Ἐκκλησία εἶναι, ναός τοῦ Θεοῦ,
συνάθροισις λαοῦ τῷ ὕδατι
τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος καθαρισθεῖσα.
Γερμανός Κωνσταντινουπόλεως
Βρισκόμαστε στον Ναό προκειμένου να συμμετάσχουμε στο Μυστήριο της εντάξεως στο Σώμα του Χριστού, στην Εκκλησία, (του παιδιού μας· του συγγενούς μας· του φίλου μας) ενός νέου μέλους [Όχι με την κομματική έννοια, αλλά με την βιολογική-οργανική (χέρι-πόδι-κεφάλι= μέλη του σώματος)].
Το Βάπτισμα δεν είναι παιδικό “πάρτυ”. Δεν αφορά το νήπιο και τους άλλους. Μας αφορά όλους, εφ’ όσον βεβαίως είμαστε μέλη της Εκκλησίας. Αλλοιώτικα είμαστε παρατηρητές περίεργοι. Πάντως όπως και αν έχει πρέπει να σιωπούμε, είτε συμπροσευχόμενοι, είτε απλώς παρακολουθούντες.
Α. Του Μυστηρίου του Βαπτίσματος προηγείται μια προσευχή-κατήχηση που περιλαμβάνει την απάρνηση του διαβόλου και την “συστράτευση” με το Χριστό. Διαβάζομε εξορκισμούς, δηλαδή «τρομερές και θαυμαστές επικλήσεις» (όπως λέει ο αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος) διαφοροποίησης, από την κακή δύναμη του δαιμονικού κόσμου. Δεν κάνουμε διάλογο με τον διάβολο. Δυναμικά του «στρέφουμε τα νώτα» απαρνούμενοι τις υποδείξεις του. Αυτή η εκλογή προϋποτίθεται για το επόμενο βήμα, το Βάπτισμα. Η απάρνηση του σατανά δεν είναι η απόρριψη μιας μυθολογικής ύπαρξης… Είναι η απόρριψη μιας ολόκληρης κοσμοαντίληψης φτιαγμένης από υπερηφάνεια και αυτοδικαίωση, απ’ αυτά δηλαδή που τράβηξαν τους ανθρώπους μακρυά από το Θεό και μετέτρεψαν τη ζωή σε σκοτάδι, θάνατο, και κόλαση.
Στον βαπτιζόμενο του ζητάμε να φυσήξει αποδοκιμαστικά και να φτύσει απορριπτικά όλη αυτή την πομπή του διαβόλου, φανερώνοντας ότι αντιπαρατάσσεται, συντασσόμενος στο “στρατόπεδο” του Χριστού. Η απόταξη του Σατανά γίνεται προς δυσμάς, προς την ολιγόστευση του φωτός. Η ταύτιση με το θέλημα του Χριστού, γίνεται προς ανατολάς, προς την αρχή και την αύξηση του Φωτός του Ηλίου της Δικαιοσύνης. Μετά απ΄ αυτό ο βαπτιζόμενος (και τώρα ο ανάδοχος) ομολογεί το τι πιστεύει επαναλαμβάνοντας την πίστη της Εκκλησίας: Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν… Το Βάπτισμα είναι η μακρά αλυσίδα της Πίστεως! Σ΄ αυτήν προστίθεται ακόμα ένας κρίκος. Του ζητείται να προσκυνήσει πλέον την Αγία Τριάδα, δηλοποιώντας την ελεύθερη υποταγή του στο θέλημα του Θεού. Η κατήχηση τελείωσε, ακολουθεί το μυστήριο του κυρίως Βαπτίσματος.
Β. Και το Βάπτισμα, όπως και ο Γάμος και η Ιερωσύνη (η μόνη που συνεχίζει), τελεσιουργούνταν μέσα στο Μυστήριο της Ευχαριστίας. Ανάμνηση αυτού παραμένει το «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος …» που λέμε πάνω από τα νερά της κολυμβήθρας. Δεήσεις και προσευχές στη συνέχεια ζητούν τον καθαγιασμό του νερού, ώστε να γίνει: «…νερό απολυτρώσεως, νερό αγιασμού, καθαρισμός σαρκός και πνεύματος, φωτισμός ψυχής, υιοθεσίας χάρισμα, πηγή ζωής…». Κάτι τέτοιο δεν σημαίνει ότι ο Χριστός ήρθε να αντικαταστήσει το φυσικό υλικό με κάτι “υπερφυσικό” και ιερό, αλλά να το επανορθώσει σαν μέσο κοινωνίας με το Θεό. Αυτά που η υπερηφάνεια τα έκανε χρηστικά αντικείμενα εγωϊστικής αυτοϊκανοποίησης, ο Χριστός τα επαναφέρει στον αρχικό τους λόγο, στον να γίνουν “γέφυρες” κοινωνίας κτισμάτων και Κτίστου-Δημιουργού.
Ο βαπτιζόμενος γυμνός αλείφεται με ευλογημένο, αλλά κοινό λάδι, όπως στην αρχαιότητα οι αθλητές, για να μην μπορούν να τους πιάσουν οι αντίπαλοι. Βέβαια για τότε ο αναγωγικός αυτός συμβολισμός λειτουργούσε αυτονόητα, σήμερα όμως έχασε την “δύναμή” του και μένει ως προσευχή «ἐλαίου ἀγαλλιάσεως-χαρᾶς», για όλες τις σωματικές αισθήσεις, που αλείφονται παρακαλώντας για «ἀνακαινισμόν ψυχῆς καί σώματος». Το αλληλούϊα που ψάλλεται εν συνεχεία, εκφράζει αυτή την αγαλλίαση χαρά.
Γ. Φτάσαμε στο κυρίως βάπτισμα. Ο άνθρωπος αλειμμένος με έλαιο αγαλλιάσεως παραδίδεται γυμνός στον θάνατο, επικαλούμενος τα πρόσωπα του Τριαδικού Θεού του. Στο όνομα του Πατρός, Αμήν, και του Υιού, Αμήν, και του Αγίου Πνεύματος, Αμήν. Κάτω απ΄ το νερό θα πεθάνω. Ζητώ από Σένα ζωογόνο πνοή, για τήρηση του θελήματός Σου. Σου παραδίδομαι “γυμνός” δηλαδή χωρίς τίποτε δικό μου. Σε παρακαλώ ντύσε με με το Χριστό, αφού «ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε». Λίγες τρίχες από το κεφάλι μου κομμένες, γίνονται επίσης προσφορά συμβολική του εαυτού μου σε Σένα.
Το ένα μυστήριο τελείωσε. Το άλλο που ακολουθεί (το μυστήριο του Χρίσματος) δυστυχώς στη σημερινή πραγματικότητα “χάνεται” μέσα στους συμβολισμούς, στις ευχές, και στις διαδικασίες ντυσίματος. Τα λευκά ρούχα είναι απαράβατος πανάρχαιος συμβολισμός. Ο άγιος Αμβρόσιος του Μιλάνου (337-397 μ.Χ.) αντιστοιχεί τα άσπρα ρούχα του βαπτισθέντος με τα ενδύματα του Χριστού στο Θαβώρ (Ματθ. 17,2). In albis γράφουν κάποιοι τάφοι στις Κατακόμβες. Δηλαδή, μαρτύρησε φορώντας ακόμα τα ρούχα του Βαπτίσματος! «Ἐμφώτιοι χιτώνες» ονομαζόντουσαν στα αρχαία, δηλαδή ρούχα με το φως του Βαπτίσματος. Σήμερα λέμε νεοφώτιστος, ως χρονικό προσδιορισμό…
Εν συνεχεία, διαβάζουμε από την επιστολή του Παύλου προς Ρωμαίους οχτώ στίχους (3-11) από το έκτο κεφάλαιο, την καταπληκτική του ερμηνεία στο ότι πεθάναμε με το βάπτισμα για το κακό και την αμαρτία και θα αναστηθούμε μαζί με το
Χριστό και θα «συζήσομεν Αὐτῷ» και ολοκληρώνουμε τα Γραφικά αναγνώσματα με το τέλος από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, όπου περιγράφεται η προτροπή προς τους αποστόλους, να μαθητεύσουν τά έθνη και να τα βαπτίσουν στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.
Δ. Ακολουθεί το μυστήριο του Χρίσματος. Σκοπός της χριστιανικής ζωής είναι η απόκτηση του Αγίου Πνεύματος, δίδασκε ο Αγ. Σεραφείμ του Σάρωφ. Το μυστήριο του Χρίσματος είναι η βάση και το «ἐν δυνάμει» μιας τέτοιας προοπτικής. Μετά το Βάπτισμα, ως ολοκλήρωση όχι ελλειπούς Μυστηρίου αλλά ως η άλλη πλευρά του ίδιου Μυστηρίου, χρίεται ο βαπτισθείς με το Αγ. Μύρο. Άγιο Μύρο είναι αυτό που ευλογεί ο Πατριάρχης στην εορτή της Θείας Ευχαριστίας, την Μ. Πέμπτη, και όλες οι κοινότητες το μοιράζονται, ως αισθητή σύνδεση της μυστηριακής ενότητας της Εκκλησίας του Χριστού. Είναι, κατά την ύλη λάδι με πολλά αρωματώδη φυτά βρασμένα μαζί του, αισθητό σημείο των χαρισμάτων του αγ. Πνεύματος. Με αυτό ο Ιερέας χρίει τον βαπτισθέντα, στο πρόσωπο, στο στήθος, στα χέρια και στα πόδια, επιλέγοντας κάθε φορά: Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου. Αμήν. Μια επισήμανση και μια προσευχή συγχρόνως. Η δωρεά του ταλάντου, και η προσευχή για καλή και αποδοτική του χρήση. Μια δωρεά-δυνατότητα και μια υποδοχή-ευθύνη για τη χρήση της. Μια προσευχητική επανάληψη του λόγου του Άσματος Ασμάτων: «Βάλε με σφραγίδα στην καρδιά σου» (κεφ. 8, 6). Μια σφραγίδα που δείχνει το “αφεντικό” της καρδιάς.
Ε. Βάπτισμα και Χρίσμα. Αφιέρωση στο Θεό. Συσσωμάτωση στην Εκκλησία. Μετοχή στα χαρίσματα του Αγ. Πνεύματος.
Ο άγιος Λέων, πάπας Ρώμης, (440-461 μ.Χ., μέγας Διδάσκαλος της Εκκλησίας), σε κήρυγμά του την νύχτα των Χριστουγέννων δίδασκε τους χριστιανούς του αλλά και εμάς:
«Αναγνώρισε, χριστιανέ, την αξία σου. Αυτήν που ο Χριστός σού χάρισε. Είσαι μέτοχος της Θείας Φύσεως. Μην επιστρέφεις σε τρόπο ζωής ανάξιο της ποιότητός σου, στο παλιό σου μίασμα. Θυμήσου ποιας Κεφαλής και τίνος Σώματος είσαι μέλος. Σκέψου ότι σε ελευθέρωσαν από την εξουσία του σκότους, σε μετέφεραν στην Βασιλεία του Φωτός του Θεού οι αδελφοί σου, στην Εκκλησία. Με το Βάπτισμα έγινες ναός (κατοικητήριο δηλαδή) του Αγίου Πνεύματος. Μη διώχνεις με διαφθαρμένες ενέργειες έναν οικοδεσπότη τέτοιας ποιότητας και μη ξαναϋποδουλώνεσαι στον διάβολο. Το τίμημα της εξαγοράς και της ελευθερίας σου είναι το Αίμα του Χριστού».
Η Χριστιανική πίστη έχει στόχο την μεταμόρφωση της ζωής και όχι την παροχή υποκατάστατων για την ζωή. Είμαστε καλεσμένοι γι’ αυτήν την μεταμόρφωση. Σε μας μένει αν θα την υλοποιήσουμε με την βοήθεια του Αγ. Πνεύματος, ή αν θα μείνουμε να φθειρόμαστε «στις πληγές και τα έλκη μας» παραμορφωμένοι κάθε μέρα και περισσότερο.
ΣΤ. Θεολογικό επίμετρο απαραίτητης υποδομής
Το Βάπτισμα είναι μια πολύ σοβαρή και υπεύθυνη επιλογή, τόσο για την στάση απέναντι στο δικό μας βάπτισμα, όσο και απέναντι στο βάπτισμα στο οποίο οδηγούμε τα μικρά μας παιδιά. Είναι ο τρόπος ένταξης στην Εκκλησία του Χριστού. Είναι η επικύρωση της σχέσης κάποιου με τον Χριστό. Είναι για μας τους Έλληνες συστατικό της εθνικής ιδιοπροσωπίας μας τελικώς περισσότερο (δυστυχώς) από το να είναι θρησκευτική πράξη. Η σύγχυση περί το θέμα με την παγιωθείσα ιδιωτικότητά του, που τελικώς αναιρεί την κοινότητα την εκκλησιαστική, είναι πολύ μεγάλη, και από αυτό προέκυψε και το φυλλάδιο που κρατάς στα χέρια σου.
Ήδη στην Π. Διαθήκη το βάπτισμα είχε την θέση των πνευματικών καθαρμών και η περίπτωση του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και Βαπτιστή είναι η πλέον γνως΄τη και αποδεκτή από όλους. Ας δούμε, λοιπόν, πώς έχει το όλο θέμα.
Στην εβραϊκή κοινωνία όπου έζησε σαν άνθρωπος ο Χριστός και η οποία ήταν κολλεκτιβιστική, (δηλαδή με συλλογική κυριότητα), όρος απαράβατος δημόσιου λόγου για τον οποιονδήποτε ήταν να έχει ηλικία τουλάχιστον τριάντα χρονών. Δηλαδή την κοινότητα την συναπάρτιζαν ενήλικες (με όριο ενηληκίωσης τα τριάντα) με αυτονόητη και αναντίρρητη την συμμετοχή των μικρότερων ηλικιακά μελών, που συμμετείχαν χωρίς την δυνατότητα αντίρρησης. Κανείς δεν λάμβανε σοβαρά υπ’ όψιν ανθρώπους μικρότερης ηλικίας. Γι’ αυτό και η χειροτονία των ιερέων δεν ήταν νοητή σε μικρότερη ηλικία, παρ’ ότι ήταν “προκαθορισμένο” από την φυλή, το φύλο και την σειρά γέννησης το ποιος θα γίνει ιερέας. Εξ’ αυτού και ο Χριστός άρχισε την δημόσια παρουσία και δράση του στα τριάντα. Μέχρι τότε δούλευε στο μαραγκούδικο του νομιζόμενου πατέρα Του.
Τα πρώτα λόγια που βγήκαν από το στόμα Του στην αρχή της δημόσιας δράσης Του ήταν: Μετανοεῖτε. Ἤγγικε ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Οι αξιολογήσεις σας δηλαδή είναι λανθασμένες. Ο Θεός είναι Πατέρας γεμάτος αγαθότητα. Η Βασιλεία του είναι εντός ημών, αρχίζει ευθύς, είναι δικό μας έργο. Εξαρτάται από την συγκατάθεσή μας. Μετάνοια σημαίνει «αλλαγή ζυγαριάς», μεταμόρφωση των ενεργειών, δηλαδή «δεύτερη γέννηση» με τον “Σπόρο” του Πνεύματος του Θεού! Ένας και μόνον είναι ο σκοπός του Χριστού: να μεταβάλει τους ανθρώπους από θεριά σε αγίους με μέσο την αγάπη. Την αγάπη που δεν ξεχωρίζει φίλους και εχθρούς. Δύσκολα πράγματα. Πρέπει να “πεθάνει” μια νοοτροπία (το εγώ μου που το νομίζω εαυτό μου) και, ακόμα περισσότερο, να αποδεχθώ και να υλοποιήσω την θυσία που “γεννάει” ευτυχία. Όμως χωρίς τον Σταυρό του Χριστού, δεν κατανοούνται αυτά.
Ο Χριστός πάλι στο τέρμα της δημόσιας δράσης Του προτρέπει αυτούς που Τον εμπιστεύονται να βαπτισθούν, αποδεχόμενοι τον λόγο Του. Αυτοί οι οποίοι θέλουν να είναι όχι μόνο ακροατές αλλά και ποιητές των λόγων Του. Η πίστη οδηγεί στο Βάπτισμα, δηλαδή στην επιθυμία να “πεθάνουμε” για τον τρόπο ζωής χωρίς Χριστό και να ζήσουμε μαζί με τον Χριστό. Κάτι τέτοιο δεν είναι μια “ιδεολογία”. Είναι μια διαδρομή “υπακοής” προς την όντως ελευθερία.
«Αυτός που θα πιστέψει και θα βαπτισθεί, θα σωθεί» (Μαρκ. 16, 16).
Το Βάπτισμα είναι συμβολισμός του θανάτου και μιας νέας ζωής! Θέλει να φανερώσει ότι αφού πιστέψαμε-εμπιστευθήκαμε το Χριστό, πεθάναμε (αν μείνει κανείς κάτω από το νερό πεθαίνει…) για τον τρόπο ζωής που είχαμε, και αναστηθήκαμε για τον τρόπο ζωής που προτείνει ο Χριστός.
Η πίστη είναι μυστήριο “απερίγραπτο”! Βιωματική (διανοητικοψυχικά) γνώση. Περιπέτεια ισόβιου αγώνα με την απιστία. Αυξανόμενη αλλά και ελαττούμενη (ατυχώς) εμπιστοσύνη. Κατόρθωμα αυταπάρνησης και υπακοής. Η πίστη είναι έρωτας ανιδιοτελής και “τυφλή” αυτοπαράδοση στην, πολλές φορές, οδυνηρή στάση του Πατέρα Θεού! Η Πίστη φτάνει να είναι «πραγμάτων ἔλεγχος οὐ βλεπομένων» (Εβρ. 11, 1), φυσικά για όσους έχουν φτάσει σε μέτρα εμπειρίας πνευματικής, μέσω διαδρομής ανιδιοτελούς υπακοής στο θέλημα του Θεού. Εμείς οι υπόλοιποι παρακαλούμε το Χριστό λέγοντας, όπως ο πατέρας του σεληνιαζομένου νέου: «Πιστεύω, Κύριε, βοήθησέ με στην απιστία μου» (Μαρκ. 9, 24).
Η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού. Το Αμπέλι στο οποίο “συναρμολογούμενοι” οι Χριστιανοί γίνονται μέλη και κλήματά Του. Είναι το Μυστήριο της Βασιλείας του Θεού, μέσα στην οποία ο καθένας επανευρίσκει τον διεσπασμένο του εαυτό και αρτιώνεται από τον Σωτήρα Χριστό, σε σώο και ολόκληρο πρόσωπο. Η Εκκλησία είναι ο “χώρος” άθλησης και διαδρομής στα ίχνη του Χριστού, όσων αποφάσισαν να άρουν τον Σταυρό τους και να Τον ακολουθήσουν, Αυτόν τον Μεγάλο Αδελφό μας και πρώτον Σταυροφόρο.
Πολλοί δρόμοι βέβαια υπάρχουν στη ζωή και μάλιστα πολλοί φαίνονται και ως ευθείς και λείοι, όμως τελικά το τέρμα τους είναι ο θάνατος, όχι τόσο ο βιολογικός, όσο ο τραγικότερος, του να είσαι μέσα στη θανατίλα της εγωϊστικής αυταπάτης του αυτοεναγκαλισμού, έρημος και μόνος (σαν σε τάφο) επειδή έτσι “διάλεξες”, νομίζοντας εξασφάλιση τον ατομικισμό.
Η Εκκλησία είναι η αναίρεση όλων αυτών. Είναι το Σπίτι του Θεού, όπου αποκτάς υιοθεσία από Τον όντως Πατέρα, και αποκτάς και αδελφούς με τους οποίους μοιράζεσαι το ίδιο Τραπέζι. Όταν αυτό το καταλάβεις και εμπιστευτείς τον Οικοδεσπότη Χριστό, τότε βαπτίζεσαι. Δηλαδή αποχωρίζεσαι από τα όσα ψεύτικα προαναφέραμε και υπόσχεσαι να Τον ακολουθήσεις και να κάνεις τρόπο ζωής και περιεχόμενό σου, το θέλημά Του το ζωοποιό.
Όπως δἰδασκε η αρχαία Εκκλησία: «Χριστιανός δεν γεννιέσαι, γίνεσαι» (Τερτυλλιανός). Στην εποχή μας όμως βαφτίζουμε νήπια, πράγμα “φθοροποιό” για το Μυστήριο και τις συνειδήσεις, αλλά γεγονός που άρχισε όταν οι γονείς έγιναν συνειδητά χριστιανοί και ανέλαβαν αυτοί να κατηχήσουν τα νέα μέλη-παιδιά τους, στο Μυστήριο της Ευχαριστίας-Εκκλησίας. Ατυχώς σήμερα οι γονείς τις περισσότερες φορές δεν ξέρουν τι πιστεύουν και οι κληρικοί εξαντλούν την φροντίδα τους για το θέμα στην διερεύνηση του μη τυχόν ο ανάδοχος έχει τελέσει μόνο πολιτικό γάμο.
Η αντίληψη της κοινότητας τότε δεν διεννοείτο να αφήσει εκτός τα νεαρά μέλη των οικογενειών. Για το “τότε” ίσχυε και λειτουργούσε κάτι τέτοιο. Σήμερα η Εκκλησία θα πρέπει να επανεξετάσει το θέμα βλέποντας τις “σπασμένες” ανθρώπινες σχέσεις και τον εγωισμό του υποκειμενισμού, που θρασύτατα αντιλέγει: Με ρωτήσατε που με βαφτίσατε; Πλέον είναι αναγκαίο, άλλο πλαίσιο. Ο ανάδοχος τότε ήταν εγγυητής της γνησιότητας των κινήτρων των ενηλίκων, όχι υποκατάστατο της κατήχησης (!!!). Σήμερα είναι “αξεσουάρ” (ας μη ψευδόμεθα) διαδικασιακό. Σήμερα τα πράγματα κινδυνεύουν από μια φολκλορική επανάληψη. Είναι επειγόντως απαραίτητη μια σαφής, οργανωμένη συγκεκριμμένα, κατήχηση και μια όμορφη και επαγωγική διδασκαλία της πίστεως της Εκκλησίας. «Ὁ πιστεύσας και βαπτισθείς σωθήσεται· ὁ δε ἀπιστήσας (έστω και βαπτισμένος) κατακριθήσεται»! Και όλα αυτά ως ενδεχόμενα ενηλίκων, όχι νηπίων! Δεν κινδυνεύουν τα ανεύθυνα νήπια (δεν τα βαπτίζουμε για την απευκταία πιθανότητα του απρόοπτου θανάτου, αλλά για την εκκλησιαστική υιοθεσία) από τον Πατέρα τους τον Χριστό.
Το Βάπτισμα τελικώς, είναι ένα άνοιγμα της καρδιάς στις δωρεές του Θεού·
είναι η υποσχόμενη ομορφιά, όταν φροντίσουμε το “σπειρόμενο” από τον Χριστό στην ψυχή “δώρο”·
είναι η ανέκφραστη χαρά ότι «θάνατος οὐκ ἐστι πλέον» γιατί τον “έσβησε” η Αιμορραγούσα Φιλανθρωπία του Χριστού επί του Σταυρού·
είναι η θαλπωρή της αγκαλιάς του Ελεήμονος Πατρός.
Εμείς;Μη μείνωμεν έξω των Πατρικών κόλπων
