π. Ανδρέας Κονάνος: Είναι άθλος η αγάπη

Να αποδεχόμαστε ότι δεν είναι όλα για όλους. Και δεν σημαίνει κάτι που δεν αρέσει σε μένα, ότι δεν πρέπει ν’ αρέσει σε κανέναν. Και το αντίθετο. Δεν σημαίνει κάτι που αρέσει σε μένα, θα πρέπει ν’ αρέσει και σε σένα με το ζόρι. […]

Γι’ αυτό έχουμε το δικαίωμα να κάνουμε τις επιλογές μας, τι θ’ ακούσουμε, ποια εκπομπή θ’ ακολουθήσουμε, τι μας αρέσει, ποια μουσική θα ακούσουμε. Και να κάνουμε την επιλογή μας, να είμαστε ελεύθεροι. Δεν μπορούμε ν’ αλλάξουμε τους άλλους, έτσι δεν είναι; Αλλ’ αυτό που πρέπει να μας ενώνει όλους, παρ’ όλες αυτές τις διαφορές, παρ’ όλες αυτές τις αντιλήψεις, τη διαφορετικότητά μας, θα πρέπει να ‘ναι νομίζω η αγάπη. Η αγάπη να μη χάνεται απ’ τις ψυχές μας. Η αγάπη να ‘ναι πάντα ανάμεσά μας. Η αγάπη σαν συνεκτικός δεσμός να μας κρατά ενωμένους και να μη νιώθουμε αντίπαλοι σε κανένα θέμα.

Δεν είμαστε αντίπαλοι, με κανένα και για κανένα ζήτημα της ζωής μας. Μας ενώνει ο κοινός πόλος, ο κοινός εχθρός -ο θάνατος-, ο κοινός καημός -η ζωή, η Ανάσταση, η επιθυμία για ευτυχία και χαρά. Όλοι οι άνθρωποι στο βάθος επικοινωνούμε στα βασικά θέματα. Λοιπόν, να ‘χουμε αγάπη. Να έχουμε αγάπη μεταξύ μας, παρ’ όλο που εσύ είσαι διαφορετικός και διαφορετική κι εγώ είμαι διαφορετικός. Ο καθένας έχει τον χαρακτήρα του.

Τι είπε ο Χριστός μας; «Έτσι θα καταλάβουν όλοι ότι είστε μαθητές μου, αν έχετε αγάπη μεταξύ σας.»Δεν είπε, ας πούμε, ότι θα καταλάβουν όλοι ότι είστε μαθητές μου αν ακούτε όλοι την ίδια μουσική, αν έχετε όλοι τις ίδιες ακριβώς απόψεις, αν ζείτε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Έχετε τον χαρακτήρα σας· εσύ αλλιώς, εγώ αλλιώς. Ακόμα και μέσα στη Θεία Λειτουργία ο καθένας βιώνει αλλιώς την προσευχή του. Αλλού σκιρτά η δική σου ψυχή, αλλού συγκινείται η δική μου. Αλλού του άλλου, έτσι δεν είναι; Αλλά όλοι εκείνη την ώρα νιώθουμε αγάπη! Έτσι θα καταλάβουν, λέει, όλοι ότι είστε μαθητές μου, αν έχετε αγάπη μεταξύ σας. Το πιο δύσκολο, το πιο δύσκολο να κρατήσουμε την αγάπη, να κρατήσουμε την αγάπη…

Πώς θα γίνει ν’ αγαπάμε; Πώς θα γίνει ν’ αγαπάμε αν πρώτα δεν έχουμε μάθει πώς γίνεται αυτό; Είναι δύσκολο να αγαπάς…

Εσύ αγαπάς; Αγαπάς. Έχεις στο μυαλό σου κάποια πρόσωπα που τ’ αγαπάς και λες αγαπώ αυτόν, αγαπώ αυτήν, έχω αδυναμία εδώ, έχω αδυναμία εκεί, πεθαίνω για τον τάδε, λατρεύω την τάδε, κι αυτό θεωρείται όλο αυτό αγάπη, όλα αυτά δεν τα βάζουμε κάτω από την ίδια λέξη: Αγάπη, αγάπη, αγάπη…

Είναι δύσκολο να πεις τη λέξη «σ’ αγαπώ». Είναι δύσκολο, είναι άθλος, είναι κορυφή η αγάπη, είναι υπέρβαση η αγάπη. Δεν είναι κάτι απλό, δεν είναι κάτι συνηθισμένο. […]

Λες αγαπώ, για παράδειγμα. Αλλά, αγαπώ καμιά φορά θα πει «σ’ έχω ανάγκη»! Αυτό δεν είναι αγάπη. Στην πραγματικότητα έχουμε ανάγκη κάποιους ανθρώπους. Δεν είναι ότι τους αγαπάμε. Αγαπώ θα πει θέλω το καλό αυτού που αγαπώ, νοιάζομαι γι’ αυτόν. Αν δω ότι κάπου θα προκόψει, θέλω την προκοπή του, ακόμα κι αν αυτό δεν με συμφέρει εμένα. Θέλω το παιδί μου να προοδεύσει επειδή το αγαπώ και δεν με νοιάζει πού θα πάει. Ας πάει να σπουδάσει σ’ όποιο μέρος του κόσμου θέλει! Εγώ το αγαπώ και θέλω το δικό του το καλό. Κι αφού το δικό του το καλό είναι ν’ ανοίξει τα φτερά του και να φύγει από κοντά μου, θα το σεβαστώ, επεδή το αγαπώ. Μα θα μου λείψει! Μα τα μάτια μου δεν θα το βλέπουν… Τα χέρια μου δεν θα το αγγίζουν… να το χαϊδέψω, να το αγκαλιάσω, να ‘ναι κοντά μου… ο άνθρωπός μου, το παιδί μου, οποιονδήποτε αγαπώ και τον θέλω κοντά μου, για μένα! Και λέει ο άλλος, πώς για μένα, αφού αυτή τη στιγμή μιλάμε για την αγάπη! Να μάθω ν’ αγαπώ όχι για τον εαυτό μου!

Όταν αγαπάς σκέφτεσαι αυτόν π’ αγαπάς. Σκέφτεσαι το καλό αυτού που αγαπάς. Αυτό είναι το δύσκολο. […]

«Αγάπη» με όρους… […] Σ’ αγαπώ αν με βγάλεις αυτοπρόσωπο! […] Η αξία ενός ανθρώπου για να τον αγαπήσεις αυτόν τον άνθρωπο απορρέει από τον αν πέρασε (ενν. τις εξετάσεις), αν έχει πτυχία, αν είναι ικανός στα γράμματα; Όχι, αγαπητέ μου!Αγαπάω τον άλλον ό,τι και να κάνει, όπως μας αγαπάει ο Θεός.

Έλεγα σ’ ένα παιδί, όταν αμαρτάνεις πώς νιώθεις τον Θεό απέναντί σου; Να με κοιτάει παράξενα, μου λέει. Να λυπάται και να μου θυμώνει. Κάποιος άλλος μου λέει, νιώθω τον Θεό να με τιμωρεί. Και οι άγιοι μάς λένε ότι εμείς όταν αμαρτάνουμε κι όταν αμαρτήσαμε στη ζωή μας νιώθαμε τον Θεό να μας αγκαλιάζει πιο θερμά, πιο ζεστά, με περισσότερη αγάπη· γιατί τότε το είχαμε πιο πολλή ανάγκη!

Ο Θεός αγαπά το κάθε πλάσμα Του, αγαπά και σένα, αγαπά και μένα, όχι μόνο όταν πάμε καλά, αλλά κι όταν δεν πάμε καλά, κι όταν κάνουμε λάθη, κι όταν πέφτουμε! Κι όταν είσαι άσωτος, σ’ αγαπάει ο Θεός! Σ’ αγαπάει ο Θεός.Έχεις αξία στα μάτια Του όχι επειδή είσαι καλός ή επειδή είσαι κακός, αλλά επειδή είσαι το πλάσμα της αγάπης Του, το πλάσμα των χειρών Του. Έχεις αξία.

Κι είσαι σε μια πορεία που παλεύεις κι αγωνίζεσαι και δεν σε κρίνει ο Θεός, γιατί ξέρει αυτό που σήμερα είσαι είναι ένα στιγμιότυπο της ζωής σου, είναι μια φάση της ζωής σου, είναι μια δυσκολία της ζωής σου. Παλεύεις, προσπαθείς· δεν τα καταφέρνεις… σ’ αγαπάει πάλι ο Θεός! Είσαι σαν ένας πίνακας τον οποίο παρατηρεί ο Θεός και βλέπει την προσπάθειά σου να συνεργαστείς με τη χάρη Του και να πάρεις τα πινέλα Του και να ζωγραφίσεις μες την καρδιά σου το πρόσωπό Του, το πρόσωπο του Θεού, το πρόσωπο της αγάπης του Χριστού. Δεν μπορείς, κάνεις λάθη. Αλλού μουντζουρώνεις, αλλού τα σβήνεις, αλλού τα κάνεις όλα άνω κάτω. Κι ο Θεός τι λέει; Στο τέλος περιμένω να δω τον τέλειο πίνακα… Δεν βιάζομαι. Ξέρω ότι σήμερα έκανες ένα λάθος. Ξέρω ότι σήμερα το σχέδιο είναι στην πορεία. Δεν βγάζω συμπεράσματα για σένα. Σε σέβομαι. Δεν σε συγκρίνω, λέει ο Θεός. […] Δεν μας συγκρίνει. Αγαπά τον καθένα τελείως προσωπικά. […]

Έτσι μας αγαπά ο Θεός, γιατί βλέπει ότι είμαστε άνθρωποι που προσπαθούμε σιγά-σιγά να Του μοιάσουμε, προσπαθούμε σιγά-σιγά να πάρουμε αγάπη απ’ την αγάπη Του, ζωή απ’ τη ζωή Του, φως απ’ το φως Του. Και ξέρει, γνωρίζει. Γι’ αυτό αγαπάει. Όταν δεν αγαπάς θα πει ότι δεν γνωρίζεις. Όποιος γνωρίζει τι πραγματικά συμβαίνει στον άλλο, τον αγαπάει. Όποιος γνωρίζει ότι ο άλλος απέναντί μου  δεν είναι ο εχθρός μου κι ας νομίζω ότι είναι ο εχθρός μου -κάτι άλλο μου φταίει, θα τον αγαπήσω τον άνθρωπο αυτό. Θα την αγαπήσεις αυτή που σε πόνεσε πάρα πολύ, που σε πλήγωσε πάρα πολύ, αν καταλάβεις ότι το πρόβλημά σου δεν είν’ αυτή κι αυτός, αλλά κάτι μέσα σου που ακόμη δεν έχει θεραπευτεί. Μια πληγή ανοικτή μέσα σου που ακόμα δεν έχει κλείσει. Ένας πόνος μέσα σου που ακόμα δεν έχει ανακουφιστεί, που δεν έχει ηρεμήσει. Δεν έχουμε εχθρούς. Δεν υπάρχει εχθρός που ν’ αξίζει τον κόπο να τον μισήσεις. Δεν υπάρχει εχθρός σ’ αυτόν τον κόσμο. Όποιος σου ‘κανε μεγάλο κακό, αν ψάξεις τη ζωή του, το πώς και το γιατί, τα κίνητρά του, τα παιδικά του χρόνια, το πώς ένιωσε, το γιατί έφτασε σ’ αυτό το σημείο, θα δεις ότι δεν είν’ εχθρός σου. Δεν είναι εχθρός σου. Δεν είναι αντίπαλός σου. […]

Γι’ αυτό σου λέω, ρώτα τον Θεό: «Θεέ μου, αυτόν τον άνθρωπο που μισώ εγώ, Εσύ τον μισείς;» Θα σου πει ο Χριστός «Όχι! Εγώ τον έχω συγχωρέσει στον Γολγοθά και τώρα συγχωρώ τους πάντες και αγαπώ τους πάντες.» «Μα πώς τον αγαπάς;» Θα σου πει ο Θεός: «Βλέπω άλλα πράγματα που εσύ παιδί μου ακόμα δεν τα ‘χεις δει! Βλέπω, παιδί μου, ότι αυτός είναι πολύ πονεμένος άνθρωπος. Βλέπω ότι αυτός σου φέρθηκε έτσι, όχι επειδή είναι κακός, αλλά επειδή αμύνεται, φοβάται. […] Αν μπορούσες να δεις τη φοβία της ψυχής του, το άγχος της καρδιάς του, το ανειρήνευτο της συνείδησής του, δεν θα τον μισούσες, θα τον αγαπούσες. […] Αυτός, παιδί μου, έχει ανάγκη από την αγάπη σου. Έχει ανάγκη από στήριγμα κι όχι από εκδίκηση.» […] Δεν εκδικείται (ενν. ο Θεός). Αλλά ο Θεός απαντά πάντα με αγάπη κι αυτό αφοπλίζει τους ανθρώπους. […]

Κανείς δεν είναι κακός, αρκεί να δώσει και στον κακό το ερέθισμα να βγάλει καλοσύνη, αρκεί να του πατήσεις τα κατάλληλα κουμπιά μες στην ψυχή του για ν’ ακουστεί αυτή η μελωδία της αγάπης. Φαίνεται πατάς λάθος πλήκτρο. Πατάς λάθος πλήκτρο, βγαίνουν παραφωνίες, ακούγονται υστερίες, φωνές, βρισιές, κακίες, αλλά μέσα σ’ αυτόν βρίσκεται ένας όμορφος κόσμος, που ακόμα δεν μάθαμε να τον αποκαλύπτουμε, να τον ξεσκεπάζουμε, να τον ανακαλύπτουμε.

Δύσκολα αυτά το ξέρω. Δύσκολα γιατί δεν έχουμε κι εμείς νιώσει όλοι μας αγάπη πολλή στη ζωή μας. Σου λέω, ας πούμε, ν’ αγαπήσεις κάποιον αλλά λες «πώς ν’ αγαπήσω; πώς ν’ αγαπήσω;». Οι πιο πολλοί από μας έχουνε μπερδέψει την αγάπη με τις ανάγκες τις προσωπικές μας.

Μου ‘πε κάποτε ένα παιδί κάτι που μ’ εντυπωσίασε πολύ. Μου λέει αγαπώ μια κοπέλα πάρα πολύ και την εκτιμώ πάρα πολύ και τη θαυμάζω πάρα πολύ και τη θέλω πάρα πολύ. Και τι κάνεις, του λέω, γι’ αυτό; Μου λέει, «ΤΙΠΟΤΑ»!  Δεν θα το μάθει, λέει, ποτέ. Γιατί; Γιατί, μου λέει, αγαπάει άλλο κι επειδή την αγαπώ γι’ αυτό δεν της μιλώ. Επειδή την αγαπώ, γι’ αυτό ποτέ δεν μπαίνω στη ζωή της. Κι ας είμαστε μαζί, λέει. Τελειώνουμε το Πανεπιστήμιο και είχα σκοπό να την πλησιάσω για να κάνουμε οικογένεια, χωρίς κάτι το αμαρτωλό, βιαστικό, ανήθικο, με πολύ υγιή κίνητρα. Όταν κατάλαβα, λέει, ότι έχει άλλον στο μυαλό της, την άφησα στην ησυχία της. Την αγαπώ και γι’ αυτό δεν της μιλώ! Την αγαπώ και γι’ αυτό την αποφεύγω!

Αυτό θα πει αγαπώ. Να σκέφτομαι το καλό αυτού που αγαπώ. Κι αφού το καλό στην περίπτωση αυτή είναι να μην αναστατώσεις μια καρδιά, να σεβαστείς την ξεχωριστή πορεία που θέλει να χαράξει κάποιος, η αγάπη σ’ οδηγεί να κάνεις στην άκρη και να κάνεις την αγάπη σου μέσα σου ένα δάκρυ, ένα διαμάντι, ένα πόνο που θα βγάλει ύδωρ ζων, που θα ξεχυθούν μέσα σου νερά θεϊκής χάρης στην καρδιά σου κι ας φαίνεται πως την αγάπη σου δεν την εκδηλώνεις, δεν τη δείχνεις. Βαθαίνει αυτή η αγάπη μέσα σου. Γίνεσαι άνθρωπος πολύ ευαίσθητος, πολύ αληθινός, πολύ ποιητικός, πολύ τίμιος, κι αυτό θ’ ανταμειφθεί κάποια στιγμή. […]

Αγάπη θα πει δόσιμο, θα πει θέλω ν’ ανοίξεις τα φτερά σου, θέλω το καλό σου. «Ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμὲ δὲ ἐλαττοῦσθαι» (Ιωάν. γ’ 30) είπε ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος όταν είδε τον Κύριο. [… ] Επειδή Τον αγαπώ δεν πειράζει να πάω εγώ στην άκρη, γιατί όπου και να πάω μπροστά Του απλώνεται τόσο φως που δεν υπάρχει άκρη, που δεν υπάρχει ίσκιος. Πάντα μες στο φως θα είμαι όταν αγαπώ Αυτόν. […]

Χαίρομαι μ’ αυτόν που αγαπώ. Τον αγαπώ κι από μακριά. Τον αγαπώ κι ας φαίνεται ότι εγώ σβήνω, εξαφανίζομαι, τον αγαπώ κι από απόσταση και το νιώθω στην καρδιά μου. Κι αφήνω χώρο στον άλλο ν’ ανασάνει, αφήνω χώρο να κινηθεί, να νιώσει ελεύθερος. Δεν με νοιάζει αν μιλάει με άλλους ή με άλλες, δεν σκανδαλίζομαι, δεν ζηλεύω, δεν λειώνω, δεν υποφέρω. Κι αυτό ξέρεις τι κάνει τον άνθρωπό σου; Να σ’ αγαπά ακόμα πιο πολύ! Να μην ξεκολλά από πάνω σου! Γιατί δεν ξεκολλά; Γιατί εσύ τον αφήνεις να ξεκολλήσει! Όταν αφήνεις κάποιον να ξεκολλήσει από πάνω σου, δεν ξεκολλά. Όταν τον τραβάς με το ζόρι, γίνεσαι απωθητικός και απωθητική. […]

Αν τον αγαπάς, κοίτα μέσα σου. Βρες την ομορφιά σου. Μάθε να τον αγαπάς στ’ αλήθεια και να προσεύχεσαι γι’ αυτόν. Και να νιώθεις αυτό που νιώθει αυτός, δηλαδή να λες «τώρα αυτό που του κάνω τον ευχαριστεί; Τ’ ότι τον πρήζω, τον κουράζω, τον καταπιέζω, του αρέσει; Το ότι γίνομαι ψυχαναγκαστική σύζυγος ή ψυχαναγκαστικός σύζυγος αρέσει στη γυναίκα μου;» Όταν διαβάζεις το Ευαγγέλιο, να μην το διαβάζεις τυπικά. […] Λέει ο Χριστός «ό,τι θέλετε να κάνουν σε σας, κάντε το κι εσείς στους άλλους». […]

Η αγάπη πάει μαζί με την ελευθερία. Σ’ αγαπώ και σ’ αφήνω ελεύθερη και σ’ αφήνω ελεύθερο να κάνεις ό,τι θέλεις! Και λες κι εσύ, τόση αγάπη με κάνεις και σε θέλω πιο πολύ, που με σέβεσαι. Πάντως ο Θεός αυτό κάνει. Μας σέβεται κάθε στιγμή της ζωής μας, μας επιτρέπει, δεν μας εκδικείται. Σ’ αφήνει να κάνεις την αμαρτία σου, την κίνησή σου, την απομάκρυνσή σου. […]

Και τι λέει ο Χριστός; Και σήμερα πάλι σ’ αγαπώ κι ας ήσουν ό,τι ήσουν χτες. Και σήμερα σου δίνω ευκαιρία να κάνεις πάλι τις επιλογές σου. Κι όταν πέφτει η βροχή δεν ξεχωρίζει λέει ο Χριστός μας τους καλούς και τους κακούς, όλους τους δροσίζει, όλα τα σπίτια τα ποτίζει, όλα τα χωράφια. Παντού πέφτει η βροχή.Γίνεσθε, λέει, οἰκτίρμονες, καθὼς καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν οἰκτίρμων ἐστί. Να ‘χεις δηλαδή σπάγχνα οικτιρμών, συμπάθεια, αγάπη προς όλους, καλοσύνη, κατανόηση. Τι ωραία πράγματα αυτά. Πόσο δύσκολα φυσικά όλ’ αυτά. […]

Μου ‘πες μια μέρα πληγώθηκα απ’ την αγάπη. Αγάπησα και πληγώθηκα. Και δεν ξέρω αν θυμάσαι τι σου απάντησα. […] Η αγάπη αυτή καθαυτή ποτέ δεν πληγώνει! Η αγάπη είναι ζωή. Η αγάπη είναι φως. Η αγάπη είναι ανάσα της καρδιάς μας, είναι δυνατή κυκλοφορία του αίματος […] γεμίζεις ζωής όταν αγαπάς.Η αγάπη δεν σε πληγώνει. Παρ’ όλ’ αυτά πιστεύω ότι πληγώθηκες, αλλ’ όχι εξαιτίας της αγάπης! Εξαιτίας της ανεκπλήρωτης προσδοκίας που είχες να σε αγαπήσουν όταν αγάπησες. Ν’ ανταμειφθείς, όταν αγάπησες. Να πάρεις ανταπόδοση κι ανταπόκριση όταν αγάπησες. Γι’ αυτό πληγώθηκες. Επειδή περίμενες κάποια πράγματα που δεν στα ‘δωσαν, πληγώθηκες. Όταν καταλάβεις όμως ότι η αγάπη, η αληθινή αγάπη, δεν ζητάει, δεν περιμένει, δεν θέλει, τότε δεν θα σε στενοχωρεί αν πάρεις ή αν δεν πάρεις. Όταν λαμβάνεις ανταπόκριση της αγάπης σου θα νιώθεις πάρα πολύ ωραία, θα χαίρεσαι. Αλλά κι όταν δεν λαμβάνεις, δεν θα υποφέρεις. […]

Γιατί γίνεται τόσο έντονος ο πόνος όταν δεν σ’ αγαπά κανείς; Νομίζω γιατί δεν έχουμε νιώσει αγαπημένοι του Θεού. […] Όταν νιώθεις ότι είσαι αγαπημένος άνθρωπος, αγαπημένο πλάσμα του Χριστού είσαι τόσο πολύ χορτάτος, τόσο πολύ γεμάτη είναι η ψυχή σου, το δοχείο αυτό της καρδιάς σου ξεχειλίζει και μετά δεν σ’ ενδιαφέρει να σου δώσουν άλλοι για να γεμίσει η καρδιά σου από αγάπη. Είναι ήδη γεμάτη. Οπότε όταν σου δίνουν, λες, σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Και χαίρεσαι την αδελφική αγάπη, την κοινότητα με τους άλλους, την κοινή ζωή, το κοινό βλέμμα της ζεστασιάς, το φιλί του άλλου, την αγκαλιά, τα χαίρεσαι όλ’ αυτά, γιατί είσαι άνθρωπος. Αλλά έχεις την καταπληκτική δυνατότητα και το προνόμιο, να μη σε πειράζει κι όταν δεν στα δώσουν! Γιατί έχεις προσηλωμένη την καρδιά σου και τον νου σου στη μοναδική αξία που σου δίνει ο Χριστός. Κι ακούς τη φωνή του Χριστού μέσα σου που σου λέει: Εγώ σ’ αγαπώ… Σ’ αγαπώ Εγώ, ο Πλάστης σου, ο Δημιουργός σου, ο Θεός που είναι απόλυτα ανιδιοτελης, ο Χριστός που έχει καθαρή αγάπη, ειλικρίνεια στη σχέση του μαζί μας, που μπορεί να μας σώσει, μπορεί να μας ζωογονήσει. […]

Η αγάπη του Θεού που σου δίνει αξία είναι διαρκώς παρούσα στη ζωή σου. […] Αν το ‘νιωθες αυτό θα ‘νιωθες πρίγκιπας και βασίλισσα και άρχοντας και πάμπλουτος και σπουδαίος άνθρωπος, μοναδική προσωπικότητα, όχι εγωιστικά, αλλά με την αίσθηση ότι είμαι παιδί του Ουράνιου Βασιλέως, παιδί του Θεού, είμαι πλάσμα της αγάπης του Χριστού. Έχω αξία. Κι αν όλοι με φτύσουν κι αν όλοι με μισήσουν κι αν όλοι θελήσουν το κακό μου, μ’ αγαπάει ο Θεός μου! Μ’ αγαπάει αυτός που αξίζει να μ’ αγαπάει. Αυτός που είναι η αγάπη του αξιόπιστη, ζωοδότρα αγάπη, αληθινή αγάπη. Αυτό αν το καταλάβεις δεν θα πληγώνεσαι εύκολα, δεν θα στεναχωριέσαι υπερβολικά. Θα γυρίζεις τον νου σου στον αγαπημένο σου Θεό, στον αγαπημένο σου Χριστό. Θα νιώθεις την αγάπη του Ιησού στην καρδιά σου και δεν θα σε πειράζει τίποτα απ’ τις αγάπες των ανθρώπων είτε σ’ τις δίνουν, είτε δεν σ’ τις δίνουν. Και τότε ξέρεις τι ωραία, θα ελκύεις και την ανθρώπινη αγάπη! […]

Καταλαβαίνεις τελικά ότι η αγάπη πρέπει να κάνει υπερβάσεις. Η αγάπη θέλει κι ένα ρίσκο.Δεν γίνεται να τα ‘χεις όλα σίγουρα στη ζωή σου. Η αγάπη θα πει να κάνεις κι ένα άλμα στο κενό! Να πεις, του λέω, του λέω, του λέω, δεν θέλει να μ’ ακούσει! Το μόνο που μπορώ να συνεχίσω, είναι να το αγαπώ το παιδί μου. Δεν μπορώ να συνεχίζω να το καταπιέζω, να το κυνηγάω από πίσω, αλλά να το αγαπώ θα συνεχίσω. Κι αυτό καλύπτει την ψυχή του παιδιού, τη σκεπάζει, νιώθει την αγάπη, νιώθει την ελευθερία που του δίνεις. Είναι η καλύτερη επένδυση, η καλύτερη κίνηση! […]

Δεν προβληματίζεσαι, ότι η αγάπη σου έχει τον τίτλο της αγάπης, αλλά δεν έχει την ποιότητα της αγάπης; Δεν αρκεί να κρατάς την πινακίδα που λέει «Αγάπη». Το θέμα είναι να βγάζεις αγάπη από μέσα σου κι ας φαίνεται ότι βγάζεις αδιαφορία. […]

Όλοι έχουμε ανασφάλειες. Λέμε, άραγε μας αγαπάνε; […] Δεν είναι εγωισμός το χάδι που κάνεις στην ψυχή του άλλου. Τα ‘χουμε μπερδέψει μερικές φορές και γινόμαστε σκληροί, ενώ νομίζουμε ότι αυτό είναι ασκητικότητα. Γινόμαστε απόμακροι, ενώ νομίζουμε ότι αυτό είναι νηπτικότητα. […] Δεν είναι αυτή η αγάπη, δεν είναι αυτή ούτε η άσκηση. Ο ασκητής είναι γλυκός άνθρωπος. […]

Η σιωπή του Χριστού είναι πολύ συγκινητική. Δεν μιλάει γιατί είναι στον σταυρό πάλι και μας κοιτάει και δεν λέει τίποτα. Και λέει δεν μιλάει ο Χριστός αλλά θυμάμαι τι είχε πει «Πάτερ άφες αυτοίς». Αγάπη έβγαλε και στον σταυρό! […] Αυτό κάνε κι εσύ, και πες Χριστέ μου […], σε παρακαλώ, βοήθησέ με να ‘χω την καρδιά μου σαν την καρδιά σου και δώσ’ του (ενν. σ’ αυτόν που μ’ έβλαψε) τα δώρα της αγάπης σου. […] Άλλαξέ με Κύριε και κάνε την καρδιά μου σαν την καρδιά σου και μάθε με ν’ αγαπώ όπως αγαπάς Εσύ, αλλιώς δεν είμαι Χριστιανός! […] Πώς θα παρουσιαστώ μπροστά σου; Τι θα πω, αν δεν μάθω ν’ αγαπώ;

Νιώθεις τον άλλο αντίπαλο, δεν νιώθεις ότι είμαστε ένα, δεν είμαστε εχθροί. Τι θα χωρίσουμε; Τι έχουμε να χωρίσουμε; Μετά από εκατό χρόνια πού θα είσαι κι εσύ, πού θα είμαι κι εγώ; Πού θα είμαστε; Μπροστά στον Θεό δεν θα είμαστε; Γιατί να τσακωνόμαστε; Γιατί να μην αγαπιόμαστε; Γιατί να μη συγχωρεθούμε; Μα είμαστε βλάκες, δηλαδή!!! […] Είμαστε βλάκες! Δεν αγαπάμε κι είναι βλακεία μας αυτό. Είναι βλακεία να μην αγαπάς κι είναι μεγάλη εξυπνάδα, είναι μεγάλη σοφία, είναι μεγάλη αγιότητα, είναι θεϊκό ν’ αγαπάς. […]