Η ζωή στο Άγιον Όρος είναι κεκρυμμένη εν τω Χριστώ. Είναι μυστήριο πίστεως και λογικής λατρείας. Χωρίς την αίσθηση ότι η ζωή του Αγίου Όρους είναι μυστηριακή, δηλαδή ασκητική και λατρευτική, εκκλησιολογική και Χριστοκεντρική δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τίποτα όσον αφορά το Άγιον Όρος.
Όλοι γνωρίζουμε ότι το Άγιον Όρος είναι μοναστικό κέντρο της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η ίδια η Παναγία Θεοτόκος Μαρία υποσχέθηκε στον Άγιο Πέτρο τον Αθωνίτη ότι ο Άθως θα γίνει κατοικητήριο μοναστών, όπου οι μοναχοί θα δοξολογούν ακατάπαυστα τον τριαδικό Θεό μέχρι της συντέλειας των αιώνων. Η ίδια εβεβαίωσε ότι θα είναι τροφός, ιατρός, μεσίτης και Μητέρα των Αγιορειτών για τους οποίους θα πρεσβεύσει κατά την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού να συγχωρεθούν όλες οι αμαρτίες τους.
Το Άγιον Όρος διεμόρφωσε κατά την διάρκεια της τελευταίας χιλιετίας τρεις δρόμους μοναχισμού: τον κοινοβιακό, τον σκητιωτικό και τον ησυχαστικό ή αναχωρητικό.
Α. Ο κοινοβιακός μοναχισμός στηρίζεται στη ρήση του αγίου Προφητάνακτος Δαυΐδ, ο οποίος λέγει: «ιδού δη τί καλόν ή τί τερπνόν, αλλ’ ή το κατοικείν αδελφούς επί το αυτό» (Κοιτάξετε λοιπόν τί ωραίο και τί πνευματικά απολαυστικό, από το γεγονός της συγκατοικήσεως και πνευματικής κοινωνίας αδελφών στο ίδιο μέρος). Και στις πρώτες χριστιανικές κοινότητες αγάπης, όπου «ην άπαντα κοινά και ήσαν ομοθυμαδόν επί το αυτό αινούντες και συλλογούντες τον Θεόν δια παντός» (Και το πλήθος όσων επίστευσαν είχαν μια ψυχή και μια καρδιά και ούτε ένας τους δεν ελογάριαζε μόνο δικό του κάτι από τα υπάρχοντά του αλλά, τα είχαν όλα κοινά. Και ήσαν όλοι μαζί οι πρώτοι χριστιανοί στο ίδιο μέρος ψάλλοντας δοξολογίες και ευλογώντας τον Θεόν συνεχώς) – πράξεις των Αποστόλων 2, 44. 4,32. 1,14. 2,1. 5,12. Βέβαια πρότυπο του κοινοβίου είναι η κοινωνία των προσώπων της Αγίας Τριάδος όπου δεσπόζει η αγάπη.
Ένα δείγμα της αγάπης που επικρατούσε και επικρατεί στα κοινόβια του Αγίου Όρους είναι και το εξής:
«Ελησμονούσε να κοιμηθεί και προσευχόταν αδιαλείπτως ο π. Ισαάκ ο Διονυσιάτης. Μάλιστα, προσευχόταν ιδιαιτέρως τις νύκτες υπέρ υγείας και σωτηρίας των εργατών της Ιεράς Μονής του, συχνά με δάκρυα, με πόνον της αγαπώσης καρδίας του.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του σε ένα από τα μετόχια της Μονής του στον επάνω όροφο, τον άκουσαν οι εργάτες να προσεύχεται με θρήνο και φωνές: Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον τους εργάτες. Χάρισέ τους το ψωμάκι τους. Ελέησε τους που τόσο κοπιάζουν, για να υπανδρεύσουν τα κορίτσια τους, για να σπουδάσουν τα παιδιά τους» (π. Ιωαννικίου, Αθωνικόν Γεροντικόν, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 19-20).
Βλέπουμε εδώ ότι ο μοναχός είναι «καύσις καρδίας υπέρ πάσης της κτίσεως και υπέρ των δαιμόνων» (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).
Οι μοναχοί αποτάσσονται τον κόσμο (φεύγουν μακρινά από τον κόσμο και πάνε σε έρημους τόπους), όχι γιατί τον μισούν αλλά, γιατί θέλουν να αντικαταστήσουν την εμπαθή σχέση που έχουν μαζί του, με μια ευλογημένη και μεταμορφωμένη και υπερβατική αγάπη, που να είναι απόρροια της αγάπης του εν Τριάδι Θεού (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής). Ξένος προς όλους και φίλος με όλους.
Η αγάπη που είδαμε στον π. Ισαάκ τον Διονυσιάτη καλλιεργείται εις βάρος της φιλαυτίας, των παθών, του διαβόλου και της αμαρτίας, με την υπακοή προς όλους, που σημαίνει θάνατος του παλαιού ανθρώπου και γέννηση νέου, κατά το ρήμα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού: «ιδού ποιώ πάντα καινά» (κοιτάξετε ότι όλα εγώ ως Θεός τα κάνω καινούργια, νέα, μεταμορφωμένα, αγιασμένα) – Αποκάλυψις Ιωάννου 21,5. Η Αγάπη πηγάζει μόνο από την αληθινή και αδιάκριτη υπακοή στον Γέροντα και στους αδελφούς, μοναχούς και λαϊκούς.
Λέγει πολύ χαρακτηριστικά ο παπα – Εφραίμ ο Κατουνακιώτης, ένας από τους εναρέτους, διορατικούς και προορατικούς Γέροντες του Αγίου Όρους σήμερα:
«Δεν πας να μεταλαμβάνεις δέκα φορές την ημέρα; Δεν πας να κάνεις νοερά προσευχή; Δεν πας να κάνεις αγρυπνία; Δεν πας να κάνεις νηστεία; Δεν κάνουν τίποτες. Η υπακοή. Έκανες υπακοή, θα πας στον Παράδεισο. Έκανες παρακοή, θα πας στην Κόλαση. Μέσος όρος δεν υπάρχει. Ο Αδάμ έκανε παρακοή: έξω από τον Παράδεισο. Δεν έχει μέσον όρο. Έτσι είναι.
– «Τον μόνον άνθρωπο τον οποίο αγάπησα και τον μόνον άνθρωπο το οποίον εφοβήθηκα ήτανε ο Γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης. Μπορεί ένα λόγο να σου ειπεί ο Γέροντας και επιφανειακώς να είναι στραβό. Εσύ κάνε την υπακοή σου· κάνε τελεία υπακοή· τον καρπό της τελείας υπακοής εδοκίμασα στον Γέροντα. Δεν φοβόμουνα τον Θεό. Το στόμα του Γέροντος τί λέγει; Συγχωρεμένος. Νά ‘ναι ευλογημένον» (π. Ιωαννικίου, Αθωνικόν Γεροντικόν, ένθα ανωτέρω, σελ. 376-377).
Η υπακοή του Υιού και Λόγου του Θεού στον Θεό Πατέρα, η υπακοή του Αγίου Πνεύματος στον Υιό, η υπακοή των Αποστόλων στον Χριστό και στο Άγιο Πνεύμα, η υπακοή των πατέρων, των μαρτύρων, των ομολογητών, των ιεραρχών, των μοναχών στους Αποστόλους, η υπακοή της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Παράδοση, εξασφαλίζει την συνέχεια, την ενότητα, την πιστότητα, την ομαλή λειτουργία της σωτηρίας των ανθρώπων, που οδηγεί σύντομα και σίγουρα στην Θέωση.
Ο παπα – Χαράλαμπος Διονυσιάτης, προηγούμενος της Ιεράς Μονής Διονυσίου Αγίου Όρους είπε τα εξής: «Στο κοινόβιο, αν θέλεις να σωθείς, οφείλεις να κάνεις υπακοή και προσευχή. 50% της σωτηρίας εξασφαλίζεται με την υπακοή και 50% με την προσευχή. Βέβαια και η προσευχή κατά βάθος είναι υπακοή, αν γίνεται με την ευλογία του Γέροντος.
Άλλωστε εντολή του Αποστόλου Παύλου είναι «αδιαλείπτως προσεύχεσθαι, εν παντί καιρώ τόπω ευχαριστείτε τον Θεόν» (Να προσεύχεσθε συνέχεια, σε κάθε καιρό και τόπο να ευχαριστείτε δοξολογούντας τον Θεό) – Α’ Θεσσαλονικείς 5, 17-18.
«Στα τρισευλογημένα Κατουνάκια του Αγίου Όρους πνέει η ερμητική αύρα της προσευχής. Εκεί εζούσε προ πολλών ετών ένας ησυχαστής, ο π. Άνθιμος. Ασκήτευσε σε μία καλύβη άνω από τους Δανιηλαίους. Έλεγε συχνά: «- Η ευχή του Ιησού θεώνει τον άνθρωπο ενώ, η προσευχή προς την Παναγία τον ετοιμάζει για την θέωση (π. Ιωαννικίου, Αθωνικόν Γεροντικόν, ένθα ανωτέρω, σελ. 209-210).
Εκτός από την υπακοή και την προσευχή ο κοινοβιάτης μοναχός έχει και εργασία σωματική, διακόνημα: «Σώμα εργάζου ίνα τραφής, ψυχή νήφε ίνα σωθής». Ο άγιος Αντώνιος ο Μέγας κάποτε έπεσε σε ακηδία (πνευματική τεμπελιά και αδράνεια). Παρεκάλεσε τον Θεό να τον λυτρώσει από τον κίνδυνο. Ο Θεός έστειλε έναν άγγελο υπό την μορφήν του Αγίου Αντωνίου, ο οποίος πότε καθότανε και εργαζότανε και πότε σηκωνότανε και προσευχότανε. Μετά του είπε: «Τούτο ποίει και σώζου» (Αυτό θα κάνεις και θα σωθείς).
Στο κοινόβιο ξυπνάμε στις 3:00 π.μ. για να κάνουμε τον κανόνα της προσευχής για μία ώρα. Ο κανόνας της προσευχής αποτελείται από (12) δώδεκα κομβοσχοίνια με σταυρό, λέγοντας την νοερά προσευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με» και (120) εκατόν είκοσι στρωτές μετάνοιες το λιγότερο, Βέβαια καθορίζεται από τον Γέροντα ο κανόνας. Μετά όλοι οι μοναχοί μαζεύονται στον Κεντρικό ναό της Μονής για την καθημερινή ακολουθία του Μεσονυκτικού, Όρθρου, Ωρών και Θείας Λειτουργίας. Η παρακολούθηση και συμμετοχή στην κοινή λατρεία της εκκλησίας όλων των μοναχών της Μονής, βοηθάει πολύ να βιώσουμε το Μυστήριο της Θεώσεως, της ενώσεως με τον Θεό. Γι’ αυτό οι ακολουθίες γίνονται με κατάνυξη, ευλάβεια, προσοχή και προσευχή. Δηλαδή, άλλος κανοναρχεί, άλλος ψάλλει, άλλος είναι νεωκόρος, άλλος στο στασίδι του. Μετά την Θεία Λειτουργία ακολουθεί κοινή τράπεζα, που είναι συνέχεια τής ακολουθίας. Κατ’ αρχήν τρέφουμε ψυχή και σώμα με ανάγνωση πατερικών κειμένων και φαγητό νηστίσιμο ή αρτύσιμο ανάλογα με την ημέρα. Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή τρώμε αλάδωτα, κάνουμε την παράκληση της Παναγίας μία ώρα μετά την Θεία Λειτουργία και έχουμε μία επίσημη Τράπεζα. Την Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο και Κυριακή κοινωνούμε το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Η συχνή Θεία Κοινωνία είναι το σημαντικότερον γεγονός της ζωής του κοινοβιακού μοναχισμού. Χωρίς αυτό δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε. «Άνευ εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν», λέγει ο Χριστός. (Χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε σωστό) – Ιωάννου 15,5.
Διηγείτο ο π. Παΐσιος ο Καππαδόκης ο Αγιορείτης για τον αείμνηστο ασκητή παπα – Τύχωνα, ο οποίος ασκήτευσε δεκαπέντε χρόνια στην βαθύτερη έρημο, τα Καρούλια, τρώγοντας παξιμάδι και ο οποίος κοιμήθηκε εν Κυρίω σε ένα κάθισμα δηλαδή σπίτι ερημιτικό της Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα.
Όταν λειτουργούσε ο παπα – Τύχων, συχνά αρπαζόταν σε θεωρία. Μερικές φορές, μισή ώρα ή και περισσότερο, ελέγαμε το Χερουβικό και το επαναλαμβάναμε πολλές φορές, μέχρις ότου συνέλθει και απαντήσει. Μια φορά τον παρακάλεσα θερμά να μου πει τί συμβαίνει και μου είπε τα εξής: «Να, παιδί μου, ο άγγελός μου με αρπάζει επάνω εκεί, όπου τα Χερουβείμ και τα Σεραφείμ, υμνούν τον Θεόν. Κατόπιν, με κατεβάζει και συνέρχομαι και βλέπω ότι είμαι στην Θεία Λειτουργία, στην εκκλησία».
Δεν άφηνε κανένα να είναι μέσα στο Ιερό Βήμα κατά την διάρκεια της Θείας Λειτουργίας (π. Ιωαννικίου, ένθα ανωτέρω, σελ. 193).
Η εμπειρία του μακαριστού παπα – Τύχωνος δεν είναι η μοναδική. Τέτοιες εμπειρίες έχουν και πολλοί κοινοβιάτες, στους οποίους ο Θεός αποκαλύπτει τα μυστήριά του και οι οποίοι δεν αποκαλύπτουν στον καθένα τις εμπειρίες τους, παρά μόνον στον πνευματικό τους.
Μετά την Τράπεζα οι μοναχοί ασχολούνται με τα διακονήματά τους. Αρχονταρίκι(ξενώνας), μαγειρείο, κολλυβάδικο, δοχείο(αποθήκη τροφίμων), καθαριότητα αυλών και της εκκλησίας, ραφείο, γραφείο, θυρωρείο, βιβλιοθήκη, βιβλιοδετείο κλπ. Μέχρι τον εσπερινό που γίνεται στις 4:00 μ.μ. συνήθως. Ακολουθεί Τράπεζα, μία ώρα ελεύθερη και Απόδειπνο με Χαιρετισμούς της Παναγίας. Στο τέλος του Αποδείπνου όλοι οι μοναχοί βάζουν στρωτή μετάνοια ο ένας προς όλους και όλοι προς έναν και λέγουν εσωτερικά: Συγχωρήστε με και ο Θεός να σας συγχωρέσει. Έτσι αγαπημένοι, συγχωρημένοι και ενωμένοι πνευματικά με τον Γέροντα και τους πατέρες πηγαίνουμε για δίωρη προσευχή και ανάγνωση στο κελλί μας χωρίς ομιλίες μεταξύ μας. Μετά ακολουθεί ανάπαυση.
Β. Αυτά με λίγα λόγια είναι η ζωή στο κοινόβιο του Αγίου Όρους. Ας δούμε τώρα και τον σκητιωτικό βίο:
Σκήτη είναι χωριό με σπίτια μοναχών που μένουν ο ένας κοντά στον άλλο. Είναι σαν χωριό. Μένουν ένας – ένας, δύο – δύο μέχρι δέκα μαζί, σε ένα σπίτι. Κάθε σπίτι έχει τον Γέροντά του. Στο κέντρο της Σκήτης υπάρχει το Κυριακό, δηλαδή ο Κεντρικός ναός της Σκήτης, όπου όλοι οι Σκητιώτες μαζεύονται τις Κυριακές και τις μεγάλες γιορτές, για να γιορτάσουν όλοι μαζί αδελφωμένοι και αγαπημένοι.
Κάθε κελλί – σπίτι κάνει μόνο του ακολουθίες όλη την εβδομάδα, σύντομες. Λειτουργίες γίνονται μία φορά την εβδομάδα. Η ζωή εδώ είναι πιο ησυχαστική από τα κοινόβια και δίνεται προσοχή στην καλλιέργεια της νοεράς προσευχής κατά μόνας, στην ψαλμωδία και στο εργόχειρο, δηλαδή εργασία κατάλληλη για μοναχούς, όπως αγιογραφία, ξυλογλυπτική, μοβοσχοίνια, σταυρουδάκια κλπ. Ένας σκητιώτης αναλαμβάνει πολλά διακονήματα μέσα στο κάθε σπίτι αλλά, και, αν χρειασθεί, υπηρετεί στο Κυριακό στης Σκήτης. Η ζωή είναι πιο σκληρή, τραχεία από το κοινόβιο, έχει λιγότερες κατ’ άνθρωπον παρηγορίες, η νηστεία είναι αυστηρότερη και οι σχέσεις μεταξύ των σκητιωτών είναι μέσα στα πλαίσια του ησυχαστικού προγράμματος. Στη Σκήτη οι μοναχοί ασκούν βέβαια την υπακοή, ακτημοσύνη, παρθενία και προσευχή όπως στα κοινόβια με τη διαφορά ότι στη Σκήτη κάθε σπίτι είναι αυτοδιοίκητο πνευματικά και οικονομικά, με την προϋπόθεση πάντοτε ότι το κάθε σπίτι μνημονεύει τον οικείο επίσκοπο του Αγίου Όρους, δηλαδή τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Υπάρχουν ζηλωτές, δηλαδή σχισματικοί Παλαιοημερολογίτες στις Σκήτες του Αγίου Όρους. Αυτό συμβαίνει, διότι όπως λέγει ο π. Παΐσιος ο Καππαδόκης Αγιορείτης, όταν ένας είναι αυτοδιοίκητος πέφτει πολύ πιο εύκολα στην πλάνη, παρά αν κάνει υπακοή στην Εκκλησία. Ή του ύψους ή του βάθους. Πάντως, όπου επισκιάζει η χάρις του Αγίου Πνεύματος, εκεί υπάρχουν και οι καρποί του, δηλαδή χαρά, ειρήνη, μακροθυμία και κυρίως ενότητα στην πίστη, στην διοίκηση και λατρεία της Εκκλησίας. Ενώ, όπου επισκιάζει η ενέργεια του διαβόλου, εκεί υπάρχει η διάσπαση, το σχίσμα, η ταραχή, η υποκρισία και το μίσος. Ας ευχηθούμε ότι θα συνέλθουν και θα αισθανθούν την πλάνη τους οι ζηλωτές και θα ενωθούν με την Εκκλησία.
«Υπήρξεν ένας ασκητής στα Καρούλια, ονόματι Παχώμιος, ο οποίος είχε πέσει σε φοβερή πλάνη(λανθασμένη εγωιστική γνώμη). Υπεστήριζεν ότι δεν υπάρχει ιερεύς άξιος να τον κοινωνήσει. Επερίμενε λοιπόν, άγγελον εξ’ ουρανού να του φέρει τα Άγια Μυστήρια για να κοινωνήσει. Το τέλος ήταν τραγικό. Έπεσε σε έναν γκρεμό και πνίγηκε στην θάλασσα. Τον βρήκαν μισοφαγωμένο από τα μεγάλα ψάρια στην απέναντι ακτή της Συκιάς, χωριό της Σιθωνίας, Χαλκιδικής» (Αρχιμ. Π. Ιωαννικίου, ένθα ανωτέρω, σελ. 300 – 301).
Όμως δε λείπει η αρετή από τις Σκήτες: «Στην καλύβη «Αγίας Τριάδος» της Σκήτης της Αγίας Άννας, εζούσαν πριν πολλά χρόνια πέντε κατά σάρκα αδελφοί. Από φθόνο του διαβόλου έπεσαν σε κάποια φιλονικία μεταξύ τους, ώστε μερικοί τούς αποκαλούσαν ταραχοποιούς. Κάθε βράδυ όμως αυτοί έβαζαν μετάνοια και συνεχωρούνταν μεταξύ τους.
Πέρασαν πολλά χρόνια σε αυτή την κατάσταση. Κάποτε δεν ακουγόταν από την ταραχοποιό εκείνη καλύβη ούτε φωνή, ούτε ακρόαση. Ο Δίκαιος της Σκήτης, δηλαδή ο Πρόεδρος του χωριού των μοναχών εκεί, αφού πληροφορήθηκε σε όνειρο που είδε, ότι οι αδελφοί αυτοί εκοιμήθησαν εν Κυρίω, έτρεξε με άλλους πατέρες στην καλύβη τους και τι να δουν; Οι πέντε εκείνοι κατά σάρκα αδελφοί ήσαν κεκοιμημένοι την στιγμή που έβαζαν μετάνοια στρωτή, γονατιστοί και με το μέτωπο ακουμπισμένο στο πάτωμα μετά το Απόδειπνο και εζητούσαν ο ένας από τον άλλο συγχώρεση, τους επήρε ο Θεός τις ψυχές τους για να σωθούν. Ο Θεός τους συγχώρεσε»(Αρχιμ. Π. Ιωαννικίου, ένθα ανωτέρω, σελ. 251).
Γ. Ας δούμε τώρα και τον ησυχαστικό ή αναχωρητικό μοναχισμό του Αγίου Όρους:
Οι αναχωρητές ή ησυχαστές μοναχοί στο Άγιον Όρος είναι λίγοι και εκλεκτοί. Ακολουθούν την μέθοδο της σιωπής, της προσευχής και της θεωρίας των μυστηρίων του Θεού. Ασκούνται ως εξής: Κάνουν μόνοι τους όλη την εβδομάδα την ακολουθία του Μεσονυκτικού, Όρθρου, Ωρών, Εσπερινού και Αποδείπνου με κομβοσχοίνι, λέγοντας νοερώς το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με». Ύστερα ψάλλουν. Όταν κουρασθούν, διαβάζουν κάτι πατερικό. Μετά κάνουν εργόχειρο για λίγο και μετά ασχολούνται με την νοερά προσευχή.
Ο μακαριστός παπα – Τύχων ο Ρώσος έλεγε: «- Μια ώρα εργασία, μια ώρα προσευχή» κλπ. Ο π. Παΐσιος ο Καππαδόκης Αγιορείτης έχει χωρίσει το 24ωρο κατά μία – μία ώρα και προσεύχεται μία ώρα για κάθε κατηγορία ανθρώπων: Για τους εργαζόμενους, για τους ιερωμένους και μοναχούς, για την νεολαία, για το έθνος κλπ.
Νά ένα θαύμα της προσευχής του π. Παϊσίου: «Ένας πατέρας με το αγοράκι του εταξίδευε από την Αθήνα πηγαίνοντας προς Θεσσαλονίκη. Στη Λάρισα, ως συνήθως, έκανε στάση το λεωφορείο για να ανασάνουν λίγο οι επιβάτες. Κατέβηκαν από το λεωφορείο και ο πατέρας και το παιδί του και επήγαν να περάσουν απέναντι. Το παιδί εξέφυγε από τον πατέρα μια στιγμή και βρέθηκε στη μέση του δρόμου. Τότε επέρασε ένα φορτηγό αυτοκίνητο πάνω από το παιδί. Ο πατέρας είπε: «-Παναγιά μου, το παιδί μου.». Το παιδί δεν έπαθε τίποτε. Μόλις συνήλθε, είπε στον πατέρα του: «-Πατέρα, την ώρα που επέρασε το φορτηγό από πάνω μου, ένας καλόγερος έπεσε από πάνω μου και με εσκέπασε και έτσι εγλίτωσα.». Ο πατέρας είπε: «Ποιος καλόγερος, παιδί μου; Δεν είδα, ούτε επέρασε από εδώ καλόγερος.». «-Όχι πατέρα, είδα τον καλόγερο, το πρόσωπό του ήταν φωτεινό», είπε το παιδί.
Άρχισε, λοιπόν, ο πατέρας να πηγαίνει σε διάφορα ανδρικά μοναστήρια με το παιδί του ψάχνοντας τον σωτήρα του παιδιού του. Επήγε κάποτε στην Ιερά Μονή Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους σε μια αγρυπνία, όπου ήταν και ο π. Παΐσιος. Μόλις το παιδί είδε τον π. Παΐσιο, εφώναξε δυνατά: «-Αυτός, πατέρα, είναι ο καλόγερος που με εσκέπασε και δεν σκοτώθηκα.». Αμέσως ο πατέρας ερώτησε τον πατέρα Παΐσιο ποιος είναι και πώς βρέθηκε στη Λάρισα εκείνο το βράδυ. Ο π. Παΐσιος του είπε το όνομά του και τον ερώτησε λεπτομέρειες. Ο πατέρας εξήγησε στον π. Παΐσιο το περιστατικό και ο π. Παΐσιος τον ερώτησε: «Τί ώρα συνέβη το παρ’ ολίγον δυστύχημα;». Αυτός είπε: «-Μία η ώρα το πρωΐ.». Ο π. Παΐσιος είπε: «Εκείνη την ώρα προσεύχομαι για τους ταξιδιώτες.».
Και άλλα πολλά μπορούμε να πούμε για τον π. Παΐσιο αλλά, θα ξεφύγουμε από το θέμα. Εκείνο που θέλουμε να τονίσουμε για τους σωστούς ησυχαστές είναι ότι έχουν σε μεγάλο βαθμό την ταπείνωση.
Λέγει κάποιος γέρων ησυχαστής: «Μπορεί κάποιος να αγωνίζεται που και που με φιλότιμο αλλά, να μην έχει μεγάλη πρόοδο, διότι δεν έχει ταπείνωση. Ενώ άλλοι αγωνίζονται λιγότερο στην άσκηση και νηστεία και προοδεύουν πολύ περισσότερο, διότι έχουν πολλή ταπείνωση και αυτή αναπληρώνει πολλά.» (π. Ιωαννικίου, ένθα ανωτέρω, σελ. 351).
Άλλωστε ο Χριστός λέγει ότι: « Μάθετε απ’ εμού ότι πράος είμι και ταπεινός τη καρδία και ευρήσεται ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών.» (Μάθετε από εμένα ότι είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά και τότε θα βρείτε ανάπαυση πνευματική στις ψυχές σας.) – Ματθαίου 11,29.
Αν ο ησυχαστής, δεν ασκείται στην ταπείνωση, θα πλανηθεί και θα γίνει παίγνιο δαιμόνων. Ο π. Παΐσιος ο Καππαδόκης Αγιορείτης συνιστά την εξής μέθοδο, για να έλθει η ταπείνωση και η Χάρη του Αγίου Πνεύματος: Ενθύμηση αμαρτιών, μετά αυτοκατηγορία για τις αμαρτίες μας, μνήμη θανάτου, Κρίσεως και Κολάσεως, και έτσι είναι έτοιμος κανείς να αρχίσει το κύριο έργο του ησυχαστή, που είναι η νοερά προσευχή, χωρίς κίνδυνο να πλανηθεί. Βέβαια, πρέπει ο ησυχαστής να λαμβάνει συχνά τα Θεία Μυστήρια, για να λαμβάνει Θεία ηδονή και παρηγοριά από τον ηγαπημένο Νυμφίο του, Χριστό.
Οι σωστοί ησυχαστές βλέπουν και οράματα η αποκαλύψεις, όποτε το επιτρέψει ο Θεός προς παρηγορίαν τους ή για να τους ετοιμάσουν για κάποιο θλιβερό γεγονός.
Με πλήθος ιερών αποκαλύψεων είναι γεμάτος ο ένθεος βίος του Αγίου Κοσμά του Ζωγραφίτου, Βουλγάρου Αγιορείτου. Ήλθε στο Άγιον Όρος το 1280. Αφού εκοινοβίασε για λίγο διάστημα στην Ιερά Μονή Ζωγράφου, ησύχασε σε ένα κοντινό ασκητήριο. Αξιώθηκε να έχει το διορατικό και προορατικό. Είδε την ψυχή του ηγουμένου του Χιλιανδαρίου να βασανίζεται από τους δαίμονες. Είδε την Παναγία στο Βατοπέδι κατά την εορτή του Ευαγγελισμού να υπηρετεί στην Εκκλησία και στην Τράπεζα. Υπέστη πολλές δαιμονικές επιθέσεις.
Όταν στην επιξήδειο ακολουθία του οσίου έψαλλον οι αδελφοί, συγκεντρώθηκαν όλα τα ζώα τη περιοχής, χερσαία και πετεινά και μετά την ταφή εφώναξε το καθένα με την δική του φωνή, σαν να ήθελαν να δώσουν στον άγιον αυτόν ασκητή τον τελευταίο ασπασμό. Το λείψανό του αφού αναζητήθηκε κατά την εκταφή δεν βρέθηκε. (Αρχιμ. Π. Ιωαννικίου, ένθα ανωτέρω, σελ. 267 – 268).
Ο ησυχασμός είναι το κέντρον του σκητιωτικού μοναχισμού. Ο σκητιώτικος μοναχισμός είναι το κέντρο του κοινοβιακού μοναχισμού. Και το κέντρο του εν Χριστώ γάμου είναι ο κοινοβιακός μοναχισμός. «Φως μοναχοίς άγγελοι. Φως κοσμικών η μοναδική (μοναχική) πολιτεία.» (Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος).
Ο εν Χριστώ γάμος και η εν Χριστώ παρθενία δεν έρχονται σε αντίθεση αλλά, αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοβοηθούνται μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Η Ορθοδοξία δεν είναι μόνο για τους μοναχούς ή μόνο για τους λαϊκούς χριστιανούς. Είναι για όλους όσοι επιθυμούν την σωτηρία τους. Έτσι το Άγιον Όρος δεν ανήκει μόνο στους Αγιορείτες, ούτε σώζει μόνο αυτούς αλλά και, όσους συνδέονται μαζί τους με οποιονδήποτε θεμιτό και κατά Χριστόν τρόπο. Το Άγιον Όρος δεν είναι υπεράνω της Εκκλησίας, ούτε κάτι παράλληλο προς την Εκκλησία, ούτε ένα τμήμα της εκφράζει αλλά, αποτελεί την αυθεντικότερη μορφή της μοναδικότητας, της αγιότητος, της καθολικότητος και της Αποστολικότητος της Εκκλησίας.
Αυτή είναι η ζωή στο Άγιον Όρος με δύο λόγια. Ας κλείσουμε την παρούσα ομιλία με την σημασία την ζωής του Αγίου Όρους για την σύγχρονη κοινωνία.
Όλοι γνωρίζουμε τα αδιέξοδα της σύγχρονης κοινωνίας. Η τεχνολογία και η επιστήμη, η πολιτική και η φιλοσοφία, η τέχνη και η παιδεία προσπάθησαν φιλότιμα να λύσουν τα ανθρωπολογικά και κοινωνικά προβλήματα, με σκοπό να καλλιτερεύσουν την ζωή των ανθρώπων. Βασίστηκαν όμως στην αυτονομία του λογικού του ανθρώπου και στη δύναμη, όχι στην αγάπη. Γι’ αυτό ανεζήτησαν οι ανεπτυγμένοι κυρίως λαοί να βρουν την ψυχοσωματική τους ισορροπία στις ανατολικές θρησκείες, στη μαγεία, στο σεξ και στον αποκρυφισμό. Προσπάθησαν να καλύψουν το κενό της ψυχής και την απουσία του νοήματος της ζωής και την απουσία της Χάριτος του Θεού, με την ενέργεια του διαβόλου. Το αποτέλεσμα ήταν να περιπλεχθούν περισσότερο, να διασπασθούν εσωτερικά και εξωτερικά, να μην έχουν ειρήνη, χαρά και αγάπη.
Η ζωή του Αγίου Όρους είναι η μόνη διέξοδος στα αδιέξοδα του σημερινού ανθρώπου, όχι διότι μόνο στο Άγιον Όρος υπάρχει αυτή η ζωή αλλά, διότι η ζωή του Αγίου Όρους φανερώνει γνήσια και αυθεντικά την ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας και κατ’ επέκτασιν την ζωή της Αγίας Τριάδος. Στο Άγιον Όρος διατηρείται ακόμη η ζωή αυτή, διότι οι Αγιορείτες δίνουν αίμα και λαμβάνουν Πνεύμα Άγιο.
Η νηστεία, παραδείγματος χάριν, του Αγίου Όρους είναι η μόνη λύση για την σωστή διατροφή του ανθρώπου σωματικώς και ψυχικώς.
Η αρχιτεκτονική δομή της οποιασδήποτε Μονής ή Καθίσματος ή Κελλιού είναι η μόνη λύση για την σωστή πολεοδομία των οικισμών που κατασκευάζουν οι σύγχρονοι άνθρωποι.
Η νήψη και η προσευχή του Αγίου Όρους είναι η μόνη λύση για το πλήρωμα(το γέμισμα) της ψυχής του σύγχρονου ανθρώπου από την Χάρη του Θεού και την κάλυψη του κενού που προκαλεί η τεχνολογία και η επιστήμη. Πολλά ψυχολογικά προβλήματα θα λυθούν από την ένωση Θεού και ανθρώπου δια της προσευχής μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Η λειτουργική και λατρευτική ζωή του Αγίου Όρους είναι η μόνη λύση του οικολογικού προβλήματος, με το να μάθουμε να χρησιμοποιούμε την κτίση του Θεού ως δώρον Θεού, το οποίο θα προσφέρουμε στον Θεό για να την αγιάσει, μεταμορφώσει και ξαναδώσει στους ανθρώπους μεταμορφωμένη και αγιασμένη.
Τέλος, ας πούμε το εξής: «Ο τρόπος ζωής είναι που αγιάζει και όχι ο τόπος. Επομένως, οπουδήποτε στη γη και αν εφαρμοσθεί η ζωή του Αγίου Όρους, πιστεύω ότι θα πάμε πολύ καλύτερα και θα διατηρήσουμε ένα βιώσιμο κόσμο, που θα είναι ο προθάλαμος της Βασιλείας των Ουρανών, της οποίας, μακάρι, να αξιωθούμε όλοι μας. Αμήν.
