Σε λίγες μέρες ξεκινούν οι Πανελλήνιες εξετάσεις. Όνειρα, προσδοκίες, ελπίδες, προσπάθεια, διάβασμα, άγχος… Τέτοιες μέρες το άγχος εντείνεται. «Το άγχος είναι ένα διάχυτο, δυσάρεστο, συχνά ασαφές συναίσθημα που εκδηλώνεται με φόβο, ένταση και ανησυχία και που τις περισσότερες φορές συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα (ταχυκαρδία, καρδιακή αρρυθμία, πεπτικές εσωτερικές διαταραχές, ξηροστομία, ωχρότητα, τρόμος, κεφαλαλγία, κ.ά.)» (Ελληνική Εταιρία Προαγωγής και Αγωγής της Υγείας).
Το άγχος των εξετάσεων συνήθως κρύβει το φόβο της αποτυχίας και της ματαίωσης. Τα παιδιά φοβούνται μήπως απογοητεύσουν τους γονείς τους, φοβούνται την αποτυχία και τη ματαίωση των προσδοκιών τους. Βέβαια το άγχος μπορεί να είναι και αποδοτικό και δημιουργικό κυρίως όταν αυτό μας κινητοποιεί και ενεργοποιεί τις δυνατότητές μας προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος μας. Το άγχος λοιπόν μέχρι ενός σημείου μπορεί να είναι φυσιολογικό μπορεί όμως να γίνει και επικίνδυνο. Επικίνδυνο είναι το άγχος όταν:
- δεν μπορούμε να το ελέγξουμε
- επηρεάζει την ικανότητα συγκέντρωσης και οργάνωσης της μάθησης
- εμποδίζει τις ικανότητές μας και επηρεάζεται η επίδοσή μας
- όταν συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι, ταχυκαρδία, πεπτικές διαταραχές, ναυτία
Το άγχος τροφοδοτείται από τις αρνητικές σκέψεις που μπορεί να κάνει ένας μαθητής. Ο μαθητής αυτός που φοβάται την αποτυχία, που σκέφτεται ότι θα αποτύχει και δεν πιστεύει τις δυνατότητές του εγκαταλείπει στην ουσία την προσπάθεια και προετοιμάζει το δρόμο της αποτυχίας. Ασυνείδητα δηλαδή σκέφτεται και συμπεριφέρεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αποτύχει.
Οι μαθητές λοιπόν που προετοιμάζονται για τις εξετάσεις είναι σημαντικό να:
- διατηρούν τη ψυχραιμία τους, να σκέφτονται θετικά δείχνοντας εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και στις δυνάμεις τους
- αντικαταστήσουν τις αρνητικές σκέψεις με θετικές
- εργαστούν με υπομονή, επιμονή και ηρεμία
- οργανώσουν σωστά το χρόνο τους
- να ξεκουράζονται και να κοιμούνται καλά
- να έχουν μια σωστή διατροφή σας
- χαλαρώνουν με ευχάριστες δραστηριότητες
Είναι σημαντικό λοιπόν τα παιδιά να έχουν αυτοπεποίθηση, πίστη και εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και να πιστεύουν ότι μπορούν πραγματικά να τα καταφέρουν.
Συναισθηματική υποστήριξη στα παιδιά από τους γονείς:
Οι γονείς προκειμένου να βοηθήσετε τα παιδιά σας στην προσπάθεια που καταβάλουν:
- εκφράστε την αγάπη σας
- φροντίστε να είστε διαθέσιμοι πρώτα για να ακούσετε το παιδί σας και μετά για να το συμβουλέψετε αλλά και να το βοηθήσετε όπως αυτό επιθυμεί
- φροντίστε ώστε οι προσδοκίες που έχετε από το παιδί σας να είναι ρεαλιστικές, βασισμένες στις πραγματικές του δυνατότητες και όχι σε δικά σας ανεκπλήρωτα όνειρα και επιθυμίες
- αναγνωρίστε στο παιδί την προσπάθεια που καταβάλλει και επιβραβεύστέ το
- δείξτε ανοχή στα ξεσπάσματα, τις εκρήξεις και την αμφιθυμία του
- μιλήστε στο παιδί με κατανόηση και ενσυναίσθηση π.χ. «το άγχος των εξετάσεων είναι φυσιολογικό», «όλοι έχουμε βιώσει αντίστοιχες καταστάσεις»
- δώστε στο παιδί ενθαρρυντικά μηνύματα π.χ. «Βλέπω ότι προσπαθείς πολύ», «έχεις κάνει μεγάλη πρόοδο», «αν δεν περάσεις για το μόνο που θα στεναχωρηθώ είναι γιατί δεν θα ανταμειφθούν οι κόποι σου…», «συνέχισε, τα πας πολύ καλά…», «πιστεύω στις ικανότητές σου, έχεις μεγάλες πιθανότητες να πετύχεις»
- προετοιμάστε το παιδί για μια πιθανή αποτυχία. Εξηγήστε πως όλοι αποτυγχάνουν και πως αν τα πράγματα δεν πάνε όπως θέλει υπάρχουν και άλλες δυνατότητες και στρατηγικές που μπορεί να ακολουθήσει. Μ’ αυτόν τον τρόπο ελαττώνεται ο φόβος της αποτυχίας και το παιδί αποφορτίζεται από το έντονο άγχος
Αποτυχία στις εξετάσεις…
Ακόμα και αν το παιδί αποτύχει βοηθήστέ το να καταλάβει πως η αποτυχία και τα λάθη είναι μέσα στη ζωή όλων μας. Σταθείτε πλάι του με ενθάρρυνση, κατανόηση και ενσυναίσθηση. Ο τρόπος ωστόσο που ο καθένας από εμάς θα διαχειριστεί την αποτυχία είναι καθοριστικός για την εξέλιξη της προσπάθειας και του αγώνα μας. Για κάποιους η αποτυχία λειτουργεί ως κίνητρο, αποτελεί μια δοκιμασία ενάντια στην οποία χρειάζεται ν’ αγωνιστεί. Τα άτομα αυτά έχουν μάθει να σηκώνονται όταν πέφτουν. Για άλλους όμως η αποτυχία συνοδεύεται από παραίτηση. Ο ψυχολόγος Bernard Weiner, τόνισε πως ο τρόπος που χειριζόμαστε τις αποτυχίες και τα λάθη αποτελεί ένδειξη της αυτοεκτίμησης που έχουμε ως άτομα. Οι επιτυχημένοι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα λάθη είναι ευκαιρίες για να μάθουν από αυτά και αποτελούν το δρόμο για μελλοντική επιτυχία. Για παράδειγμα, ένα παιδί με υψηλή αυτοεκτίμηση αν αποτύχει στις εξετάσεις, θα αναζητήσει βοήθεια από γονείς και δασκάλους και θα αναπτύξει πιο αποτελεσματικές στρατηγικές μελέτης και μάθησης. Δεν λέει βέβαια «Είμαι πολύ χαρούμενος που απέτυχα γιατί μπορώ να μάθω μέσα από αυτό», απλά δεν βιώνει την αποτυχία ως απόδειξη ότι είναι αποτυχημένος. Δέχεται την αποτυχία ως πιθανό ενδεχόμενο. Αντίθετα, ένα παιδί με χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι πιο πιθανό να σκεφτεί ότι δεν μπορεί να αλλάξει την κατάσταση στην οποία έκανε λάθος ή απέτυχε («Γιατί να διαβάσω; Αφού και πάλι θα αποτύχω»), και πείθει τον εαυτό του ότι θα αποτύχει ξανά βλέποντας την επιτυχία ως άπιαστο όνειρο.
Μαρία Ξηρουχάκη
Ψυχολόγος – Στέλεχος πρόληψης Ιδρ. «ΔΙΑΚΟΝΙΑ»
