Η Νάξος φημίζεται για τα χωριά της, την φυσική τους ομορφιά, την διαφορετικότητα που τα χαρακτηρίζει και την αυθεντικότητά τους. Το ιδιαίτερο αυτό Κυκλαδονήσι πέραν των άλλων ομορφιών του, θα σας συνεπάρει με το πλήθος χωριών που διαθέτει. Ακολουθείστε μας στα πιο συναρπαστικά από αυτά, που αποτελούν εμπειρία από μόνα τους αν τα επισκεφτείτε. Κάθε ένα από τα παρατιθέμενα χωριά έχει την δική του ιστορία και ταυτότητα, και γοητεύει τον επισκέπτη με τα μυστικά του. Τι λέτε, πάμε να τα γνωρίσουμε;
Χαλκί
Η παλιά εμπορική πρωτεύουσα του νησιού αποτελεί στολίδι της ναξιώτικης ενδοχώρας. Στην καρδιά ενός κάμπου γεμάτου ελαιόδεντρα, 15 χλμ. ανατολικά της Χώρας, το καλοδιατηρημένο αυτό χωριό κρύβει στα καλντερίμια του θαυμάσια νεοκλασικά, αρχοντικά με πλακόστρωτες αυλές, μεγαλόπρεπους πύργους, βυζαντινές εκκλησίες γεμάτες τοιχογραφίες και μια πολύ ενδιαφέρουσα αγορά. Ξεκινήστε τη βόλτα σας με αφετηρία την Παναγία την Πρωτόθρονη, που λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1052 και θεωρείται μία από τις σημαντικότερες του νησιού. Πίσω από την εκκλησία το βλέμμα σας θα τραβήξει ο επιβλητικός τριώροφος Πύργος Μπαρότσι-Γρατσία, που χτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα από την οικογένεια Μπαρότσι.
Απείρανθος
Κυκλαδίτικα μαρμαρόστρωτα καλντερίμια με θολωτές καμάρες, ενετικοί πύργοι, όμορφα παλιά διώροφα σπίτια, ενδιαφέροντα μουσεία και μικρές πλατείες με παραδοσιακά καφενεία συνθέτουν το προφίλ του διασημότερου ορεινού χωριού της Νάξου, που απέχει 32 χλμ. από τη Χώρα. Χτισμένο σε υψόμετρο 650 μ. διατηρεί αναλλοίωτο το τοπικό χρώμα και την ιδιότυπη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του από την εποχή της ενετοκρατίας. Η Απείρανθος φημίζεται για τα κτηνοτροφικά της προϊόντα, το κρασί και την κουζίνα της, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γλωσσικό ιδίωμα των ντόπιων, το οποίο παραπέμπει στην κρητική διάλεκτο. Στην είσοδο του χωριού θα σας υποδεχτεί ο εντυπωσιακός και καλοδιατηρημένος πύργος του Ζευγώλη (του 17ου αιώνα), ο οποίος είναι χτισμένος πάνω σε βράχο. Από εδώ θα ξεκινήσει η βόλτα σας στα καλντερίμια του χωριού, για να καταλήξετε στην «πλάτσα», την κεντρική πλατεία με τα καφενεία. Την προσοχή σας θα τραβήξουν επίσης η εκκλησία της Παναγιάς της Απειραθίτισσας (του 18ου αιώνα), που είναι μία από τις μεγαλύτερες του νησιού, και ο πύργος του Μπαρδάνη (17ος αιώνας). Στην Απείρανθο βρίσκεται η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη των Κυκλάδων, η Βιβλιοθήκη Νίκου Ν. Γλέζου, καθώς κι ένας γυναικείος συνεταιρισμός παραδοσιακής τέχνης, απ’ όπου θα ψωνίσετε όμορφα υφαντά και εργόχειρα. Δείγμα της πολιτισμικής άνθησης του χωριού αποτελούν τα πέντε μουσεία του: το Αρχαιολογικό Μουσείο (τηλ. 22850 61725), με ευρήματα κυρίως της πρωτοκυκλαδικής περιόδου, το Γεωλογικό Μουσείο, με πάνω από 2.500 σπάνια πετρώματα από τη Νάξο και τις Κυκλάδες, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, με αξιόλογες συλλογές δειγμάτων από την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής, το Λαογραφικό με ενδιαφέροντα εκθέματα λαϊκής τέχνης, καθώς και το Μουσείο Εικαστικών Τεχνών, στο οποίο εκτίθενται έργα 75 Απεραθιτών εικαστικών αλλά και καλλιτεχνών από όλη την Ελλάδα.
Κόρωνος
Στις πλαγιές μιας βαθιάς, καταπράσινης ρεματιάς, σε απόσταση 30 χλμ. από τη Χώρα, βρίσκεται η Κόρωνος, ένας από τους παλαιότερους και μεγαλύτερους ορεινούς οικισμούς της Νάξου. Πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά σμυριδοχώρια του νησιού, καθώς προπολεμικά γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη χάρη στην εξόρυξη της σμύριδας. Σήμερα είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς στη Νάξο, προσφέροντας αρκετές επιλογές για διαμονή και φαγητό. Αφήνοντας το αυτοκίνητό σας ψηλά στην είσοδο, θα περιπλανηθείτε στις επτά γειτονιές του οικισμού (Ανεγυρίδα, Κάστρο, Λειβαδάκι, Κάτω Γειτονιά, Απάνω Στέρνα, Προβολάκια και Πλάτσα), οι οποίες συνθέτουν ένα γραφικό σκηνικό με λαβυρινθώδη καλντερίμια με πολλά σκαλοπάτια και πεζούλια, παραδοσιακά σπίτια με ασπρισμένες αυλές και μικρές πλατείες με παλιές βρύσες. Στην καρδιά του χωριού βρίσκεται η «πλάτσα», η κεντρική πλατεία, με καφενεία και ταβέρνες που προσφέρουν δροσιά και καλό φαγητό κάτω από τις κληματαριές τους.
Κυνίδαρος
Σε υψόμετρο 400 μ., μέσα σε μία περιοχή γεμάτη πλατάνια, ελιές και βελανιδιές, ο Κυνίδαρος ξεχωρίζει για την πλούσια μουσικοχορευτική παράδοσή του. Βρίσκεται δίπλα στα σύγχρονα λατομεία μαρμάρου της Νάξου, 15 χλμ. περίπου ανατολικά της Χώρας. Ο ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στον Άγιο Γεώργιο, ενώ στην ευρύτερη περιοχή μπορείτε να δείτε τις ερειπωμένες βυζαντινές εκκλησίες του Αγίου Αρτεμίου και του Αγίου Δημητρίου. Οι κάτοικοί του φημίζονται για τη έμφυτη αγάπη και ικανότητά τους στη μουσική και το χορό. Θα το διαπιστώσετε, αν είστε τυχεροί, σε κάποιο από τα πολλά πανηγύρια και τα γλέντια με οργανοπαίχτες που γίνονται στο χωριό.
Φιλώτι
Το μεγαλύτερο και πολυπληθέστερο χωριό της Νάξου είναι αμφιθεατρικά χτισμένο στους πρόποδες του όρους Ζα (ή Ζευς), 18 χλμ. ανατολικά της Χώρας. Ολοζώντανο, με πάνω από 1.800 μόνιμους κατοίκους, πλούσια παράδοση, αρκετά σημαντικά μνημεία και πολιτιστικά κέντρα, πολλές ταβερνούλες και μαγαζιά, το Φιλώτι σφύζει από ζωή και προσελκύει πολλούς επισκέπτες κάθε χρόνο. Το εν λόγω χωριό αποτελείται από δύο γειτονιές, το Ραχίδι και τον Κλέφαρο. Περιδιαβαίνοντας τα στενά δρομάκια του θα συναντήσετε μια πλειάδα από όμορφα κτίρια, όπως τον εντυπωσιακό Πύργο Μπαρότσι (στην κεντρική είσοδο προσέξτε το οικόσημο με την επιγραφή “1718 Geronimo Barozzi”) και τον επιβλητικό ναό της Παναγίας της Φιλωτίτισσας με το εντυπωσιακό καμπαναριό και το εξαιρετικό ολομάρμαρο τέμπλο. Οι βόλτες σας ολοκληρώνονται ιδανικά στη μεγάλη κεντρική πλατεία, τη «γέφυρα», για καφεδάκι και παραδοσιακούς μεζέδες κάτω από τον ίσκιο του αιωνόβιου πλατάνου. Γύρω από την πλατεία θα βρείτε σούπερ μάρκετ, τράπεζες, ταχυδρομείο, αστυνομικό τμήμα και πολλά άλλα καταστήματα. Μια επίσκεψη αξίζει και στο Μουσείο της Συλλογής Ελληνικών Νομισμάτων του Νικόλα Γ. Μουστάκη, στο οποίο εκτίθενται κέρματα και χαρτονομίσματα των νεότερων χρόνων που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα και στην Κύπρο.
Σαγκρί
Με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, εντυπωσιακούς ενετικούς πύργους και πολλές βυζαντινές εκκλησίες, το Σαγκρί αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα πιο πλούσια σε αξιοθέατα χωριά του νησιού. Είναι χτισμένο πάνω σε λόφο με ανοιχτό ορίζοντα, στο δυτικό τμήμα του νησιού, σε απόσταση 11 χλμ. από τη Χώρα. Στα ασβεστωμένα σοκάκια του θα συναντήσετε παραδοσιακά καφενεία, ταβέρνες με σπιτικό φαγητό και γραφικά μαγαζιά με εκλεκτά τοπικά προϊόντα. Σημαντικό αξιοθέατο εντός του οικισμού αποτελεί το εντυπωσιακό μοναστήρι του Αγίου Ελευθερίου, το οποίο λειτούργησε και ως κρυφό σχολειό επί Τουρκοκρατίας, ενώ σήμερα στεγάζει λαογραφικό μουσείο. Επίσης, αξίζει να επισκεφτείτε και τις βυζαντινές εκκλησίες Παναγία Ορφανή, Παναγία Αρκουλιώτισσα και Παναγία Καλορίτισσα. Δίπλα στην εκκλησία της Παναγίας της Ορφανής, λίγο έξω από το χωριό, βρίσκεται ο αναπαλαιωμένος και κατοικήσιμος Πύργος του Παλαιολόγου του 1699, ενώ στο διατηρητέο οικισμό Κάτω Σαγκρί θα δείτε δύο ερειπωμένους ενετικούς πύργους. Το σημαντικότερο αξιοθέατο της περιοχής είναι ο αρχαιολογικός χώρος του Γύρουλα, με τον αναστηλωμένο μαρμάρινο ναό της Δήμητρας και το αξιόλογο μουσείο, που απέχει μόλις 4 χλμ. από το χωριό.
Μέλανες
Χτισμένες αμφιθεατρικά στην πλαγιά μιας λαγκάδας με πλούσια βλάστηση, οι Μέλανες, που απέχουν περίπου 8 χλμ. από τη Χώρα, είναι ένα από τα παλαιότερα χωριά της Νάξου. Το πράσινο των δέντρων και οι παλιοί νερόμυλοι μαγνητίζουν το μάτι του επισκέπτη. Το καλό φαγητό που θα γευτείτε στις ταβέρνες του χωριού είναι ένας από τους λόγους που θα σας φέρει εδώ. Ο άλλος είναι τα πολλά σημαντικά αξιοθέατα που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή. Επιβάλλεται μια βόλτα μέχρι την κοντινή τοποθεσία Φλεριό, όπου θα δείτε έναν από τους διάσημους κούρους της Νάξου: τον Κούρο των Μελάνων, έργο του 6ου αιώνα π.Χ. Αξιόλογα μνημεία αποτελούν επίσης το αρχαίο υδραγωγείο, το οποίο μετέφερε το νερό από τις πηγές του Φλεριού και των Μελάνων στην πόλη της Νάξου, καθώς και το ιερό των πηγών. Στο δρόμο για το χωριό Ποταμιά, στην περιοχή Καλαμίτσια, θα δείτε το επιβλητικό αλλά ερειπωμένο σήμερα Παλάτι των Ιησουιτών (του 17ου αιώνα), που αποτελούσε κάποτε την καλοκαιρινή κατοικία του τάγματος των Ιησουιτών μοναχών.
Εγγαρές
Μικρό χωριό στη βορειοδυτική πλευρά του νησιού, χτισμένο μέσα σε καταπράσινο κάμπο, σε απόσταση 7 χλμ. από την πόλη της Νάξου. Ο Νίκος Καζαντζάκης που περνούσε τα καλοκαίρια του εδώ, αποκαλεί τις Εγγαρές «επίγειο παράδεισο» στο έργο του «Αναφορά στον Γκρέκο». Η καρδιά του χωριού χτυπάει στη μεγάλη πέτρινη πλατεία, όπου δεσπόζει η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου. Τον οικισμό διασχίζουν δύο ποτάμια. Σημαντικά αξιοθέατα εδώ είναι ο Πύργος του Φουφόπουλου, στον εγκαταλειμμένο σήμερα οικισμό Μέσα Γειτονιά, οι επτά διατηρητέοι νερόμυλοι και τα δύο αναπαλαιωμένα ελαιοτριβεία. Όταν ο περίπατος και ο καθαρός αέρας σάς ανοίξουν την όρεξη, επιστρέψτε στην πλατεία για καφέ και σπιτικό φαγητό στις ταβέρνες που λειτουργούν εκεί.
Γαλανάδο – Γλινάδο
Οι βόλτες σ’ αυτά τα δύο γειτονικά χωριά, που απέχουν μόλις 5 χλμ. από την πόλη της Νάξου, αποκαλύπτουν εικόνες μιας ήσυχης και απλής ομορφιάς με διάσπαρτα ξωκλήσια, ενετικούς πύργους, εγκαταλειμμένους οικισμούς και πανοραμική θέα στη Χώρα. Μικρό και νοικοκυρεμένο χωριό, το αμφιθεατρικά χτισμένο Γαλανάδο έχει υπέροχη θέα προς την πεδιάδα του Λιβαδιού, τη Στελίδα και τη Χώρα. Εδώ βρίσκεται ο ενοριακός ναός του Αγίου Πνεύματος, ενώ στη νότια πλευρά του οικισμού δεσπόζει ο ιδιωτικός ενετικός Πύργος του Μπελόνια με το δίκλιτο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη, που είναι ταυτόχρονα καθολικό και ορθόδοξο. Το Γλινάδο από την άλλη ξεχωρίζει για την άπλετη θέα που προσφέρει προς όλες τις πλευρές του ορίζοντα. Ο μύλος του Καρεγλά και το ξωκλήσι του Τζαννακού αποτελούν ιδανικά σημεία για να απολαύσετε το ηλιοβασίλεμα. Ένας περίπατος στους εγκαταλειμμένους οικισμούς του Λουλούδου και του Τζιτζάμου θα σας οδηγήσει στην εκκλησία του Χριστού.
Μουτσούνα
Η Μουτσούνα, 37 χλμ. περίπου από τη Χώρα, αποτελεί το μεγαλύτερο οικισμό στα ανατολικά παράλια της Νάξου, αλλά και το φυσικό λιμάνι από το οποίο γινόταν παλιότερα η μεταφορά της σμύριδας. Ένας κατηφορικός ασφαλτοστρωμένος δρόμος γεμάτος στροφές θα σας οδηγήσει από την Απείρανθο σ’ αυτόν το γραφικό παραθαλάσσιο οικισμό, που διαθέτει λίγες ψαροταβέρνες δίπλα σε μια ήσυχη αμμουδιά. Σημαντικό αξιοθέατο εδώ αποτελούν οι παλιές εγκαταστάσεις του εναέριου σιδηρόδρομου, που μέχρι και τη δεκαετία του 1970, μετέφερε το σμυρίγλι από τις στοές εξόρυξης του μέχρι τη σκάλα φόρτωσης στο λιμάνι της Μουτσούνας. Με αφετηρία τη Μουτσούνα μπορείτε ανακαλύψετε τις ανατολικές και νοτιοανατολικές ακτές της Νάξου, αλλά και την ορεινή ενδοχώρα του νησιού.
Απόλλωνας
Ένα λιμανάκι αλλά και το εντυπωσιακό άγαλμα του Κούρου, θα σας φέρουν σε αυτό το μικρό ψαροχώρι που βρίσκεται στη βορειοανατολική ακτή της Νάξου, 36 χλμ. από την πρωτεύουσα του νησιού. Με αρκετά ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, καφετέριες, μπαρ και εστιατόρια, ο Απόλλωνας εμφανίζει μεγάλη ανάπτυξη και είναι ένα αρκετά τουριστικό σημείο του νησιού. Πριν κατεβείτε στο χωριό, θα δείτε τον έναν από τους τρεις περίφημους Κούρους της Νάξου. Πρόκειται για ένα υπερμέγεθες μαρμάρινο άγαλμα του 6ου αιώνα π.Χ., ύψους περίπου 10 μ., το οποίο κείτεται μισοτελειωμένο στο έδαφος. Βρίσκεται στη θέση Καστράκι, πάνω από τον οικισμό. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, απεικονίζει το Διόνυσο ή Απόλλωνα.