Ο πονηρός λογισμός, ως εργαλείο πειρασμικό και προσωπείο του διαβόλου, δέχεται στα πατερικά κείμενα τους εξής ανθρώπινους χαρακτηρισμούς. Ονομάζεται:
α) Κλέπτης. Κατά τον άγιο Μάξιμο είναι κλέπτης όχι μόνο γιατί παραπλάνησε τον Αδάμ, αλλά γιατί, έκτοτε, «κλέπτει της ψυχής την όλην έφεσιν» προς τον Θεό, και μας απομακρύνει της θείας αγάπης του.
β) Απατεώνας. Επειδή εξαπατά τους ανθρώπους, προκειμένου να τους παγιδεύσει στην αμαρτωλή πράξη. Ο δε όσιος Νείλος ο Ασκητής θα σημειώσει σχετικά· «απάτη γαρ εστί αληθώς πόσα συναρπαγή του εχθρού δια της αθρόας προσβολής».
γ) Δόλιος. Τη δολιότητα του πονηρού πνεύματος την παρουσιάζει ως έξης ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος. «Όταν ο πονηρός λογισμός θέλει να ωθήσει στην πορνεία τον άνθρωπο, του παρουσιάζει τον Θεό ως φιλάνθρωπο, επειδή συγχωρεί εύκολα την αμαρτία. Μετά όμως την διάπραξη της αμαρτίας, ο πονηρός λογισμός ονομάζει τον Θεό δικαιοκρίτη και αυστηρό. Με τη δολιότητα αυτή, σημειώνει ο όσιος Ιωάννης, προσπαθεί να καταποντίσει τον αμαρτωλό στην αμαρτία»!
δ) Υποκριτής. Ο ίδιος, επίσης, όσιος δίνει πάλι την έννοια της δαιμονικής υποκρισίας με την εξής εικόνα. «Η αλεπού υποκρίνεται πως κοιμάται. Ο δαίμων δε και το σώμα υποκρίνονται σωφροσύνη. Και η μεν αλεπού, για να εξαπατήσει την όρνιθα. Ο δε δαίμων, για να καταστρέψει την ψυχή».
ε) Εκδικητής. Όταν ο διάβολος εξαντλήσει εναντίον μας το προς εμάς μίσος του, σημειώνει ο άγιος Μάξιμος, αφού γίναμε υποχείριοί του, τότε απαιτεί την τιμωρία μας. Και προσθέτει ο ίδιος, ότι τίποτε πιο επιθυμητό δεν υπάρχει στο πνεύμα του διαβόλου από το να βλέπει τον άνθρωπο να τιμωρείται. Αλλά και όταν παραχωρήσει ο Θεός την παιδαγωγία μας στο διάβολο προς σωφρονισμό μας εκείνος «δίκην λαίλαπος, επιπίπτει εναντίον μας, όχι για να κάνει το πρόσταγμα του Θεού, αλλά το οικείον του καθ’ ημών μίσους διαθρέψας πόθος επιθυμών».
στ) Επίορκος. Επειδή βεβαιώνει και ορκίζεται για τις δήθεν προσφορές του, χωρίς να τηρεί τις υποσχέσεις και τους όρκους του. Είναι επίορκος και παραλογιστής.
ζ) Ψεύτης. Διότι, ως πονηρός λογισμός πείθει τους αφελείς που έχουν αγαθά, για μία καλύτερη ζωή, να τα εγκαταλείψουν, για τα ηδέα του βίου, με αποτέλεσμα να παγιδευτούν εκείνοι σε έμπονους τρόπους ζωής.
η) Ληστής. Είναι ληστής ο διάβολος, επειδή ο οίκος του κλέπτου και επιόρκου τούτου πνεύματος, είναι ο παρών κόσμος της φθοράς και της συνεχούς συγχύσεως και ταραχής. Αυτόν τον κόσμο σφετερίστηκε ο πονηρός και ελήστευσε και ληστεύει τον άνθρωπο, στις δαιμονικές του παγίδες.
Όπως οι αρετές και τα χαρίσματα είναι τα εργαλεία της τελειότητας του χριστιανού έν Χριστώ Ιησού, έτσι και οι πολλές κακίες του διαβόλου, οι πολλές παγίδες του, τα πολλά προσωπεία και τα «τάλαντα» της πονηρής μεθοδείας του, είναι εργαλεία θανάτου της ανθρώπινης ψυχής, με κύριο όργανο τον πονηρό λογισμό, τον πονηρό βάτραχο!
Ο αγώνας και η αγωνιστική προσπάθεια του χριστιανού ανθρώπου, για την σωτηρία του, συνοψίζεται στην δυνατότητά του να αντιμετωπίζει (να κυνήγα) τον βάτραχο αυτό και, με την νηπτική όραση του νου του, να εντοπίζει τα καμώματά του, τα αιφνίδια πηδήματά του και τις κρυφές παγίδες του, τις οποίες στήνει στο απόκρυφο ταμείο της καρδιάς του!
Ο προβολέας επομένως της νήψεως του νου πρέπει να είναι συνεχώς στραμμένος στο ταμείο αυτό, του οποίου την θόλωση και τον σκοτασμό εποφθαλμιά ο ύπουλος αυτός βάτραχος, ο πονηρός λογισμός, με ιδιαίτερη δαιμονική μανία!
