὰ ζῆτε σύμφωνα μὲ τὶς ἐντολές Του καὶ νὰ προσεύχεσθε, γιὰ νὰ ἔχετε θεῖες δυνάμεις καὶ νὰ μπορέσετε νὰ ἀντιμετωπίσετε τὶς δυσκολίες. Νὰ ἀφήσετε τὰ πάθη, γιὰ νὰ ἔρθη ἡ θεία Χάρις. Αὐτὸ ποὺ θὰ βοηθήση πολὺ εἶναι νὰ μπῆ μέσα μας ἡ καλὴ ἀνησυχία: ποῦ βρισκόμαστε, τί θὰ συναντήσουμε, γιὰ νὰ λάβουμε τὰ μέτρα μας καὶ νὰ ἑτοιμασθοῦμε. Ἡ ζωή μας νὰ εἶναι πιὸ μετρημένη. Νὰ ζοῦμε πιὸ πνευματικά. Νὰ εἴμαστε πιὸ ἀγαπημένοι. Νὰ βοηθοῦμε τοὺς πονεμένους, τοὺς φτωχοὺς μὲ ἀγάπη, μὲ πόνο, μὲ καλωσύνη. Νὰ προσευχώμαστε νὰ βγοῦν καλοὶ ἄνθρωποι10».

Τα χρόνια της κρίσης μπορούν να αποδειχθούν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για μετάνοια. Και η μετάνοια μπορεί να εξαφανίσει την κρίση. Λοιπόν;
«ἰδού νῦν καιρός εὐπρόσδεκτος, ἰδού νῦν ἡμέρα σωτηρίας» (Β’ Κορινθ., 6, 2).

1 Βλ. ορισμό της λέξεως «κρίση» στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα, Βασικό Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής, στο http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/lexicon/lemma.html?id=134
2 Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, «Στον παπα-Κάραν για την κρίση τού κόσμου», από το «Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται…», Ιεραποστολικές επιστολές Α’, εκδ. «Εν πλω», Αθήνα 2008, σσ. 33-36.
3 Patrologia Greaca, 89, 768B-477A, Αγίου Αναστασίου Σιναΐτου, Επισκόπου Αντιοχείας, Ερωτήσεις και Αποκρίσεις περί διαφόρων κεφαλαίων εκ διαφόρων προσώπων, Ερώτησις ΙΣΤ’ (16): «του Αποστόλου λέγοντος, ότι αι εξουσίαι του κόσμου υπό του Θεού τεταγμέναι εισίν. Άρα λοιπόν πας άρχων και βασιλεύς, και επίσκοπος, υπό του Θεού προχειρίζεται;»
4 Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Λόγοι Β’, Πνευματική Αφύπνιση, 1999, σελ 29.
5 Ο.π., σελ 18-19.
6 Ο.π., σελ 13.
7 Ο.π., σελ. 14.
8 Ο.π., σελ. 27
9 Ο.π., σελ. 11.
10 Ο.π., σελ 11-12