Ἀπό τό βιβλίο «Πνευματικές Νουθεσίες»
Ὁσίου Μακαρίου τῆς Ὄπτινα
(ἀποσπάσματα ἐπιστολῶν)
Ἐμπιστοσύνη στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ
Ἄκουσε! Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος λέει γιά τόν ἄνθρωπο πού ἐμπιστεύεται τόν ἑαυτό του στή θεία πρόνοια: «Ἐπ᾿ ἐμέ ἤλπισε, καί ρύσομαι αὐτόν· σκεπάσω αὐτόν, ὅτι ἔγνω τό ὄνομά μου. Κεκράξεται πρός με, καί ἐπακούσομαι αὐτοῦ, μετ᾿ αὐτοῦ εἰμι ἐν θλίψει· ἐξελοῦμαι αὐτόν καί δοξάσω αὐτόν» (Ψαλμ. 90. 14-15). Οἱ θλίψεις καί τά βάσανα ἑδραιώνουν τήν πίστη μέσα μας, καί μᾶς διδάσκουν νά περιφρονοῦμε τόν κόσμο καί τή δόξα του. Πίστευε πάντοτε ὅτι κανένα κακό, καμιά λύπη δέν μπορεῖ νά μᾶς βρεῖ – οὔτε μιά τρίχα δέν μπορεῖ νά πέσει ἀπό τό κεφάλι μας – χωρίς νά τό παραχωρήσει ὁ Θεός. Τίποτα δέν γίνεται, λέει ὁ Ἀββᾶς Δωρόθεος, χωρίς τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ.
Καί ὅπου ὑπάρχει ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ὁπωσδήποτε αὐτό πού συμβαίνει, ὅσο πικρό κι ἄν εἶναι, θά φέρει ὠφέλεια στήν ψυχή. Μή λυπᾶσαι λοιπόν καί μή μικροψυχεῖς γιά τούς πειρασμούς σου. Νά τούς δέχεσαι ἀτάραχα, μέ ταπεινοφροσύνη καί ἐλπίδα στόν Θεό. Πίστεψέ το: Ποτέ δέν εἶναι δυνατό νά πάρουν τά πράγματα καλύτερη ἐξέλιξη, παρά μόνο ἔτσι ὅπως τά ἐπιτρέπει ὁ Θεός μέσα στό ἔλεός Του. Γι᾿ αὐτό δόξαζέ Τον γιά ὅλα. Καί μή ρίχνεις τίς εὐθύνες, γιά ὅ,τι σοῦ συμβαίνει, σέ ἄλλους ἀνθρώπους. Ἄν καί ἔχουμε πάντα τήν τάση ν᾿ ἀποδίδουμε τά προβλήματά μας στούς ἄλλους, στήν κακία ἤ τήν ἀνικανότητά τους, στήν πραγματικότητα αὐτοί δέν εἶναι παρά ἐργαλεῖα στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Ἐργαλεῖα, πού τά χρησιμοποιεῖ γιά νά οἰκοδομήσει τή σωτηρία μας.
Καί ὅπου ὑπάρχει ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ὁπωσδήποτε αὐτό πού συμβαίνει, ὅσο πικρό κι ἄν εἶναι, θά φέρει ὠφέλεια στήν ψυχή. Μή λυπᾶσαι λοιπόν καί μή μικροψυχεῖς γιά τούς πειρασμούς σου. Νά τούς δέχεσαι ἀτάραχα, μέ ταπεινοφροσύνη καί ἐλπίδα στόν Θεό. Πίστεψέ το: Ποτέ δέν εἶναι δυνατό νά πάρουν τά πράγματα καλύτερη ἐξέλιξη, παρά μόνο ἔτσι ὅπως τά ἐπιτρέπει ὁ Θεός μέσα στό ἔλεός Του. Γι᾿ αὐτό δόξαζέ Τον γιά ὅλα. Καί μή ρίχνεις τίς εὐθύνες, γιά ὅ,τι σοῦ συμβαίνει, σέ ἄλλους ἀνθρώπους. Ἄν καί ἔχουμε πάντα τήν τάση ν᾿ ἀποδίδουμε τά προβλήματά μας στούς ἄλλους, στήν κακία ἤ τήν ἀνικανότητά τους, στήν πραγματικότητα αὐτοί δέν εἶναι παρά ἐργαλεῖα στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Ἐργαλεῖα, πού τά χρησιμοποιεῖ γιά νά οἰκοδομήσει τή σωτηρία μας.
Πάρε λοιπόν θάρρος καί προσευχήσου. Προσευχήσου θερμά στόν Κύριο, πού πάντοτε ἐργάζεται γιά τή σωτηρία μας, χρησιμοποιώντας γι᾿ αὐτό τό σκοπό καί τά δυό μέσα: Καί ὅ,τι έμεῖς ἀποκαλοῦμε εὐτυχία, καί ὅ,τι ἐμεῖς ἀποκαλοῦμε δυστυχία.
***
Γιά μᾶς, πού σταθερά καί ἀκλόνητα πιστεύουμε στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ἀκόμα καί ἡ χειρότερη ἀναποδιά δέν εἶναι παρά μιά κίνηση τοῦ χεριοῦ Ἐκείνου, τοῦ Κυρίου μας, πού δέν κουράζεται ποτέ νά ἑλκύει τόν ἄνθρωπο στό δικό Του δρόμο πρός τήν αἰωνιότητα. Καί δέν κουράζεται ποτέ νά δείχνει αὐτό τό δρόμο.
Ἀλλά γι᾿ αὐτούς πού δέν ἔχουν τήν πίστη μας, οἱ θλίψεις αὐτοῦ τοῦ κόσμου εἶναι πραγματικά πικρές, πικρότατες. Τούς λείπει, βλέπεις, ἡ ἐλπίδα. Ἡ ἐλπίδα πού, ὅπως εἶπε κάποιος ἅγιος, γεννιέται ἀπό τή γεύση καί τήν ἐμπειρία τῶν δώρων τοῦ Κυρίου.
Εἶναι μετά ν᾿ ἀπορεῖ κανείς, ὅταν ὁ θάνατος κάποιου ἀγαπημένου τους προσώπου τούς ἀφήνει ἀπαρηγόρητους καί τούς γεμίζει ἀπελπισία;
***
Μή λιποψυχεῖς καί μή λυπᾶσαι τόσο πολύ, πού ἡ ἀρρώστια σ᾿ ἐμποδίζει νά πηγαίνεις στήν ἐκκλησία. Ὁ ἀπόστολος μᾶς ἔχει διαβεβαιώσει ὅτι ἐμεῖς οἱ ἴδιοι εἴμαστε ναοί τοῦ ζωντανοῦ Θεοῦ (Β΄ Κορ. 6. 16). Γιά σένα εἶναι ἀρκετός αὐτός ὁ ναός.
Ἐσύ ἰδιαίτερα, πού ὑποστηρίζεις ὅτι δέχεσαι εἰδικές ἐπισκέψεις τῆς χάριτος μέσα στήν ἐκκλησία, πρέπει νά φυλάγεσαι ἀπό τήν «οἴηση τῆς ἁγιότητος», καί ν᾿ ἀναγνωρίζεις ὅτι τώρα τίς στερήθηκες ἐπειδή δέν εἶσαι ἄξιος γι᾿ αὐτές. Ὅσο πιό ταπεινοί γινόμαστε, τόσο πιό σταθερή καί ἀσφαλής γίνεται ἡ πνευματική μας ζωή.
Νά βρίσκεσαι, βέβαια, σέ ἐγρήγορση. Σέ συνεχή ἐγρήγορση καί ἀγώνα. Ἀλλά μήν ἐλπίζεις πώς θά κατορθώσεις πολλά γιά τή σωτηρία σου εἴτε μέ τά ἔργα σου εἴτε μέ τήν ἀξία καί τά προσόντα σου. Μόνο τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ μᾶς σώζει. Ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν δέν εἶναι μισθός ἔργων, ἀλλά χάρη τοῦ Κυρίου, πού εἶπε: «Ὅταν ποιήσητε πάντα τά διαταχθέντα ὑμῖν, λέγετε ὅτι δοῦλοι ἀχρεῖοί ἐσμεν, ὅτι ὅ ὠφείλομεν ποιῆσαι πεποιήκαμεν» (Λουκ. 17. 10).
Μή γογγύζεις λοιπόν καί μή μεμψιμοιρεῖς γιά τήν ἀρρώστια σου. Ὁ ὅσιος Μάρκος γράφει, ὅτι ὅποιος ἀντιστέκεται στά λυπηρά συμβάντα, πολεμάει χωρίς νά τό ξέρει τή διαταγή τοῦ Θεοῦ. Καί ὅποιος τά ὑπομένει, γνωρίζει καλά γιατί ἔρχονται καί ἀπό ποῦ: ἀπό τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Στίς ἀκούσιες θλίψεις εἶναι κρυμμένο τό θεῖο ἔλεος, πού ὁδηγεῖ σέ μετάνοια ὅποιον δείχνει ὑπομονή, καί τόν γλυτώνει ἀπό τήν αἰώνια κόλαση.
***
Ἄκουσα γιά τή συμφορά πού σέ βρῆκε καί γιά τούς πειρασμούς πού σέ τριγυρίζουν. Βιάστηκα λοιπόν νά σοῦ γράψω μερικές συμβουλές καί δυό λόγια παρηγοριᾶς. Ὑπῆρξε ποτέ κανένας ἄνθρωπος, πού νά μή χρειάστηκε καί νά μή ζήτησε τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί τῶν φίλων του, σέ στιγμές μεγάλου πόνου; Σέ τέτοιες στιγμές, ἀλλοίμονο, ἀκόμα καί τῶν πιό σοφῶν τό μυαλό σκοτίζεται καί ἡ καρδιά ταράζεται… Σέ τέτοιες στιγμές ὁ προφήτης Δαβίδ κραύγαζε περίλυπος: «Ἐλέησόν με, Κύριε, ὅτι ἀσθενής εἰμι· ἴασαί με, Κύριε, ὅτι ἐταράχθη τά ὀστᾶ μου, καί ἡ ψυχή μου ἐταράχθη σφόδρα· καί σύ, Κύριε, ἕως πότε;…» (Ψαλ. 6. 3-4).
Ἀφοῦ δέν εἶσαι ἔνοχος, καί ἀφοῦ σέ καμιά περίπτωση δέν μπορεῖς νά θεωρήσεις τόν ἑαυτό σου ἔνοχο γιά τό ἔγκλημα πού σοῦ ἀποδίδουν, δέξου αὐτή τήν «ἐπίσκεψη» σάν τιμωρία γιά ἄλλα σφάλματα, πού ὄντως ἔχεις διαπράξει. «Ἐν ἄλλοις πταίομεν, καί ἐν ἄλλοις παιδευόμεθα»…
Ὅλα ὅσα συμβαίνουν στόν καθένα μας, παραχωροῦνται ἀπό τό Θεό. Ἔτσι, πρέπει ν᾿ ἀναγνωρίσεις, ὅτι ἀκόμα κι αὐτό ἔχει παραχωρηθεῖ ἀπό Ἐκεῖνον. Γιά τό καλό σου. Γιά νά ξεπλυθοῦν μερικές ἀπό τίς ἁμαρτίες σου.
Προσπάθησε ἤρεμα νά ἐλέγξεις, νά κριτικάρεις καί ν᾿ ἀναθεωρήσεις τό σύνολο τῆς ζωῆς σου, προσπαθώντας νά τή δεῖς μέ τόν τρόπο πού τή βλέπει κι Ἐκεῖνος. Ὕστερα ξερίζωσε σχολαστικά κάθε κακό, πού ἀναπόφευκτα θά σοῦ ἀποκαλύψει μιά τέτοια ἔρευνα. Καί ἀπόφευγε νά κατακρίνεις τούς ἄλλους ἀκόμα καί μέ τούς πιό μυστικούς λογισμούς σου. Οἱ λογισμοί τῆς κατακρίσεως σκοτώνουν τήν ἐσωτερική μας εἰρήνη, χωρίς νά ἐξυπηρετοῦν κάτι ἄλλο.
***
Κανένα ἀπό τά προβλήματά σου δέν ἔχει προκληθεῖ τυχαῖα. Τίποτα δέν μπορεῖ νά μᾶς συμβεῖ χωρίς τή συγκατάθεση τοῦ Κυρίου μας. Καί ἡ συγκατάθεσή Του ὄχι μόνο πηγάζει ἀπό τήν πανσοφία Του, ἀλλά καί ὑπαγορεύεται πάντοτε ἀπό τήν ἀγάπη Του γιά μᾶς.
Ἐρεύνησε προσεκτικά τή συνείδησή σου καί τή ζωή σου. Καί τότε, εἶμαι βέβαιος, θά καταλάβεις τί ἐννοῶ.
Ἡ λύπη σέ πιέζει; Δέν πειράζει. Μιά καρδιά γεμάτη εὐγνωμοσύνη, ταπείνωση καί σοφία – ἡ καρδιά πού μέ ἀγώνα καί κόπο ἔχει πληρωθεῖ μ᾿ εὐγνωμοσύνη, ταπείνωση καί σοφία – θά παρηγορηθεῖ πλούσια καί θά εὐλογηθεῖ μέ τήν ἀπόκτηση τῆς γαλήνης καί τῆς χαρᾶς.
***
Τό ὅτι ἔχουμε πίστη δέν σημαίνει μόνο ὅτι πιστεύουμε στό Θεό σάν δημιουργό μας. Σημαίνει ἐπίσης ὅτι ἀναγνωρίζουμε τήν ἀκατάπαυστη πρόνοια καί μέριμνά Του γιά τό καλό μας, ἀκόμα καί στίς ἀσήμαντες πτυχές τῆς ζωῆς μας. Αὐτό, βέβαια, εἶναι λίγο-πολύ ἀδύνατο νά τό ἀντιληφθεῖ ὁ νοῦς μας, ἔτσι ὅπως εἶναι βυθισμένος μέσα στό σκοτάδι τῶν παθῶν…
Ἐκεῖνο πού πρέπει νά ἐπιζητοῦμε, ὅταν βρισκόμαστε μέσα στή θύελλα τῶν θλίψεων, δέν εἶναι ἡ συναισθηματική νάρκωση, οὔτε κάποια μέθοδος πού θά μᾶς κάνει ἀναίσθητους, ἀλλά ἡ τέχνη ν᾿ ἀποδεχόμαστε καί νά ὑπομένουμε μ᾿ εὐγνωμοσύνη κάθε λύπη.
Καί μήν ξεχνᾶς: Στήν πραγματικότητα, δέν εἶναι αὐτό καθεαυτό τό βάρος τῆς μιᾶς ἤ τῆς ἄλλης λύπης, πού μᾶς καταβάλλει καί μᾶς τσακίζει. Ὄχι. Τά κύματα τῆς καταθλίψεως ταράζουν μόνο μιά καρδιά πού τή διακρίνουν ἡ ἀστάθεια, οἱ μεταπτώσεις, ἡ ἔλλειψη ἰσορροπίας. Ἀγωνίσου, λοιπόν, γιά νά σταθεροποιήσεις μέσα σου τήν εἰρήνη.
Μήν ἀγωνιᾶς γιά τό μέλλον. Ὁ Κύριος μεριμνᾶ! Προσπάθησε μόνο νά ἐφαρμόζεις μέ ἀκρίβεια τίς ἐντολές Του στό παρόν. Καί μήν τρέφεις τήν παραμικρή ἐχθρότητα γιά ὁποιονδήποτε, «μετά πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύων» (Ρωμ., 12. 18).
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗ
