(Μήνυμα πρὸς τοὺς νέους, Χριστούγεννα 1985)
Παιδιά μου,
Κι ἐσεῖς κι ἐγὼ σήμερα στεκόμαστε μπροστὰ στὸ πιὸ μεγάλο, τὸ πιὸ συγκλονιστικὸ γεγονὸς τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας: Τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ πάνω στὸ μικρό μας πλανήτη, περιβλημμένου τὴν ἀνθρώπινη σάρκα μας. Ὁ Θεὸς γίνεται ἄνθρωπος γιὰ νὰ κάνει τὸν ἄνθρωπο θεό. Ὁ Θεὸς μπαίνει στὰ μονοπάτια τῆς ἱστορίας γιὰ νὰ ἀλλάξει τὴν ἀνθρώπινη μοῖρα. Ὁ Θεὸς ἔρχεται ἀνάμεσα μας γιὰ νὰ μᾶς προσφέρει τὴν εἰρήνη, νὰ μᾶς πλουτίσει μὲ τὴν ἀγάπη, νὰ μᾶς εὐαγγελιστεῖ τὴ δικαιοσύνη.
Εἶναι πιθανὸ ν’ ἀκοῦτε μερικοὶ ἐπιφυλακτικὰ τὴ μαρτυρία μου. Κατανοῶ, ὅσο μοῦ εἶναι δυνατό, μιὰ τέτοια στάση. Κι αὐτὸ γιατί γνωρίζω, ὅτι οἱ λέξεις ἔχασαν τὴ σημασία τους κάτω ἀπὸ μιὰ ἀπίστευτη φθορὰ ἢ μιὰ μεθοδικὴ καπηλεία ποὺ ἔχουν ὑποστεῖ στὶς μέρες μας.
Ἀσφαλῶς γι’ αὐτὸ τὸ πράγμα κι ἐμεῖς οἱ ἐκκλησιαστικοὶ δὲν εἴμαστε ἀμέτοχοι εὐθυνῶν. Ὡστόσο, ἡ σημασία τῆς ἐνανθρώπησης τοῦ Λόγου εἶναι ἀδύνατο ν’ ἀγνοηθεῖ. Τὸ Εὐαγγέλιο Ἰησοῦ Χριστοῦ, σφραγισμένο μὲ τὸ αἷμα τῆς σταυρικῆς Του θυσίας, ἐξακολουθεῖ νὰ παραμένει γιὰ ὅλους μας ἡ μεγαλύτερη πρόκληση καὶ ἡ μοναδικὴ ἐλπίδα. Οἱ χριστουγεννιάτικες καμπάνες δὲν σίγησαν. Συνεχίζουν, ἐδῶ καὶ δυὸ χιλιάδες χρόνια, νὰ χτυποῦν γλυκὰ κι ἐλπιδοφόρα…
Ὡς Ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας, κήρυκας τοῦ Εὐαγγελίου τῆς χαρᾶς καὶ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους, ἐπικοινωνῶ σήμερα – μεγάλη μέρα τῆς χριστιανοσύνης – μαζί σας, γιὰ νὰ σᾶς ἐμπιστευθῶ τὴ χριστουγεννιάτικη ἐλπίδα καὶ νὰ σᾶς ἀπευθύνω λόγο πατρικό. Πιστέψτε με, παιδιά μου, εἶναι λόγος ποὺ βγαίνει μέσ’ ἀπὸ τὴν καρδιά. Ἐκεῖ βαθιὰ τὸν ἔθρεψε ἢ ἀγάπη καὶ τὸν ξενύχτησε ἡ ἀγωνία…
Παιδιά μου,
Εἶναι κοινοτοπία σήμερα νὰ ἀναφέρεται κάποιος στὴν κρίση τῆς ἐποχῆς καὶ νὰ ἐπισημαίνει τὰ ἀδιέξοδα ποὺ δημιούργησε ὁ πολιτισμός μας. Ἐντούτοις ἡ κρίση αὐτὴ δὲν παύει νὰ εἶναι μιὰ ὀδυνηρὴ πραγματικότητα ποὺ, κι ἂν θὰ τὸ θέλαμε, εἶναι ἀδύνατο νὰ τὴν ἀγνοήσουμε.
Ὁ κίνδυνος ἑνὸς ὀλέθριου παγκοσμίου πολέμου πλανιέται συνεχῶς πάνω ἀπὸ τὰ κεφάλια μας. Οἱ τοπικὲς πολεμικὲς ἑστίες, ἀναμμένες σχεδὸν μόνιμα σὲ διάφορα σημεῖα τοῦ πλανήτη μας, κάνουν νὰ χύνεται καθημερινὰ ἄφθονο ἀνθρώπινο αἷμα καὶ ἀπειλοῦν νὰ προκαλέσουν μιὰ γενικότερη ἀνάφλεξη.
Οἱ πολεμικοὶ ἐξοπλισμοὶ χρόνο μὲ χρόνο αὐξάνουν, ἀπορροφώντας τεράστια ποσά, καὶ οἱ θεατρικὲς συναντήσεις κορυφῆς καὶ οἱ ἀτέλειωτες συνδιασκέψεις γιὰ τὸν ἀφοπλισμὸ καὶ τὴν ὕφεση ἐκεῖνο ποὺ πετυχαίνουν εἶναι ὁ ἐντυπωσιασμὸς τῆς διεθνοῦς κοινῆς γνώμης. Ἴσως καὶ γιὰ τὸ σκοπὸ αὐτὸ καὶ μόνο νὰ γίνονται…
Τὰ διάφορα εἰρηνιστικὰ κινήματα, καπελωμένα συνήθως ἀπὸ τὴν κομματικὴ προπαγάνδα, μᾶς τρέφουν μὲ τὸ σανὸ μιᾶς πληθωρικῆς εἰρηνολογίας, ἐνῶ στὴν πραγματικότητα προωθοῦν δικούς τους ἰδιοτελεῖς στόχους, ἐκμεταλλευόμενα τὰ ὁράματά σας καὶ τὸ νεανικό σας δυναμισμό.
Ἡ πείνα θερίζει καθημερινὰ χιλιάδες συνανθρώπων μας, κυρίως παιδιά, ἐνῶ οἱ προηγμένες – καὶ στὶς περισσότερες περιπτώσεις «χριστιανικὲς» – κοινωνίες παραδέρνονται ἀνάμεσα στὶς συμπληγάδες τῆς καλοπέρασης καὶ τῆς κατανάλωσης. Ἀποτέλεσμα οἱ διάφορες «κρίσεις», οἰκονομικές, ἐνεργειακὲς καὶ ἄλλες, ἡ μόλυνση τοῦ περιβάλλοντος, ὁ κίνδυνος ἐξάντλησης τῶν πρώτων ὑλῶν…
Ἡ ἐλευθερία, ὅ,τι πιὸ πολύτιμο γιὰ τὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη, στραγγαλίζεται βάναυσα καὶ σήμερα κάτω ἀπὸ τυραννικὰ καθεστῶτα ἢ φαλκιδεύεται μέσα ἀπὸ μηχανισμούς, ποὺ τὴν ἀνακάλυψή τους ἀρχικὰ εἴχαμε πανηγυρίσει. Μετὰ ἀπὸ εἴκοσι ὁλόκληρους αἰῶνες χριστιανικῆς μαρτυρίας γιὰ τὴν ἰσότητα καὶ τὴν ἀδερφοσύνη ὅλων τῶν ἀνθρώπων, ἡ ἀνισότητα καὶ οἱ φυλετικὲς διακρίσεις ἐξακολουθοῦν νὰ ὑπάρχουν καὶ νὰ ἀτιμάζουν τὴν ἀνθρώπινη προσωπικότητα.
Ἔχοντας υἱοθετήσει ἕνα τρόπο ζωῆς «ἀπελευθερωμένο – ὅπως θέλουμε αὐτάρεσκα νὰ λέμε – ἀπὸ θρησκευτικὲς προκαταλήψεις καὶ μεταφυσικὲς ἀναστολές», ὁδηγηθήκαμε σὲ κοινωνικὰ σχήματα ποὺ τὰ διέπει ὁ ἀμοραλισμός, ἡ κερδοσκοπία, ἡ ἐκμετάλλευση. Φυσικὰ ἐπακόλουθα ἡ κοινωνικὴ ἀδικία καὶ ἀνισότητα, ποὺ δυναμιτίζουν τὴν ἑνότητα τῆς ἀνθρώπινης κοινότητας μὲ τὶς ἀτελείωτες ταξικὲς συγκρούσεις. Ἀκόμη ἡ φοβερὴ κρίση ἀνεργίας, ποὺ πλήττει ἰδιαίτερα σᾶς τοὺς νέους.
Σὲ μιὰ τόσο δύσκολη ἐποχή, ὅπως ἡ δική μας, ἦταν φυσικὸ νὰ γεννηθοῦν οἱ πιὸ ἀπίθανες ἰδεολογίες καὶ νὰ παρουσιαστοῦν διάφοροι σωτῆρες ἐπαγγελλόμενοι πράματα καὶ θάματα. Ἀποτέλεσμα ὁ ἰδεολογικὸς κορεσμός, ἡ πρωτοφανὴς σύγχυση, ἡ ἀηδία… Παρενέργειες, ὁ μηδενισμὸς καὶ ἡ ἄρνηση, ἡ ἀναρχία καὶ ἡ τρομοκρατία, τὸ θεοποιημένο σέξ, ἡ κόλαση τῶν ναρκωτικῶν…
Οὔτε ἡ ὥρα οὔτε ὁ τόπος ἐδῶ εἶναι ὁ κατάλληλος γιὰ νὰ καταλογίσουμε εὐθύνες στοὺς ὑπαίτιους τῆς κρίσης. Ὡστόσο, δὲν διστάζω νὰ ὁμολογήσω πὼς τὸ πρῶτο μερίδιο εὐθύνης δὲν πέφτει στοὺς δικούς σας ὤμους. Βαραίνει ἐμᾶς τοὺς μεγαλύτερους, καὶ κάποτε θὰ πρέπει νὰ βροῦμε τὸ θάρρος νὰ τὸ ὁμολογήσουμε ὅλοι ταπεινά.
Σήμερα λοιπόν, ποὺ ἐπικοινωνῶ μαζί σας, θὰ ἤθελα νὰ ἀπευθύνω δυὸ λόγια ἀγάπης σὲ σᾶς κυρίως, τὰ νέα παιδιὰ τῆς πατρίδας μας, ποὺ εἶστε τὸ καμάρι καὶ ἡ ἐλπίδα μας.
Ἕνας Ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας μιλώντας στ’ ἀδέρφια του δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ καταθέσει τὴ μαρτυρία τῆς πίστης καὶ νὰ προσφέρει τὴ χαρὰ τῆς ἐλπίδας. Μόνο ὁ Χριστός, παιδιά μου, λυτρώνει τὸν ἄνθρωπο καὶ καταξιώνει τὴν ἀνθρώπινη ἱστορία. Ἕνας πολιτισμὸς ποὺ Τὸν ἀρνεῖται, αὐτοκαταδικάζεται σὲ ἀδιέξοδο καὶ καταστροφή. Εἶναι ἀκριβῶς ἡ ὀδυνηρὴ ἐμπειρία, ποὺ μᾶς παρέχει ὁ σύγχρονος πολιτισμός. Ἡ ὑπέρβαση τῆς κρίσης καὶ ὁ ἐξορκισμὸς τῆς καταστροφῆς περνᾶ ἀπαραίτητα ἀπὸ τὸ μονοπάτι τοῦ Χριστοῦ. Ὁ 21ος αἰώνας ἢ θὰ εἶναι θρησκευτικὸς ἢ δὲν θὰ ὑπάρξει, γιὰ νὰ θυμηθοῦμε τὸν Ἀντρὲ Μαλρώ…
Εἴμαστε ἕνας λαὸς μὲ μιὰ μακρόχρονη ἱστορία καὶ μιὰ πλούσια παράδοση ζυμωμένη μὲ τὰ πιὸ θαυμαστὰ ὑλικά: τὴν ἀξεπέραστη ἑλληνικὴ σκέψη καὶ τὴν ὀρθόδοξη χριστιανικὴ πίστη. Σὲ σᾶς τοὺς νέους πέψτει ὁ κλῆρος νὰ διαφυλάξετε ἀγέραστη κι ἀπαραχάρακτη τὴν ἱστορικὴ μνήμη αὐτοῦ τοῦ τόπου καὶ νὰ κρατήσετε δημιουργικὰ τὸ θησαυρὸ τῆς παράδοσης.
Δὲν εἶναι ἡ παράδοση παράγοντας ἀνασταλτικὸς γιὰ τὴν πρόοδο, ὅπως οἱ διάφοροι Γραικύλοι, κήρυκες ἑνὸς ξενόφερτου καὶ κούφιου προοδευτισμοΰ, διαδίδουν. Εἶναι ἡ ἱστορικὴ αὐτοσυνειδησία καὶ ἡ πολιτιστικὴ ταυτότητα ἑνὸς ἔθνους. Καὶ ἔθνη ποὺ χάνουν τὴν ἱστορική τους μνήμη καὶ ἀποκόπτονται ἀπὸ τὶς πνευματικές τους ρίζες εἶναι καταδικασμένα σὲ ἀφανισμό. Ἀληθινὴ πρόοδος δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρξει χωρὶς τὴ γνώση τῆς ἱστορίας καὶ τὴν ἐμπειρία τῆς παράδοσης. Χωρὶς τὸ χθές, τὸ σήμερα δὲν οἰκοδομεῖται καὶ τὸ αὔριο δὲν ἔρχεται…
Ζώντας κι ἐγώ, ὅπως καὶ ἐσεῖς, σ’ αὐτὸ τὸν τόπο, εἶναι φυσικὸ νὰ παρακολουθῶ προσεκτικὰ ὅσα συμβαίνουν γύρω μας. Ἰδιαίτερα στὸ δικό σας χῶρο, τῆς νεολαίας. Καὶ τὸ κάνω ὄχι ἀπὸ ἁπλῆ περιέργεια ἀλλὰ ἀπὸ πολλὴ ἀγάπη καὶ ἀκόμη – ἂς μὴ σᾶς τὸ κρύψω – ἀπὸ ἰδιοσυγκρασία. Ἂν καὶ τὰ χρόνια μου πέρασαν, αἰσθάνομαι ἀκόμη σὰν νέος καὶ θέλω νὰ βρίσκομαι πολὺ κοντά σας.
Τολμῶ, λοιπόν, σήμερα ποὺ ἐπικοινωνῶ μαζί σας, ν’ ἀρθρώσω κι ἐγὼ λόγο γιὰ ὅσα παρατηρῶ. Ἕνα λόγο εἰλικρίνειας, ποὺ τὸν ὑπαγορεύει ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο ἡ ἀγάπη καὶ ἡ ἀγωνία γιὰ τὸ μέλλον.
Σᾶς κληροδοτήσαμε μιὰ παλιά μας ἀρρώστια. Θὰ τὴν ὀνόμαζα ἐθνικὴ ἀδυναμία. Εἶναι ἡ διαίρεση καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ διχασμοῦ. Παιδιά μου, ἐξορκίστε ἀπὸ τὶς ψυχές σας, ἀπὸ κάθε πτυχὴ τῆς ζωῆς τοῦ τόπου μας, αὐτὸ τὸ σαράκι. Διδαχθεῖτε ἀπὸ τὰ δικά μας λάθη, τὸ πρόσφατο καὶ τὸ ἀπώτερο παρελθόν. Εἶναι ἀφάνταστα περισσότερα ἐκεῖνα ποὺ μᾶς ἑνώνουν, παρὰ αὐτὰ ποὺ μᾶς διαιροῦν. Τοὺς μεγάλους κινδύνους ποὺ ἀπειλοῦν τὴν ἐθνική μας ὑπόσταση μόνο ἑνωμένοι θὰ μπορέσουμε νὰ τοὺς ἀντιμετωπίσουμε. Ἡ προκοπὴ καὶ τὸ καλό τοῦ τόπου μας προϋποθέτει ἑνότητα καὶ πνεῦμα ἀδερφοσύνης. Σεῖς οἱ νέοι, γίνετε οἱ κήρυκες καὶ οἱ ἐνσαρκωτές τῆς ἑνότητας, παραμερίζοντας κάθε τι ποὺ σᾶς διαιρεῖ.
Ἀσφαλῶς πρόοδος χωρὶς κριτικὴ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρξει. Ἀλλὰ καὶ κριτική, τυφλὴ καὶ παθιασμένη, ποὺ ἰσοπεδώνει τὰ πάντα, χωρὶς νὰ προσφέρει κάτι τὸ θετικό, εἶναι ἐπικίνδυνη. Ὄχι, λοιπόν, κριτικὴ γιὰ τὴν κριτική. Υἱοθετῆστε στάση ὑπεύθυνη καὶ διοχετεύσατε τὴ νεανική σας ὁρμὴ σὲ προσπάθειες δημιουργικές.
Εἶναι σίγουρο πὼς δὲν σᾶς ἑτοιμάσαμε μιὰ ἰδανικὴ κοινωνία. Καλεῖστε νὰ ζήσετε μέσα σὲ σχήματα καὶ συνθῆκες, ποὺ πρέπει νὰ βελτιωθοῦν ἢ ἀκόμη καὶ νὰ ἀλλάξουν ριζικά. Πῶς θὰ γίνει κάτι τέτοιο; Τολμῶ νὰ τὸ πῶ, κι ἂς μὴν ἀκούεται ὁ λόγος μου εὐχάριστα: Ὄχι μὲ βίαιες συγκρούσεις καὶ ἐξαλλοσύνες ἄλλα μέσα ἀπὸ δημοκρατικὲς διαδικασίες, τὸ διάλογο, τὴ γόνιμη ἰδεολογικὴ ζύμωση. Ὄχι καταστρέφοντας ὅ,τι βρεθεῖ μπροστά σας, ἀλλὰ οἰκοδομώντας ὑπεύθυνα καὶ ὑπομονετικὰ τὸ καλύτερο καὶ τὸ καινούργιο, ποὺ θὰ ἀντικαταστήσει τὸ χειρότερο καὶ τὸ ξεπερασμένο.
Ἡ ἀγάπη μᾶς ὁπλίζει μὲ τόλμη. Γι’ αὐτὸ κι ἐγὼ τολμῶ ν’ ἀπευθυνθῶ σήμερα καὶ σὲ σᾶς, τὰ παιδιὰ τῶν «Ἐξαρχείων». Τὸ περιθώριο, παιδιά μου, δὲν εἶναι λύση. Εἶναι αὐτοκαταδίκη. Ἡ ἀναρχία δὲν εἶναι ἔκφραση οὔτε καὶ διαμαρτυρία, ἀλλὰ σκοτεινὸς λαβύρινθος ποὺ ὁδηγεῖ στὴν ἄβυσσο τῆς καταστροφῆς. Ξυπνῆστε, λοιπόν, ἀπὸ τὸ λήθαργο, στὸν ὁποῖο περιπέσατε. Βγεῖτε ἀπὸ ὁποιοδήποτε γκέτο στὸ φῶς. Σκεφθεῖτε ὥριμα καὶ ἐνεργῆστε ψύχραιμα καὶ συνετά. Ὁ τόπος αὐτὸς εἶναι καὶ δικός σας. Μὴ λησμονεῖτε πὼς γιὰ τὴν ὅποια τύχη του ἔχετε καὶ σεῖς εὐθύνη. Ἡ ἱστορία πρέπει νὰ πάει μπροστά!
Παιδιά μου,
Ἀπὸ τὰ βάθη τῆς καρδίας μου σᾶς εὔχομαι ὁ Χριστός μας, ποὺ τὴ γέννησή Του γιορτάζουμε σήμερα, νὰ σᾶς φωτίζει καὶ νὰ καθοδηγεῖ τὴν πορεία σας στὸ καλὸ καὶ στὴν προκοπή.
Ὁ Ἐπίσκοπός σας
Ὁ Νέας Σμύρνης ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ
