[…] Ο Άγιος Ιωάννης λέει: «Πάμε καμιά φορά σε μια πηγή να πιούμε νερό κι ενώ είμαστε διψασμένοι, ξεπηδάει ένας βάτραχος από μέσα. Α, αηδία! Ε, αυτό συμβαίνει πολλές φορές με κακίες οι οποίες κρύβονται μέσα στις αρετές». Δηλαδή ασκούμαστε όντως σε μια αρετή και, χωρίς να το καταλάβουμε, ασυνείδητα, με την αρετή αυτή υπεισέρχεται εκεί μέσα και μια αντίστοιχη κακία, η οποία φιλοξενείται παρασιτικά στη σκιά της αρετής αυτής και δεν φαίνεται. Δίνει παραδείγματα:
- Ηφιλοξενίαείναι αρετή. Δεν μιλάμε για τη φιλοξενία των φίλων μας, όταν λέει εκεί «φιλοξενία» εννοεί ότι υποδέχεσαι φτωχούς, αγνώστους, οδοιπόρους κ.λπ. και τους περιποιείσαι. Εκείνη την εποχή ήταν πιο σημαντικό αυτό σε σύγκριση με σήμερα. Μ’ αυτή την αρετή της φιλοξενίας, λοιπόν, ενίοτε ξεγλιστρά κανείς στο πάθος της γαστριμαργίας. Θα φάει περισσότερο επειδή έχει αυτούς που φιλοξενεί.
- Μέσα στην κορυφαία αρετή που είναι ηαγάπημπορεί να γλιστρήσει κρυφά η πορνεία, η φιληδονία θέλει να πει.
- Στηφρόνησηκαι στη διάκριση ενδέχεται να χωθεί μέσα ως κακία η πονηρία. Προσπαθώ να σκεφτώ με φρόνηση πώς να πράξω, να μην κάνω απερίσκεπτα πράγματα, να έχω διάκριση. Η αρνητική πλευρά αυτού είναι να έχω πονηρία στη σκέψη μου, να εισχωρήσει ιδιοτέλεια.
- Η αρετή της πραότητας μπορεί να εκτραπεί μερικές φορές προς -ή να φιλοξενεί μαζί- νωθρότητα και οκνηρία.
- Η χαρά μπορεί να μολυνθεί από την έπαρση και την υπερηφάνεια. Αυτό το παθαίνουμε πολλές φορές όταν μας έρχονται καλά τα πράγματα στη ζωή. Δηλαδή νιώθουμε χαρά δικαιολογημένα, αλλά μπορεί ένας μικρός λογισμός έπαρσης και οίησης να αρχίσει να καλλιεργείται, ότι ήταν δικό μας επίτευγμα που έγινε αυτό και ότι είμαστε κάπως ξεχωριστοί και καλύτεροι από άλλους.
- Η ελπίδα μπορεί να φέρει την οκνηρία: «Εντάξει, ελπίζω στον Θεό. Δεν χρειάζεται εγώ να κάνω πολλά πράγματα, θα τα αναλάβει ο Θεός όλα».
- Μέσα στην αγνότητα και εγκράτεια μπορεί να κρυφτεί η πικρία, διότι ο αγώνας είναι δύσκολος και κάποιες φορές ενδέχεται ο άνθρωπος να νιώσει εσωτερική πικρία από τη στέρηση στην οποία υποβάλλει τον εαυτό του.
Νομίζω ότι καταλαβαίνουμε από τα παραδείγματα αυτά ότι ο μηχανισμός στον οποίο οφείλεται αυτή η παγίδα είναι ότι όλες οι αρετές αποτελούν την ευτυχή κατάληξη των φυσικών δυνάμεων του ανθρώπου. Μας έδωσε ο Θεός φυσικές δυνάμεις οι οποίες, αν χρησιμοποιηθούν σωστά, κατά Θεόν, γίνονται αρετές, γι’ αυτό και ο Μέγας Βασίλειος γράφει ότι «είναι φυσικές οι αρετές στον άνθρωπο», σε αντίθεση με αυτό που νομίζουμε εμείς ότι το φυσικό μας είναι να κάνουμε το κακό και το καλό είναι δύσκολο. Μας έχει βάλει ο Θεός στη φύση μας τις δυνάμεις εκείνες οι οποίες προορίζονται να γίνουν αρετές.
Στην προσπάθεια, λοιπόν, εμείς να ασκούμαστε στις αρετές ενίοτε ξεφεύγει ένα μέρος αυτής της φυσικής δύναμης και γίνεται πάθος. Λέγοντας αυτά εδώ δεν εννοεί ότι έφυγε εντελώς η αρετή και ήρθε η κακία στη θέση της. Εννοεί ότι συνεχίζουμε να ασκούμαστε στην αρετή, αλλά ξεπρόβαλε εκεί κι ένα πάθος λιγάκι και μας το χαλάει. Καμιά φορά μπορεί να κυριαρχήσει αυτό βέβαια, ανάλογα με τις περιστάσεις. Αυτό τι σημαίνει; Ότι μέρος από τη φυσική δύναμη, είτε μικρότερο είτε μεγαλύτερο, ανάλογα, μπορεί να εξελιχθεί προς πάθος.
Η αγαπητική μας δύναμη μεταμορφώνεται ολόκληρη σε έρωτα προς τον Θεό και αγάπη προς τους ανθρώπους. Ο θυμός, η οργή, το μίσος, είναι πάθη, αλλά από κάτω υπάρχει μια υγιής φυσική δύναμη. Ποια είναι αυτή; Ο δυναμισμός που μας έδωσε ο Θεός. Γιατί; Για να πηγαίνουμε ενάντια στην αμαρτία, ενάντια στον διάβολο, για να υπερασπιζόμαστε τον αδύνατο που αδικείται. Όταν τον δυναμισμό αυτόν εμείς τον στρέφουμε από την αρετή αυτή στο πάθος, δημιουργούνται τα πάθη της οργής και του μίσους και της μνησικακίας.
Η παρατήρηση αυτή του Αγίου Ιωάννου μάς βοηθάει να συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στην «πίσω πόρτα», θα λέγαμε, δηλαδή όταν κάνουμε έναν αγώνα για κάποια αρετή, να μην επιτρέψουμε να εισχωρήσει κάποιο πάθος και ματαιώσουμε όλη μας την προσπάθεια. Γι’ αυτό και φέρνει παραδείγματα, δηλαδή συνδέει κάθε αρετή με το αντίστοιχο πάθος, ώστε ν’ ανοίξουν τα μάτια μας και να είμαστε σε επαγρύπνηση. Δεν συμβαίνουν όλα αυτά σε όλους, γιατί κάθε άνθρωπος έχει την ευαισθησία του και μερικά μόνο μπορεί να του συμβούν […]
————▪︎———–▪︎——-
π. Βασίλειος Θερμός
Πληγές από νόημα (Κάτω από τις έννοιες ανασαίνει η ζωή) – Εκδόσεις Έν πλώ 2023
Κεφ. : “Το ασυνείδητο στην Κλίμακα του αγίου Ιωάννη του Σιναΐτη”
ΠΗΓΗ: https://anastasiosk.blogspot.com
