Ἐὰν μᾶς αἰχμαλωτίσει περισσότερο ἀπὸ τὰ ἄλλα πάθη ἡ ἀκηδία, τότε ἡ ψυχὴ μας εὑρίσκεται σὲ μεγάλο ἀγώνα. Εἶναι πολὺ φοβερὸ αὐτὸ τὸ πονηρὸ πνεῦμα. Συγγενεύει πολὺ μὲ τὸ πνεῦμα τῆς λύπης καὶ νικᾶ ἰδιαίτερα αὐτοὺς ποὺ εὑρίσκονται στὴ μοναξιά. Ὅταν ἐγερθοῦν πελώρια τὰ κύματα λογισμῶν καὶ παθῶν ἐναντίον τῆς ψυχῆς, ἐκείνη τὴν ὥρα ὁ ἄνθρωπος νομίζει ὅτι δὲν θὰ λυτρωθεῖ οὐδέποτε ἀπ’ αὐτά. Ὁ νοητὸς ἐχθρός τοῦ ἐπιφέρει παντὸς εἴδους λογισμοὺς καὶ σκέψεις ὅτι, ἐὰν σήμερα εἶναι τόσο ἄσχημα, αὔριο θὰ εἶναι χειρότερα καὶ μεθαύριο ἀκόμη χειρότερα. Ἔτσι τοῦ σφυρίζει στὸ νοῦ ὅτι ἐγκαταλείφθηκε ἀπὸ τὸν Θεό, ὅτι τοῦ συμβαίνουν αὐτὰ ἐπειδὴ δὲν τὸν φροντίζει ὁ Θεός, ὅτι αὐτὰ συμβαίνουν μόνον σ’ αὐτὸν καὶ σὲ κανέναν ἄλλον. Ἀλλὰ δὲν εἶναι ἔτσι τὰ πράγματα, δὲν εἶναι!
Διότι οχι μόνο σὲ ἐμᾶς τοὺς ἁμαρτωλοὺς συμβαίνουν αὐτά, ἀλλὰ καὶ στοὺς ἁγίους Του, οἱ ὁποῖοι διὰ μέσου τῶν αἰώνων εὐαρέστησαν τὸν Θεὸ καὶ γνώρισαν ὅτι εἶναι φιλάνθρωπος Θεὸς καὶ Πατέρας καὶ ὅτι ἀπὸ ἀγάπη καὶ γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν μᾶς παιδεύει μὲ τὴν πνευματική Του ράβδο. Μετὰ ὅμως ἀπ’ αὐτά, γρήγορα καὶ ἀναμφίβολα ἔρχεται ἡ ἀλλοίωση, ἡ ψυχικὴ ἀποκατάσταση καὶ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Καὶ ἐνῶ σὲ ἐκείνη τὴ δύσκολη στιγμὴ δίνουν στὸν ἄνθρωπο ὅλα τὴν ἐντύπωση ὅτι δὲν θὰ μπορέσει νὰ νικήσει τὸ πανδαιμόνιο τῶν λογισμῶν καὶ παθῶν του, καὶ ὅλες οἱ ἀρετὲς τοῦ φαίνονται ἀκατόρθωτες καὶ μισητές, λόγω ἐπενέργειας τοῦ σατανᾶ, μετὰ ἀπὸ ὅλα αὐτὰ ἀκολουθεῖ ἡ θεία ἀλλοίωση.
Ὅλα του φαίνονται εὐχάριστα καὶ ὅτι οἱ λυπηρὲς καταστάσεις δὲν εἶναι τίποτε μπροστὰ σ’ αὐτὴ τὴν εἰρήνη καὶ εὐλογία τῆς ἐπισκέψεως τῆς θείας Χάριτος. Ἐπὶ πλέον γίνεται περισσότερο πρόθυμος γιὰ τὶς ἀρετές, ἐξίσταται ἀπ’ αὐτὴ τὴν πνευματικὴ μεταβολὴ καὶ παίρνει ἀπόφαση, σὲ καμμία περίπτωση νὰ μὴν παρεκκλίνει ἀπὸ τὴν ὁδὸ τῶν ἀρετῶν. Ἀντιλαμβάνεται ἀκόμη ὁ ἄνθρωπος ὅτι ὁ Θεὸς κατὰ τὸ μέγα ἔλεος Του οικονομεῖ αὐτά τὰ πράγματα, πρὸς ὠφέλεια καὶ δοκιμασία του. Γι’ αὐτὸ αἰσθάνεται ὅτι περιβάλλεται ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὅτι Αὐτὸς εἶναι πάντοτε κοντὰ στοὺς πιστοὺς χριστιανοὺς καὶ ὄτι ουδεποτε ἐπιτρέπει νὰ πειρασθοῦμε περισσότερο ἀπὸ τὶς δυνάμεις μας, διότι χωρὶς τὴν ἄδεια τοῦ Θεοῦ, ὁ νοητὸς ἐχθρὸς δὲν μπορεῖ νὰ μᾶς κάνει κανένα κακό. Διότι δὲν εἶναι στὸ θέλημα τῆς ψυχῆς μας νὰ πειρασθεῖ λίγο ἢ πολύ, ἀλλὰ στὸ θέλημα καὶ τὴν ἄδεια τοῦ Θεοῦ.
Μὲ αὐτὲς τὶς ἐμπειρίες, ὁ ἀγωνιζόμενος χριστιανός γινεται σοφὸς ἀπὸ τοὺς πειρασμούς, καὶ βλέποντας αὐτὲς τὶς ἐναλλαγὲς τῆς Χάριτος στὴν ψυχή του, ὑπομένει καρτερικά τὶς διάφορες δοκιμασίες. Μὲ αὐτὲς ὁ μοναχὸς ἐκφράζει τὴν ἀγάπη του πρὸς τὸν Θεό, ὅταν τὶς ὑπομένει, καὶ σιγὰ-σιγά προοδευει πνευματικά. Διότι τίποτε δὲν προκαλεῖ στὸν μοναχὸ τόσους στεφάνους, ὅσο ὁ ἀγώνας κατὰ τῆς ἀκηδίας, ἐὰν ἀσκηθεῖ χωρὶς χρονοτριβῆ στὴν ἱερὴ ἐργασία, λέει ὀ άγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος.
Κατὰ τὴν περίοδο τοῦ ἀδυσώπητου πολέμου, πρέπει νὰ ἐξοπλιστοῦμε ἐναντίον τοῦ πνεύματος τῆς αχαριστίας και βλασφημίας, διότι μὲ αὐτὰ τὰ ὄπλα μᾶς πολεμᾶ ὁ ἐχθρὸς τὴν ὥρα ἐκείνη. Ὁ σατανᾶς κυριεύει τότε τὸν ἄνθρωπο μὲ τὴν ἀμφιβολία καὶ τὸ φόβο καὶ τοῦ ρίχνει σὰν βέλη τοὺς λογισμούς, ὅτι δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἐλεηθεῖ ἀπὸ τὸν Θεό, νὰ ἀποκτήσει τὴ συγχώρηση, νὰ λυτρωθεῖ καὶ σωθεῖ ἀπὸ τὰ βάσανα τῆς αἰωνίου κολάσεως. Μάλιστα καὶ ἄλλους λογισμοὺς τοῦ ὑπαγορεύει, τοὺς ὁποίους δὲν μπορῶ νὰ γράψω. Μὰ καὶ ἐὰν θελήσει νὰ διαβάσει ἢ νὰ ἐργασθεῖ, δὲν τὸν ἀφήνει ὁ πειρασμός. Γι’ αὐτό, τὴν ὥρα ἐκείνη να διώχνουμε μὲ δύναμη ἀπὸ κοντά μας τὴν ἀπελπισία καὶ νὰ μὴν ἀδιαφοροῦμε γιὰ τὴν προσευχή.
Νὰ πίπτουμε γιὰ προσευχὴ μὲ τὸ πρόσωπό μας στὴ γῆ, διότι πολὺ ὠφελεῖ αὐτὴ ἡ στάση τοῦ σώματός μας καὶ νὰ προσευχόμαστε, ὅπως λέγει ὀ Μέγας Βαρσανούφιος: «Κύριε, βοήθησέ μὲ τὸν ἁμαρτωλό· Θεέ μου, βλέπε τὴν λύπη μου καὶ ἐλέησόν με!» Ἢ ὅπως διδάσκει ὀ άγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος: «Δέσποτα, μὴ μὲ ἀφήνεις νὰ πειρασθῶ περισσότερο ἀπὸ τὶς δυνάμεις μου, οὔτε μὲ τὴν λύπη οὔτε μὲ τὸν ψυχικὸ πόνο, ἀλλὰ λύτρωσε μὲ καὶ δός μου δύναμη, γιὰ νὰ μπορῶ νὰ τὰ ὑπομένω μὲ εὐχαριστία».Ἢ ἀφοῦ ὑψώσουμε τὰ μάτια καὶ τὰ χέρια μας στὸν οὐρανό, νὰ προσευχηθοῦμε, ὅπως διδάσκει ὁ μακάριος Γρηγοριος ὁ Σιναΐτης γι’ αὐτὰ τὰ πάθη, τὴν ἀκηδία καὶ πορνεία, τὰ ὁποία θεωρεῖ τὰ χειρότερα ἀπὸ ὅλα τὰ ἄλλα.
Μ’ αὐτὸ τὸν τρόπο ἀγωνιζόμενοι, νὰ ἀναγκάζουμε τὸν ἑαυτό μας, ὅσο εἶναι δυνατόν, στήν ανάγνωση καὶ στὸ ἐργόχειρο, τὰ ὁποία βοηθοῦν πολὺ στὴν ὥρα αὐτοῦ του πολέμου. Μερικὲς φορὲς συμβαίνει ὁ ἀγωνιζόμενος χριστιανὸς νὰ μὴν ἀφήνει καθόλου νὰ πλησιάσει οὔτε ἕνα πάθος στὴ ψυχή του. Τότε εἶναι μεγάλη ἀνάγκη καὶ εὐκαιρία νὰ ἐπιδοθεῖ μὲ ὅλη τὴ δύναμη τῆς καρδιᾶς του στὴν προσευχή.
Ἐνῶ γιὰ τὴν καταπολέμηση τοῦ πνεύματος τῆς ἀχαριστίας καὶ βλασφημίας νὰ λέμε τὰ ἑξῆς: «Φύγε ἀπὸ κοντά μου, σατανᾶ! Τὸν Κύριο καὶ Θεό μου προσκυνῶ καὶ μόνο Αὐτὸν ὑπηρετῶ, καὶ ὅλους τους πόνους καὶ τὶς θλίψεις τὰ δέχομαι μὲ εὐχαριστία, διότι στέλνονται ἀπ’ Αὐτόν, γιὰ τὴ λύση τῶν ἁμαρτημάτων μου. Ἰδοὺ τί λέει ὀ Προφήτης Μιχαίας: «Ὀργὴν Κυρίου ὑποίσω ὅτι ἥμαρτον αὐτῶ» (7, 9). Ἐνῶ ἡ ἀχαριστία καὶ βλασφημία θὰ ἐπιστρέψουν στὴν κεφαλή σου καὶ γρήγορα αὐτὸ θὰ τὸ καταλάβεις. Ἀπομακρύνσου λοιπόν, ἀπὸ μένα. Νὰ σὲ καταστρέψει ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος μὲ δημιούργησε κατ’ εἰκόνα καὶ ὁμοίωσή Του».
Ἐὰν καὶ μετὰ ἀπ’ αὐτὰ τὰ λόγια σὲ ἐνοχλήσει πάλι, ἀσχολήσου μὲ κάποιο ἐξωτερικὸ – ὑλικὸ ἢ πνευματικὸ ἔργο, τὸ ὁποῖο θὰ σὲ ἐνισχύσει στην υπομονὴ καὶ την ελπίδα, διότι ἀπ’ αὐτὰ πρέπει νὰ πιαστεῖ ἡ ψυχή, ποὺ θέλει νὰ εὐαρεστήσει τὸν Θεό, ὅπως γράφει ὀ άγιος Μακάριος. Χρειάζεται ὅμως προσοχὴ στὴν ἐπιλογὴ ἀπασχολήσεως τῶν ἐξωτερικῶν ἔργων, διότι μὲ αὐτὰ πολλὲς φορὲς μπλέκει καὶ τὶς παγίδες τοῦ ὁ διάβολος γιὰ νὰ μᾶς φέρει στὴν ἀκηδία καὶ νὰ ἀπομακρύνει τὴν ψυχή μας ἀπὸ τὴν ἐλπίδα τοῦ Θεοῦ. Ὄμως ο Θεὸς οὐδέποτε ἐγκαταλείπει τὴν ψυχή, ἡ ὁποία ἐλπίζει σ’ Αὐτόν, νὰ πειρασθεῖ ὑπεράνω τῶν δυνάμεών της, ἀφοῦ ὁ Ἴδιος γνωρίζει ὅλες τὶς ἀδυναμίες μας.
Διότι, ἐὰν οἱ ἄνθρωποι γνωρίζουν πόσο φορτίο μπορεῖ νὰ σηκώσει ὁ ἡμίονος, πόσο ὁ ὄνος, πόσο ἡ καμήλα καὶ βάζει στὸ καθένα, ὅσο μπορεῖ μόνο νὰ μεταφέρει, κατὰ παρόμοιο τρόπο καὶ ὁ ἀγγειοπλάστης, γνωρίζει σὲ πόση φωτιὰ θὰ ψήσει τὰ πήλινα σκεύη του, διότι μὲ τὴν περισσότερη φωτιὰ θὰ σπάσουν, οὔτε πάλι θὰ τὰ βγάλει ἀπὸ τὸν φοῦρνο πρὶν τὴν κανονικὴ ὥρα τους, διότι θὰ εἶναι ἄχρηστα. Ἐάν, λοιπόν, οἱ ἄνθρωποι ἔχουν τόση σύνεση, πόσο μᾶλλον περισσότερη καὶ ἀμέτρητη εἶναι ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποίος γνωριζει ποιοὶ πειρασμοὶ καὶ πόσοι πολεμοῦν τὴν κάθε μία ψυχή προκειμενου νὰ τὴν καταστήσουν ἄξια γιὰ τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ; Καὶ ὄχι μόνο θὰ ἀξιωθεῖ τῆς μελλούσης ἀπολαύσεως τῶν ἀγαθῶν, ἀλλὰ καὶ ἐδῶ λαμβάνει τὶς παρακλήσεις τοῦ Παναγίου Πνεύματος.
Ὅλα αὐτά, ἀφοῦ τὰ γνωρίζουμε καλά, νὰ ὑπομένουμε με γενναιοψυχία και σιωπή στο κελλί μας. Μερικὲς φορὲς ὅμως ὁ ἄνθρωπος ὠφελεῖται περισσότερο ἀπὸ τὴν συνομιλία μὲ ἄλλους, ὅπως λέγει ὀ Μέγας Βασίλειος. «Πολλὲς φορές, ὅταν εἴμεθα σὲ ἀκηδία, ἡ ἀκατηγόρητη ἐπίσκεψή μας σὲ ἄλλους ἀδελφοὺς καὶ σὲ κατάλληλο καιρὸ καὶ ἡ συζήτηση μαζί τους, μπορεῖ νὰ ἐξαφανίσει σὲ κάποιο μέτρο τὸ πάθος τῆς ἀκηδίας». Ἔτσι λοιπόν, ὁ ἀγωνιστής, ἀφοῦ ἐνδυναμώνεται σταδιακὰ μὲ τὴν Θεία Χάρι καὶ τὴν προσωπική του ἐμπειρία, ἐπιδίδεται μὲ περισσότερο πόθο στὸν καλὸν ἀγώνα τῶν ἀρετῶν. Ἀλλὰ ἡ ἐν ἡσυχίᾳ ὑπομονὴ εἶναι ὠφελιμότερη, λέγουν οἱ Πατέρες, οἱ ὁποῖοι τὰ γνώρισαν αὐτὰ μὲ τὸν προσωπικό τους ἀγώνα.
