Τό βράδυ της Μεγάλης Τετάρτης και το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης η Εκκλησία μας, με τις Ιερές της Ακολουθίες ζωντανεύει στη μνήμη μας την παράδοση του Μυστηρίου των Μυστηρίων που είναι η Θεία Ευχαριστία. Η θεία Ευχαριστία είναι το ύψιστο των μυστηρίων της Αγίας μας Εκκλησίας. Είναι το αιώνιο μυστήριο, του οποίου η αξία είναι ασύγκριτη και ανυπολόγιστη και η θέση του στη λατρεία της Εκκλησίας μας μοναδική και υπέροχη. Από αυτό το μυστήριο καθώς και από το άγιο Βάπτισμα αντλούν και όλα τα άλλα μυστήρια χάρη και δύναμη και συμβάλλουν και εκείνα στην αιώνια ψυχική λύτρωση και σωτηρία του ανθρώπου. Αυτό το θειότατο μυστήριο συνέστησε ο ίδιος ο Κύριος με το Μυστικό Δείπνο “τη νυκτί” της Μεγάλης Πέμπτης, “εν ή παρεδίδοτο” στο θάνατο του σταυρού, για να συνεχίζεται στην Εκκλησία του διά μέσου των αιώνων, και μέχρι συντέλειας των αιώνων, η εξιλαστήριος θυσία του σταυρού του ως πηγή αφέσεως των αμαρτιών του κόσμου και ως κοινωνία του πανάχραντου Σώματός του και του τιμίου Αίματός του. Και αυτό για να μεταλαμβάνουν από το Ποτήριο της ζωής οι πιστοί του και να δέχονται μέσα τους ολόσωμο τον ίδιο των ζώντα Θεό και Λυτρωτή τους. Τότε, διά της κοινωνίας του μυστηρίου αυτοί γίνονται μέτοχοι ζωής άφθαρτης και αιώνιας.
Τα ιερά Ευαγγέλια αναφέρουν τη σύσταση του υπερφυούς μυστηρίου στο Ιωάννου στ’ 27-69, στο Ματθαίου κστ’ 20-29, στο Μάρκου ιδ’ 17-25, στο Λουκά κβ’ 14-38, και ο απόστολος Παύλος στην Α’ Κορινθίους ια’ 23-26. Σύμφωνα με τις ιερές αυτές περικοπές, ο Κύριος την νύκτα, κατά την οποία παρέδιδε τον εαυτό του στο θάνατο για τη σωτηρία του κόσμου, “λαβών τον άρτον και ευλογήσας έκλασε (έκοψε σε κομμάτια τον άρτο), και έδωκε τοις μαθηταίς αυτού και είπε· λάβετε, φάγετε· τούτο εστι το σώμα μου, το υπέρ υμών κλώμενον (θυσιαζόμενο) εις άφεσιν αμαρτιών”. Και έπειτα “λαβών ποτήριον και ευχαριστήσας” τον ουράνιο Πατέρα και Θεό έδωσε στους μαθητές του λέγοντας· “πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο γάρ εστι το αίμα μου το της Καινής Διαθήκης, το περί πολλών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών”. Και πρόσθεσε τη σύσταση στους μαθητές του· “τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν”. Κρατήστε αυτό το μυστήριο διαρκή και αιώνιο θεσμό για τον αγιασμό και τη σωτηρία σας. Τα ίδια επαναλαμβάνει και ο απόστολος Παύλος ως προς τη σύσταση του αγίου μυστηρίου: “Εγώ γαρ παρέλαβον από του Κυρίου ό και παρέδωκα υμίν, ότι ο Κύριος Ιησούς εν τη νυκτί ή παρεδίδοτο έλαβεν άρτον και ευχαριστήσας έκλασε και είπε· λάβετε φάγετε· τούτο μού εστι το σώμα το υπέρ υμών κλώμενον· τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν. ωσαύτως και το ποτήριον μετά το δειπνήσαι λέγων· τούτο το ποτήριον η καινή διαθήκη εστίν εν τω εμώ αίματι· τούτο ποιείτε, οσάκις αν πίνητε, εις την εμήν ανάμνησιν”. Και προσθέτει ο Απόστολος του Κυρίου· “Οσάκις γαρ αν εσθίητε τον άρτον τούτον και το ποτήριον τούτο πίνητε, τον θάνατον του Κυρίου καταγγέλετε, άχρις ού αν έλθη” (Α’ Κορινθ. ια’ 23-26). Επομένως το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας είναι πραγματική αναπαράσταση του εξιλαστήριου θανάτου του Κυρίου, είναι ακόμη η συνέχιση και διαιώνιση του σωτήριου θανάτου του Κυρίου, δηλαδή αυτής της επί του σταυρού θυσίας. Και θα συνεχίζεται η αναπαράσταση αυτή μέχρι την δεύτερη παρουσία του Κυρίου. Μετά το θάνατο εκείνο και την Ανάσταση, επάνω στην αγία Τράπεζα τελείται αναίμακτος πλέον και όχι αιματηρά όπως στο σταυρό, και έτσι κηρύττεται στον κόσμο όλο πιστών και απίστων, ότι αυτός ο θάνατος, με το να είναι θάνατος εκούσιος, θάνατος του ενανθρωπήσαντος Αναμάρτητου και Αγίου Υιού του Θεού, του Θεανθρώπου Ιησού, είναι η ύψιστη και αγιότατη θυσία που πρόσφερε Εκείνος προς τον Πατέρα για τον εξιλασμό των αμαρτωλών και προς άφεση των αμαρτιών τους. Και αυτό το μυστήριο, που είναι -επαναλαμβάνουμε- η θυσία του σταυρού, είναι και το Πάσχα ημών των Χριστιανών, όπως ρητά αναφέρει ο θείος Παύλος, όταν λέει· “το Πάσχα ημών υπέρ ημών ετύθη Χριστός” (Α’ Κορινθ. ε’ 7). Το δικό μας χριστιανικό Πάσχα είναι η σταυρική θυσία και Ανάσταση του Χριστού για μας. Και όπως λέει και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος· “όταν κοινωνείς (εννοεί αξίως), τότε Πάσχα επιτελείς”. Αυτό λοιπόν είναι το μεγάλο μυστήριο της Εκκλησίας μας, το οποίο και “Ευχαριστία” λέγεται, και “ευλογία” και “Κυριακό Δείπνο” και “Άγιο Ποτήριο” και “θεία Κοινωνία”, “θεία Μετάληψη” και “θυσία” και “προσφορά” και από την άποψη των σωτηρίων αποτελεσμάτων του “φάρμακο αθανασίας” και “εφόδιον ζωής αιωνίου” κ.ο.κ..
Η ιερουργία του μυστηρίου
Το μυστήριο ιερουργείται από το λειτουργό της Εκκλησίας πάνω στην Αγία Τράπεζα. Αφού προηγουμένως ο ιερέας που λειτουργεί προσκομίσει άρτο και οίνο στην Αγία Πρόθεση και κατά τη θεία Λειτουργία και μάλιστα κατά τη μεγάλη είσοδο μεταφέρει αυτά από την Πρόθεση στην Αγία Τράπεζα, τότε αρχίζει η αγία Αναφορά και ιερουργείται το φρικτό μυστήριο. Άρτος και οίνος λοιπόν χρησιμοποιείται από την Εκκλησία για την τέλεση και ιερουργία του μυστηρίου. Όπως ακριβώς και ο Κύριος άρτο και οίνον χρησιμοποίησε κατά το Μυστικό Δείπνο, οπότε παρέδωσε στην Εκκλησία του το μεγάλο αυτό μυστήριο της σωτηρίας. Και κατά την Αγία Αναφορά, τότε που παραγγέλλει ο λειτουργός “Πρόσχωμεν την αγίαν Αναφοράν, εν ειρήνη προσφέρειν”, -αναφορά είναι η τέλεση του φρικτού αυτού Μυστηρίου, και αυτή είναι η κρισιμότερη, καθώς είναι η ιερότερη ώρα και στιγμή της θείας Λειτουργίας- ο ιερέας, προσευχόμενος εκτενώς και με πολλή θέρμη ικετεύοντας το Θεό, ζητά την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος πάνω στα τίμια εκείνα δώρα, για να μεταβάλει τον Άρτο σε Σώμα και τον οίνο σε Αίμα του Σωτήρα Χριστού. Να τα μεταβάλει σε αυτό το Σώμα που θυσιάστηκε πάνω στο σταυρό και σε αυτό το Αίμα που χύθηκε πάνω στο σταυρό “υπέρ της του κόσμου ζωής και σωτηρίας”. Προτού φθάσει στη φοβερή αυτή ώρα, ο ιερέας αναφέρει αυτούς τους λόγους του Κυρίου, όταν για πρώτη φορά Εκείνος ιερούργησε και παρέδωσε στους μαθητές του αυτό· “Έδωκε τοις αγίοις αυτού μαθηταίς και Απόστολοις ειπών· λάβετε, φάγετε· τούτό εστι το σώμα μου το υπέρ υμών κλώμενον εις άφεσιν αμαρτιών”. Και για το Ποτήριο· “πίετε εξ αυτού πάντες· τούτό εστι το Αίμα μου το της Καινής Διαθήκης, το υπέρ υμών και πολλών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών”. Και μετά την ευχή, η οποία έχει εκφώνηση το “Τα σα εκ των σων, Σοί προσφέρομεν κατά πάντα και διά πάντα”, εύχεται γονατιστός και δεόμενος σε βαθιά κατάνυξη και λέει προς τον Ουράνιο Πατέρα ο λειτουργός του μυστηρίου· “και ποίηση τον μεν άρτον τούτον τίμιον σώμα του Χριστού σου· το δε εν τω ποτηρίω τούτω τίμιον αίμα του Χριστού σου, μεταβαλών τω Πνεύματί σου τω Αγίω” (1). Ακριβώς αυτή τη στιγμή κατέρχεται το Πνεύμα το Άγιο και μεταβάλλει τον μεν άρτο σε Σώμα Χριστού, το δε οίνο που περιέχει το Ποτήριο σε Αίμα Χριστού, τότε πλέον έχουμε και ολόσωμη και αισθητή την παρουσία του Θεανθρώπου Σωτήρα μας, και όσοι είναι έτοιμοι να κοινωνήσουν τον κοινωνούν, παίρνοντας μέσα τους όχι άρτο και οίνο, αλλά πραγματικά το ίδιο το Σώμα και το ίδιο το Αίμα του Χριστού, και γίνονται “σύσσωμοι και σύναιμοι και Χριστοφόροι” και αποτελούν με το Χριστό, που φέρουν μέσα τους, ένα σώμα και ένα αίμα, κατά τον άγιο Κύριλλο,και έχουν μέσα τους το Χριστό “κατοικούντα και μένοντα συν τω Πατρί και τω Αγίων Πνεύματι”, κατά το Μέγα Βασίλειο (εις ευχήν Μεταλήψεως). Βέβαια τα μάτια βλέπουν άρτο και οίνο και η γλώσσα αισθάνεται τη γεύση ψωμιού και κρασιού. Αλλά δεν έχει έτσι το πράγμα. Από την ώρα που κατήλθε το Άγιο Πνεύμα και ιερουργήθηκε το μυστήριο, δεν έχουμε πλέον ό,τι βλέπουν τα μάτια ή ό,τι αισθάνεται η γλώσσα μας. Έχουμε το Σώμα και το Αίμα του Χριστού μας, το οποίο και μας μεταδίδει ζωή και αφθαρσία (2).
Στο μυστήριο αυτό της θείας Ευχαριστίας δεν συντελείται μόνο η μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού, αλλά όλος ο βίος του Κυρίου και όλο το απολυτρωτικό έργο του αναπαρίσταται και ιερουργείται. Δηλαδή η Σάρκωσή του, η Γέννησή του, η Σταύρωση, η Ταφή, η Ανάταση, η Ανάληψη και η εκ δεξιών του Πατρός καθέδρα του, για να πρεσβεύει για όλους εμάς. Όλα δηλαδή τα υπερφυή γεγονότα, τα οποία συντέλεσαν και τελείωσαν τη σωτηρία μας, και την οποία σωτηρία χορηγεί και εξασφαλίζει σε μας το μυστήριο της θείας Κοινωνίας. Αυτό φαίνεται καθαρά στην προ της θείας μεταβολής ευχή της λειτουργίας του ιερού Χρυσοστόμου, όπου ο άγιος Πατήρ δεόμενος υπέρ της αποδοχής εκ μέρους του Θεού Πατρός της θυσίας, την οποία του προσφέρουμε, λέει· “Μεμνημένοι τοίνυν της σωτηρίου ταύτης εντολής (του να τελούμε δηλαδή το μυστήριο: “λάβετε, φάγετε,… πίετε εξ αυτού πάντες”) και πάντων των υπέρ ημών γεγενημένων, του σταυρού, του τάφου, της τριημέρου αναστάσεως, της εις ουρανούς αναβάσεως, της εκ δεξιών καθέδρας, της δευτέρας και ενδόξου πάλιν παρουσίας, τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν”. Και “ημείς καθ’ εκάστην ημέραν… προσφέρομεν μεν, λέει ο ίδιος Πατέρας, αλλ’ ανάμνησιν ποιούμεν του θανάτου αυτού… Ουκ άλλην θυσίαν καθάπερ ο αρχιερεύς (των Εβραίων) αλλά την αυτήν αεί ποιούμεν, μάλλον δε ανάμνησιν εργαζόμεθα θυσίας” (3).
Καρποί του μυστηρίου
Εάν κάθε ιερό και άγιο Μυστήριο φέρει τη θεία Χάρη στον άνθρωπο και τον καθιστά δένδρο με πολλούς καρπούς, πολύ περισσότερο συμβαίνει αυτό με το θειότατο και πανάγιο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Είπαμε πως σε αυτό κοινωνούμε Σώμα και Αίμα Χριστού, δηλαδή λαμβάνουμε και κατέχουμε μέσα μας το Θεό τον παντοκράτορα και Κύριο της δόξας, το Θεό τον ζώντα και μένοντα εις τον αιώνα. Λοιπόν πλούσιοι οι πνευματικοί καρποί. Σωτηρία ψυχής, τροφοδοσία και συντήρηση πνευματικής ζωής, προαγωγή και αύξηση αρετής, αναγέννηση, αγιασμός, θέωση, τα πάντα, πάντα τα προς σωτηρία και θέωση θεία δωρήματα. Και αφού ο Κύριος βεβαίωσε ότι η σάρκα του “αληθώς εστι βρώσις” και το αίμα του “αληθώς εστι πόσις” και “ώσπερ ο άρτος σώματι κατάλληλος”, για να συντηρεί και ενισχύει τη φυσική ζωή του ανθρώπου, “ούτω και ο Λόγος τη ψυχή αρμόδιος”. Και “ο άρτος ο ουράνιος και το ποτήριον… ψυχήν και σώμα αγιάζοντα εις πάσαν ημών την σύστασιν αναδίδονται (σε όλο τον οργανισμό μας εισχωρούν), εις ωφέλειαν σώματος και ψυχής”. Όπως χωρίς ψωμί και νερό είναι αδύνατη η συντήρηση της φυσικής ζωής, έτσι “και ο μη τρώγων” τον ουράνιο άρτο και “μη πίνων το αίμα του Κυρίου, ουκ έχει ζωήν εν εαυτώ”. Πάλι· χωρίς τη σάρκα του Κυρίου, δηλαδή χωρίς τη θεία Κοινωνία, “ζην ουκ ένι”, αδύνατο να ζήσει, λέει ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων. Επομένως πολλές, όπως είπαμε, και μέγιστες, οι πλέον μεγάλες και ανυπολόγιστες ωφέλειες και καρποί από τη θεία Κοινωνία του Σώματος και του Αίματος του Κυρίου.
Και πρώτα η άφεση των αμαρτιών, αφού μάλιστα προηγηθεί εξομολόγηση. Η θεία Κοινωνία επισφραγίζει την άφεση. Αυτόν τον πρώτο καρπό, την άφεση, δεν παρουσίασε ο Κύριος, όταν την πρώτη φορά τέλεσε το θείο μυστήριο; “Λάβετε, φάγετε, είπε,… πίετε εξ αυτού πάντες… εις άφεσιν αμαρτιών”. Για να λάβετε άφεση και να συγχωρηθούν οι αμαρτίες σας. —Δεύτερος καρπός είναι ο αγιασμός ψυχής και σώματος. Και επόμενο αυτό. Εφόσον δεχόμαστε μέσα μας τον Άγιο, αγιάζεται και η ψυχή και το σώμα μας. Αγιάζεται όλος ο άνθρωπος, ο οποίος καθίσταται κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος. Η θεία Κοινωνία μεταδίδεται σε όλα τα μέλη μας, σε ψυχή, σε σώμα, σε οφθαλμούς, σε αφτιά, σε χέρια, σε πόδια, σε γλώσσα, σε καρδιά. Και όλα αυτά αγιάζονται, με τρόπο ώστε ούτε να σκέπτονται αυτοί που κοινωνούν ούτε να επιθυμούν ούτε να αισθάνονται ούτε να πράττουν το κακό και αμαρτωλό, παρά μόνο το αγαθό και άγιο και να συμμορφώνονται προς το άγιο θέλημα Εκείνου που μεταλαμβάνουν στο μυστήριο. Μέγιστη ενίσχυση και βοήθεια προέρχεται επίσης σε μιας προς αγιασμό μας, αφού όλος ο ψυχικός και σωματικός οργανισμός μας διαποτίζεται από την αγία Κοινωνία. Νέα ζωή, τη ζωή του Πνεύματος, τη ζωή της αγιότητας λαμβάνουμε, κατά το λόγο του Κυρίου: “εάν μη φάγητε την σάρκα του υιού του ανθρώπου και πίητε αυτού το αίμα, ουκ έχετε ζωήν εν εαυτοίς· ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα έχει ζωήν αιώνιον” (Ιωάν. στ’ 53, 54). —Τρίτος καρπός η θέωσή μας. Εάν και με την πίστη, με το λόγο του Θεού, με την προσευχή θεούται ο άνθρωπος και γίνεται “θείας κοινωνός φύσεως”, όπως λέει ο απόστολος Πέτρος, ασυγκρίτως περισσότερο και σε βαθμό αφάνταστο γίνεται αυτό σε μας, όταν κοινωνούμε την “τεθεωμένη” σάρκα του Κυρίου. Κοινωνούμε το Θεό μας και γινόμαστε και εμείς θεοί, ισόθεοι και ισάγιοι και κατά “μέθεξη” και χάρη κοινωνοί θείας ζωής. Όπως ακριβώς λέει και η ευχή της Μετάληψης· “Οις (με τα οποία άγια Μυστήρια δηλαδή) ζωούται και θεούται πας ο τρώγων σε και πίνων εξ ειλικρινούς καρδίας”. Τι ύψιστη και ανυπολόγιστη τιμή, δόξα και χάρη! Το “εγώ είπα θεοί εστε και υιοί υψίστου πάντες”, εδώ, στην κοινωνία του θειότατου αυτού μυστηρίου, βρίσκει πλήρη και ακέραια την εφαρμογή του. —Τέταρτη ωφέλεια είναι η ένωση όλων των Χριστιανών που κοινωνού το Χριστό σε ένα σώμα, μία οικογένεια πνευματική, μία θεία κοινωνία αγιασμένων και αγαπημένων ανθρώπων. Το λέει ο Απόστολος· “ότι είς άρτος, έν σώμα οι πολλοί εσμεν (ένα σώμα γινόμαστε οι πολλοί μέσω της θείας Κοινωνίας)· οι γαρ πάντες εκ του ενός άρτου μετέχομεν” (Α’ Κορινθ. ι’ 17). Για αυτό εύχεται και ο άγιος Βασίλειος στη θεία Λειτουργία του και με την ευχή του αγίου Πατέρα και κάθε ιερέας που ιερουργεί το μυστήριο υπέρ της ενότητάς μας αυτής και λέει· “ημάς δε πάντας, τους εκ του ενός άρτου και του ποτηρίου μετέχοντας, ενώσαις αλλήλοις εις ενός Πνεύματος Αγίου Κοινωνίαν”. Και τι μεγάλο, τι θαυμαστό και ζηλευτό και μακάριο πράγμα όλοι οι Χριστιανοί να ενώνονται με την αγία Κοινωνία και μία γνώμη, μία θέληση, μία αγάπη και ζωή να έχουν οι πολλοί. Όπως μια γνώμη και θέληση και αγάπη έχουν τα τρία πρόσωπα της Θεότητας, ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Αυτό ακριβώς να γίνεται και με όλους τους Χριστιανούς που κοινωνούν. Αυτή είναι η πραγματική θέωσή μας, η θεία ζωή και μακαριότητά μας. Τι μεγάλο και θαυμαστό μυστήριο!
Ως προς αυτό λένε και οι θεοφόροι Πατέρες της Εκκλησίας μας· “ο τρώγων την αγίαν σάρκα του Χριστού” ενισχύεται και προοδεύει στη ζωή της χάρης και αρετής, αφού έχει “η σαρξ εν αυτή τον Λόγον κατά φύσιν όντα ζωήν”, και “ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός διά της ιδίας σαρκός εναποκρύπτει την ζωήν ταύτην εν ημίν και ώσπερ τι σπέρμα της αθανασίας εντίθησιν, όλην την εν ημίν αφανίζων φθοράν”. Δηλαδή η σάρκα του Κυρίου είναι γεμάτη ζωή. Και σκορπίζει και σε μας το σπέρμα της αθανασίας, ενώ συγχρόνως εξαφανίζει τη φθορά που υπάρχει μέσα μας. Μέσω της Ευχαριστίας οι πιστοί “την ζωήν τρώγουσι, την ζωήν πίνουσι”, λέει ο ιερός Αυγουστίνος. Γι’ αυτό και ο Μέγας Βασίλειος τονίζει και λέει· “Και το κοινωνείν καθ’ εκάστην ημέραν και μεταλαμβάνειν του αγίου Σώματος και Αίματος του Χριστού καλό και επωφελές. Τις γαρ (διότι ποιος) αμφιβάλλει, ότι το μετέχειν συνεχώς της ζωής ουδέν άλλο εστίν ή ζην πολλαχώς;”. Γι’ αυτό σε κάθε θεία Λειτουργία καλούμαστε οι πιστοί στη θεία Κοινωνία, για να μεταλάβουμε Σώμα Χριστού και Αίμα Χριστού “εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον”, τη δε περίοδο του Πάσχα καλούμαστε στη θεία Μετάληψη με την προτροπή του Κοινωνικού· “Σώμα Χριστού μεταλάβετε, πηγής αθανάτου γεύσασθε”.
Εννοείται βέβαια, ότι ο Χριστιανός πρέπει να προσέρχεται έπειτα από επιμελή και ακριβή προπαρασκευή, δηλαδή έπειτα από νηστεία, από προσευχή θερμή, από εξομολόγηση ειλικρινή, από συμφιλίωση με εχθρούς, με ελεημοσύνες και έργα αγαθά αγάπης και στοργής, ώστε να προσερχόμαστε, όπως και η Εκκλησία μας μας καλεί· “μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης”. Αυτό δε είναι και έντονο παράγγελμα του αγίου Αποστόλου, ο οποίος λέει· “δοκιμαζέτω άνθρωπος εαυτόν, και ούτως εκ του άρτου εσθιέτω και εκ του ποτηρίου πινέτω· ο γαρ εσθίων και πίνων αναξίως κρίμα εαυτώ (την καταδίκη του δηλαδή) εσθίει και πίνει, μη διακρίνων το σώμα του Κυρίου. Διά τούτο εν υμίν πολλοί ασθενείς και άρρωστοι και κοιμώνται (πεθαίνουν) αρκετοί” (Α’ Κορινθ. ια’ 28-30). Το να προσέρχεται κανείς όπως-όπως, χωρίς την πρέπουσα προετοιμασία, χωρίς πραγματική μετάνοια και ειλικρινή εξομολόγηση, δείχνει ανευλάβεια και απιστία, βεβηλώνει τα Άγια και το αμάρτημά του είναι βαρύ. Γι’ αυτό και βαριές και οι συνέπειες, οι κυρώσεις και τιμωρίες που ακολουθούν το Χριστιανό, που ανέτοιμος προσέρχεται στη θεία Κοινωνία. Τακτική λοιπόν προσέλευση, αλλά “μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης” και τότε δίνεται άφεση αμαρτιών, τότε αγιασμός και απολύτρωση, τότε ειρήνευση και θέωση και ζωή αγία, ζωή αιώνια και μακάρια.
