Διαφορετικές έρευνες δίνουν διαφορετικά συμπεράσματα. Η τεχνολογία βλάπτει ή ωφελεί τις πνευματικές και ψυχικές μας λειτουργίες;
Η υπερπληροφόρηση και οι βλαπτικές της συνέπειες είναι ένα αγαπημένο θέμα των επιστημονικών ερευνών. Η πιο πρόσφατη από αυτές που διάβασα, αναφέρει ότι ο εγκέφαλός μας είναι πιο απασχολημένος από ποτέ. Είμαστε εκτεθειμένοι σε πολλή πληροφορία, αλλά και σε πολύ “θόρυβο” μεταμφιεσμένο σε πληροφορία. Προσπαθώντας να κρατήσουμε την ουσία, το μυαλό μας εξαντλείται.
Παράλληλα, η τεχνολογία μάς έχει δώσει τη δυνατότητα να κάνουμε πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Κι όμως, αυτό είναι αυταπάτη λέει ο Earl Miller, ερευνητής νευροεπιστημών του ΜΙΤ, ειδικός στο θέμα της απόσπασης προσοχής. Ο εγκέφαλός μας δεν είναι φτιαγμένος για multitasking και στην πραγματικότητα απλά μεταβαίνουμε από τη μία εργασία στην άλλη με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Και φυσικά, όλη αυτή η διαδικασία μας κάνει λιγότερο αποτελεσματικούς. Ανάμεσα σε όλα, το multitasking έχει αποδειχτεί ότι αυξάνει την παραγωγή της κορτιζόλης, της ορμόνης που προκαλεί το στρες, όπως αντίστοιχα και της αδρεναλίνης, η οποία μας κρατά σε εγρήγορση, αλλά μπορεί να επηρεάσει και τη σωστή κρίση μας.
Το multitasking δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο εξάρτησης από την ντοπαμίνη, καθώς παραδόξως επιβραβεύεται ο εγκέφαλος όταν χάνει την προσοχή του. Μια σειρά ενδογενών οπιοειδών μας κάνουν να αισθανόμαστε καλύτερα όταν ασχολούμαστε με πολλές μικρές εργασίες ταυτόχρονα, αντί να εστιάζουμε σε μία μόνο. Τι ειρωνεία!
Ένας άλλος ερευνητής νευροεπιστημών ισχυρίζεται ότι η εισροή πληροφορίας κατά το multitasking συνεπάγεται την αποστολή της πληροφορίας σε λάθος μέρος του εγκεφάλου, εκεί όπου πρέπει να πηγαίνουν οι νέες δεξιότητες, όχι οι νέες πληροφορίες. Η κανονική διαδικασία ορίζει να πηγαίνουν στον ιππόκαμπο, όπου οργανώνονται και ταξινομούνται για να είναι εύκολη η μετέπειτα ανάκλησή τους.
Έχει και χειρότερο: επειδή η διαρκής εναλλαγή ανάμεσα σε εργασίες απαιτεί κι έναν σωρό μικροαποφάσεις [να απαντήσω στο email, να σηκώσω το τηλέφωνο, να το κάνω τώρα ή μετά;], εξαντλούμε την ικανότητά μας να λαμβάνουμε σωστές αποφάσεις ενστικτωδώς, επειδή η ενέργειά μας έχει ήδη αναλωθεί. Και, χάρη στην ντοπαμίνη, κινδυνεύουμε να έχουμε την κατάληξη των ποντικιών στο διάσημο πείραμα των Milner και Olds, τα οποία πέθαναν από εξάντληση και υποσιτισμό, επειδή προτιμούσαν να πατούν τον διακόπτη που έκανε τον εγκέφαλό τους να παράγει ντοπαμίνη από το να ασχοληθούν με τις πρωτεύουσες ανάγκες τους.
Μην απελπίζεστε. Τα πράγματα μάλλον είναι καλύτερα. Μια άλλη έρευνα λέει ότι δεν έχει μειωθεί η ικανότητά μας, αλλά η επιθυμία μας να εστιάζουμε. Άνθρωποι που υποβλήθηκαν σε τεστ μνήμης και παρατηρητικότητας απέδωσαν σκορ αντίστοιχα με αυτά που έγιναν πριν 50 χρόνια. Αρκεί να μην υπήρχε ένα τηλέφωνο κάπου στο δωμάτιο… Η θεωρία αυτή εξηγεί πως η υπερπληθώρα της πληροφορίας μας έχει κάνει πιο εκλεκτικούς με το πού θα αφιερώσουμε την προσοχή μας. Αν ένα βίντεο στο YouTube δεν είναι ενδιαφέρον μέσα σε 10 δευτερόλεπτα, έχουμε ήδη πάει αλλού. Αλλά έχει κάνει και τις “κεραίες” μας πιο ευαίσθητες σε νέα ερεθίσματα.
Κάποιοι επιστήμονες ισχυρίζονται πως υπάρχουν δύο είδη προσοχής: αυτή που στρέφεται προς τα έξω [π.χ. όταν παίζουμε Candy Crush] και αυτής που στρέφεται προς τα έσω [όταν μας απορροφούν οι σκέψεις μας, κάνουμε όνειρα για το μέλλον]. Η καθημερινότητά μας στο Internet απαιτεί μόνο το πρώτο είδος προσοχής, και όσο αυτή χρησιμοποιείται, είναι αδύνατο να λειτουργήσει η άλλη.
Όχι, η τεχνολογία δεν μας κάνει πιο χαζούς. Δεν ξεχάσαμε πώς να σκεφτόμαστε. Δημιουργήσαμε τεχνολογία που μπορεί να το κάνει για εμάς, και αυτό ελπίζουμε να μη μας βγει σε κακό.
