Ο λόγος για την Θ. Ευχαριστία. Ο άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας μας λέγει ότι « σημαίνεται γαρ η Εκκλησία εν τοις μυστηρίοις». Δηλ. λέει ο ιερός Καβάσιλας ότι η Εκκλησία φανερώνεται, γίνετε ορατή μέσα από το μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας.
Με την λέξη «μυστήρια» σε πληθυντικό δηλώνεται το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας, καθώς λέει ο διάκονος ή ο ιερέας μετά την θεία μετάληψη, «ορθοί, μεταλαβόντες των θείων, αγίων, αχράντων, αθανάτων, επουρανίων και ζωοποιών, φρικτών του Χριστού Μυστηρίων…» Όλοι αυτοί οι πληθυντικοί χαρακτηρίζουν το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Καθώς και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης ονομάζει την Θ. Ευχαριστία ως «μυστήριο των μυστηρίων». Ή όπως λέει ο μεγάλος Ρώσσος Θεολόγος του 20υ αιώνα Παύλος Ευδοκίμωφ:
«Η Θ. Ευχαριστία είναι η πλήρης έκφραση της Εκκλησίας. Η Εκκλησία είναι η συνεχιζόμενη, η διαιωνιζόμενη ευχαριστιακή κοινωνία». Η λέξη εκκλησία σημαίνει την συνάθροιση των πολλών σε ένα σώμα. Έτσι στην αρχαία Ελλάδα είχαμε το σώμα της Εκκλησίας του Δήμου, όπου όλοι οι ελεύθεροι πολίτες των Αθηνών, συναθροίζονταν για να πάρουν αποφάσεις για τον Δήμο. Στην Εκκλησία του Χριστού, έχουμε την συνάθροιση, ένωση όσων το επιθυμούν, στο Σώμα του Χριστού. Ο Χριστός είναι η ένωση της θείας και ανθρώπινης φύσης στο πρόσωπο του Θεού Λόγου. Ο απ. Παύλος στην προς Κολασσαείς επιστολή του γράφει: «στο Χριστό κατοικεί παν το πλήρωμα της θεότητος σωματικώς». Δηλ. μέσα στην ανθρώπινη φύση του Χριστού κατοικεί όλη η θεότητα. Γνωρίζουμε από την διδασκαλία της Εκκλησίας ότι η Αγία Τριάδα έχει κοινή την ουσία και διαφέρει κατά τα πρόσωπα. Αλλά τα πρόσωπα είναι αχώριστα. Καθώς ο Κύριος λέγει: «Εγώ είμαι μέσα στον Πατέρα μου και ο Πατέρας μέσα σε μένα». Έτσι όπου είναι το ένα πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, εκεί βρίσκονται και τα άλλα δύο.
Έτσι μέσα στην ανθρώπινη φύση του Χριστού κατοικεί και ο Υιός και ο Πατήρ και το Άγιον Πνεύμα. Επίσης γνωρίζουμε από την διδασκαλία της Εκκλησίας ότι ο Λόγος του Θεού, προσέλαβε την ανθρώπινη φύση εν τω όλο της. Δηλ. ο Υιός του Θεού δεν προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μόνο της Παναγίας μητέρας του, αλλά την ανθρώπινη φύση όλων των ανθρώπων, αφού στον Χριστό ως Θεός δεν συντρέχουν οι έννοιες του χώρου και του χρόνου για να έχει μερισμένη την ανθρώπινη φύση. Όπως ο προπάτορας Αδάμ είχε το όλο της ανθρώπινης φύσης , έτσι και ο «νέος Αδάμ», ο Χριστός, έχει το όλον της ανθρώπινης φύσης. Έτσι στο Χριστό κατοικεί όλη η Αγία Τριάδα, αλλά και όλη η ανθρώπινη φύση, γι αυτό και στην Ανάστασή του ο Χριστός ανέστησε «παγγενή τον Αδάμ», όλο το ανθρώπινο γένος. Συνεπώς στον Χριστό ενώνονται ο Τριαδικός Θεός και όλη η ανθρωπότητα σωματικώς. Γι αυτό εμείς οι Ορθόδοξοι όταν λέμε Εκκλησία εννοούμε το Σώμα του θεανθρώπου Χριστού, στο οποίο ο κάθε πιστός, μέσω του μυστηρίου της Θ. Ευχαριστίας, ενώνεται με τον Θεό, και με όλους τους πιστούς, καθώς λέει ο απ. Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή: «Όπως σ’ ένα σώμα έχουμε πολλά μέλη, όλα δε τα μέλη αποτελούν το ένα σώμα, έτσι και τα πολλά μέλη της Εκκλησίας, οι χριστιανοί, είμαστε ένα σώμα με τον Χριστό, και διά του Χριστού, μεταξύ μας ο καθένας μας είμαστε μέλη των άλλων, αλλήλων μέλη».
Την ωφέλεια της ένωσης αυτής με τον Θεό στο μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας, μας τονίζει ο Κύριος στο ευαγγέλιο του Ιωάννη: «Ειλικρινώς και αληθινώς σας διαβεβαιώνω, εάν δεν φάγετε την σάρκα του υιού του ανθρώπου, διά του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας, και δεν πίετε το αίμα αυτού, δεν έχετε μέσα σας ζωή. Εκείνος που τρώγει τη σάρκα μου, διά του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας, και πίνει το αίμα μου, έχει ζωή αιώνιο και εγώ θα τον αναστήσω ένδοξο κατά την μεγάλη ημέρα της κρίσεως. Διότι η σάρκα μου είναι πράγματι πνευματική τροφή και το αίμα μου είναι πνευματικό ποτό. Και εκείνος που κοινωνεί από αυτά έχει ζωή αιώνιο. Καθένας που τρώγει τη σάρκα μου και πίνει το αίμα μου, ενώνεται μαζί μου στενότατα σ’ ένα σώμα, ώστε αυτός να μένει μέσα σε μένα και εγώ να μένω μέσα σ’ αυτόν και να τον μεταβάλλω σε κατοικητήριο της θεότητος». Αυτή η ένωση με τον Θεό, η κατοίκηση του Θεού μέσα μας, η μετοχή μας στη ζωή του Θεού, είναι η σωτηρία μας. Η αυστηρότητα των κανόνων της Εκκλησίας προς όσους αδικαιολόγητα δεν μετέχουν στην θεία Ευχαριστία αποτελεί γενικό κανόνα, επειδή μια τέτοια στάση φανερώνει ότι δεν ανήκουν στην Εκκλησία. Ο 11ος κανόνας της Σαρδικής, ο 80Ος της εν Τρούλλω και ο 21ος της Ελβίρας ορίζουν να αφορίζεται όποιος δεν μετέχει στη θεία Ευχαριστία επί τρεις εβδομάδες. Θα σας πω τι λέγουν ο 8ος και ο 9ος Αποστολικοί κανόνες. Λέει ο 8ος : «Εάν κάποιος επίσκοπος ή πρεσβύτερος ή διάκονος ή άλλοι του ιερατικού καταλόγου, ιεροψάλτες, αναγνώστες κ.α. είναι παρών στη θεία Λειτουργία και δεν μεταλαμβάνει του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, ας πει τον λόγο και αν είναι εύλογος να συγχωρείται. Αν δεν θέλει να πει τον λόγο να αφορίζεται.» Και ο 9ος λέγει: «Αν κάποιος πιστός βρίσκεται στη θεία Λειτουργία και ακούει τις Γραφές, αποστολικό και ευαγγελικό ανάγνωσμα και δεν μένει στην προσευχή και στην μετάληψη του Σώματος και του Αίματος του Κυρίου να αφορίζεται, για την αταξία που έφερε στην Εκκλησία». Είναι αταξία να μην κοινωνούμε ενώ βρισκόμαστε στη Θεία Λειτουργία.
Ο άγιος Νικόδημος σχολιάζοντας τον 9ο αποστολικό κανόνα, λέγει: «Αλλά και όποιος δώσει προσοχή στις ευχές της θείας Λειτουργίας, τάχα δε βλέπει φανερά, πως όλες οι ευχές αποβλέπουν στα να μεταλαμβάνουν όλοι οι συναθροισμένοι χριστιανοί στη θεία Λειτουργία;» Σωζόμαστε γιατί είμαστε μέλη του Σώματος του Χριστού, μέλη της Εκκλησίας. Γι αυτό ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης ο άγιος Κυπριανός και άλλοι πατέρες επιμένουν στη καθημερινή μετάληψη. Ο άγιος Βασίλειος συμβουλεύει να μεταλαμβάνουμε τέσσερες φορές την εβδομάδα. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει να μεταλαμβάνουν οι πιστοί κάθε Κυριακή και κάθε μεγάλη εορτή. Ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης λέγει να μην περνούν σαράντα ημέρες αλλά και ογλιγορώτερα να μεταλαμβάνουμε, και κάθε Κυριακή αν είναι δυνατόν να είμαστε έτοιμοι για να μεταλάβουμε, ιδίως οι γέροντες και οι ασθενείς. Ο άγιος Αμβρόσιος βεβαιώνει: «Να ζεις έτσι ώστε κάθε ημέρα να είσαι άξιος να μεταλαμβάνεις. Όποιος βρίσκεται ανάξιος να δέχεται την ευχαριστία κάθε ημέρα θα είναι όμοια ανάξιος να την λάβει και μία φορά τον χρόνο». Το 18ο αιώνα αναπτύχθηκε μια σπουδαία κίνηση πνευματικής αναγέννησης, και μπορούμε και σήμερα να νοιώσουμε τα αποτελέσματά της. Τα μέλη της γνωστά ως Κολλυβάδες, με πρωτεργάτες τον άγιο Νικόδημο τον αγιορείτη, τον Μακάριο Νοταρά πρώην επίσκοπο Κορίνθου και τον άγιο Αθανάσιο τον Πάριο, ανησυχούσαν με τον τρόπο που όλο και περισσότεροι Έλληνες Ορθόδοξοι περνούσαν κάτω από την επιρροή του δυτικού «διαφωτισμού».
Οι Κολλυβάδες ήσαν πεπεισμένοι πως η αναγέννηση του Ορθόδοξου Ελληνικού έθνους δεν μπορεί να γίνει με την υιοθέτηση των κοσμικών ιδεών, που ήσαν τότε της μόδας στη δύση, αλλά μόνο με μια επιστροφή στις αληθινές ρίζες του Ορθόδοξου χριστιανισμού, με την επανεύρεση της Πατερικής θεολογίας και της Ορθοδόξου λειτουργικής ζωής. Συγκεκριμένα συνηγορούσαν υπέρ της συχνής θείας Κοινωνίας – αν είναι δυνατόν και κάθε μέρα – παρόλο που εκείνη την περίοδο, δυστυχώς όπως και σήμερα, κοινωνούσαν τρείς ή τέσσερις φορές τον χρόνο. Για τον λόγο αυτό οι Κολλυβάδες αντιμετώπισαν σφοδρή αντίδραση, στο Άγιο Όρος και αλλού. Αλλά μια Σύνοδος που συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη το 1819 υποστήριξε τη θέση των Κολλυβάδων, περί συχνής θείας Κοινωνίας, και διαβεβαίωσε ότι ο χριστιανός αν είναι κατάλληλα προετοιμασμένος, πρέπει να κοινωνεί σε κάθε τέλεση της θείας Ευχαριστίας. Το κατάλληλα προετοιμασμένος σημαίνει να έχεις πνευματικό πατέρα στον οποίο θα κάνεις υπακοή. Η θεία Λειτουργία είναι η αιωνίως επανάληψη του μυστηρίου του Μυστικού Δείπνου, στον οποίο είμαστε καλεσμένοι όλοι οι χριστιανοί. Να είσαι στη θεία Λειτουργία χωρίς να συμμετέχεις στη θεία Ευχαριστία, είναι ακατανόητο, σαν να μην είσαι εκεί καθόλου. Γράφει ο Παύλος Ευδοκιμοφ: «’Ολες οι ακολουθίες του ημερήσιου και του εβδομαδιαίου κύκλου είναι μια προετοιμασία για τον εορτασμό της Ημέρας του Κυρίου (Κυριακή), για την συμμετοχή στο μεσσιανικό δείπνο του Κυρίου. Από την ίδια τη φύση της η θεία Λειτουργία αγνοεί «θεατές», οι οποίοι και μόνο γι αυτόν τον λόγο, γίνονται «εξωτερικοί» και η εμφάνισή τους μαρτυρεί το καταστρεπτικώτερο ξεστράτισμα από στην αρχαία πρακτική της γενικής μεταλήψεως. Μέλος της Εκκλησίας σημαίνει συχνή συμμετοχή στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Μετά την Πεντηκοστή η Εκκλησία είναι εκεί όπου τελείται η ευχαριστιακή κοινωνία, όπου όλοι ολοκληρώνονται εν Χριστώ ως μέλη Του «σύσσωμα και όμαιμα», υπερβαίνοντας έτσι κάθε ατομικότητα.
Στην δύση με την αίρεση του παπισμού, η ενωτική αρχή της Εκκλησίας είναι ο Πάπας του οποίου η δικαιοδοσία βρίσκεται πάνω σε όλο το σώμα της δυτικής αιρετικής Εκκλησίας. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία κανείς επίσκοπος δεν μπορεί να είναι προικισμένος με οικουμενική δικαιοδοσία. Αυτός που συγκροτεί και ενώνει την Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ο Χριστός και η συμμετοχή ημών των πιστών στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Έτσι λοιπόν καμία ένωση δεν μπορεί να γίνει, αν αυτή δεν πραγματοποιηθεί στο άγιο Ποτήριο, στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Ένας παππούς έκανε δώρο στο εγγονάκι του ένα παζλ με δύο όψεις. Στη μια πλευρά με την ένωση των κομματιών σχηματιζόταν ο παγκόσμιος χάρτης με όλες τις χώρες. Από την άλλη το πρόσωπο του Χριστού. Ο μικρός προσπαθούσε ενώνοντας τα κομμάτια να ενώσει όλες τις χώρες φτιάχνοντας έτσι το παγκόσμιο χάρτη. Επειδή ήταν δύσκολο και δεν μπορούσε να το φτιάξει έβαλε τα κλάματα. Του λέει τότε ο παππούς. Γύρνα το παζλ από την άλλη και φτιάξε το πρόσωπο του Χριστού, και θα δεις τότε πως από την άλλη πλευρά θα ενωθούν όλες οι χώρες. Ο διάβολος είναι αυτός που με την αίρεση και την αμαρτία διαιρεί και διαλύει, ο Χριστός με την Εκκλησία ως Σώμα Του, ανασυνθέτει ενώνει και ζωοποιεί. Η θεία Ευχαριστία είναι ο σκοπός και το τέλος της όλης εκκλησιαστικής μας ζωής.
