Του π. Γεωργίου Οικονόμου, Δρ. Θεολογίας στην ROMFEA.GR
Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι δυστυχισμένος. Η δυστυχία αυτή, μάλιστα, καταγράφεται τα τελευταία χρόνια και με στατιστικούς όρους.
Έχει δε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με το Bloomberg, η Ελλάδα βρίσκεται στην τέταρτη θέση δυστυχίας και μιζέριας παγκοσμίως[1].
Ακολουθώντας την πρώτη Βενεζουέλα, την δεύτερη Αργεντινή και την τρίτη Νότια Αφρική. Βέβαια, οφείλουμε να διευκρινίσουμε ότι η μέτρηση αυτή γίνεται με οικονομικούς όρους, είναι όμως αδιαμφισβήτηση η ψυχολογική επιρροή των οικονομικών – ως βιωτικών μεριμνών – θεμάτων στην ζωή του ανθρώπου. Άλλωστε, για τον λόγο αυτό η οικονομική ψυχολογία αποτελεί ήδη εξειδικευμένο επιστημονικό και ερευνητικό τομέα[2].
Γιατί, όμως, είναι δυστυχισμένος ο σύγχρονος άνθρωπος; Τολμούμε να απαντήσουμε, και θα προσπαθήσουμε να το τεκμηριώσουμε τόσο στην Αγία Γραφή όσο και στην διδασκαλία συγχρόνων αγίων, ότι είναι δυστυχισμένος, γιατί επέλεξε συνειδητά και ελεύθερα να ζήσει μακριά από τον Θεό.
Ωστόσο, το να είναι κάποιος δυστυχισμένος δεν αποτελεί επιλογή για έναν χριστιανό!
Ο χριστιανός ακούει το σαφές πρόσταγμα του Παύλου˙ πάντοτε χαίρετε[3].
Και διδάσκεται την παράδοση της χαρμολύπης, που θεμελιώθηκε στα λόγια του Χριστού˙ ἡ λύπη ὑμῶν εἰς χαρὰν γενήσεται[4]. Μεταμορφώνει με την βοήθεια του Θεού το πένθος σε χαροποιόν πένθος.
Το δάκρυ σε κατάνυξη και προσευχή. Διδάσκεται να μην απελπίζεται ακόμα και όταν καίγεται στις φλόγες του άδη[5], γιατί γνωρίζει ότι μετά τον σταυρό ακολουθεί η ανάσταση.
Ζει την χαρά την αληθινή όχι ως ψυχοσυναισθηματική εμπειρία αλλά ως καρπό του Πνεύματος[6].
Αυτή η χαρά σημαίνει την συνάντηση του ανθρώπου με τον Θεό και πλημμυρίζει την καρδιά του ανθρώπου[7].
Ίσως, στο σημείο αυτό, βρίσκεται και η ουσία της αποτυχίας του σύγχρονου ανθρώπου. Ζει την δυστυχία, γιατί δεν επιτυγχάνει την ευτυχία. Αλλά αυτές οι δύο λέξεις, δυστυχία και ευτυχία, περιέχουν στην σύνθεσή τους την έννοια της τύχης.
Η έννοια αυτή, όμως, δεν μπορεί να θεμελιωθεί ούτε αγιογραφικά ούτε με άλλο θεολογικό τρόπο.
Η πίστη στην «τύχη» φανερώνει μια μοιρολατρεία και μια ανεύθυνη παραίτηση από την ζωή. Γεγονός, που επιβεβαιώνεται με την καταφυγή πολλών ανθρώπων σε καφετζούδες, χαρτορίχτρες, μέντιουμ, αστρολόγους και άλλους ομότεχνους, οι οποίοι βιομηχανοποίησαν την ανθρώπινη αγωνία και εμπορεύονται αδιάντροπα δήθεν προβλέψεις, καλοτυχία, εξευμένιση του κακού, αλλαγή της τύχης. Σε αυτούς καταφεύγουν, δυστυχώς, και πολλοί αφελείς ακατήχητοι χριστιανοί!
Αντί να καταφύγουν σε Εκείνον, που είναι ο Ίδιος η Οδός και η Αλήθεια και η Ζωή[8].
Η δε απομάκρυνση και αποστασία από Αυτόν σημαίνει ακριβώς την δυστυχία του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος προσπάθησε να μετρήσει την ευτυχία με οικονομικούς και χρηματιστηριακούς δείκτες, με καταναλωτικά αγαθά, με απολαύσεις και ανέσεις.
Και αυτά σημαίνουν με την σειρά τους την καλλιέργεια και την φανέρωση ενός άθεου υλισμού, ενός ανέλπιδου μηδενισμού, ενός ιδιόμορφου μονοφυσιτισμού, που νοιάζεται αυτονομημένα για το σώμα και αγνοεί την ψυχή του ανθρώπου.
Μοναδική απάντηση στην δυστυχία του σύγχρονου ανθρώπου αποτελεί η πρόταση της Εκκλησίας. Επιστροφή στον Χριστό. Μετάνοια. Αγώνας και άσκηση.
Αναζήτηση της χαράς στην πηγή της, που είναι ο Ίδιος ο Κύριος. Αξίζει να μελετήσουμε, σχετικά, ορισμένες θαυμάσιες νουθεσίες του Οσίου Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτη.
Λέει˙ ο Χριστός είναι το παν. Αυτός είναι η αγάπη μας, Αυτός ο έρωτάς μας. Από κει πηγάζει η χαρά. Η χαρά είναι ο ίδιος ο Χριστός. Είναι μία χαρά, που σε κάνει άλλο άνθρωπο.
Είναι μία πνευματική τρέλα, αλλά εν Χριστώ. Σε μεθάει σαν το κρασί το ανόθευτο, αυτό το κρασί το πνευματικό. Όσο μπορείτε να νηστεύετε, όσες μετάνοιες μπορείτε να κάνετε, όσες αγρυπνίες θέλετε ν’ απολαμβάνετε˙ αλλά να είστε χαρούμενοι.
Να έχετε την χαρά του Χριστού. Είναι η χαρά, που διαρκεί αιώνια, που έχει αιώνια ευφροσύνη. Είναι η χαρά του Κυρίου μας, που δίνει την ασφαλή γαλήνη, τη γαλήνια τερπνότητα και την πάντερπνη ευδαιμονία. Η χαρά η πασίχαρη, που ξεπερνά κάθε χαρά.
Ο Χριστός θέλει κι ευχαριστείται να σκορπάει τη χαρά, να πλουτίζει τους πιστούς Του με χαρά. Η ουσία είναι να είμαστε μαζί με τον Χριστό. Να ξυπνήσει η ψυχή και ν’αγαπήσει τον Χριστό, να γίνει αγία.
Να επιδοθεί στον θείο έρωτα. Έτσι θα μας αγαπήσει κι Εκείνος. Θα είναι τότε η χαρά αναφαίρετη. Αυτό θέλει πιο πολύ ο Χριστός, να μας γεμίζει από χαρά, διότι είναι η πηγή της χαράς. Αυτή η χαρά είναι δώρο του Χριστού[9].
Αλλά και ο Όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης, στο ίδιο – πνευματικό – μήκος κύματος, διδάσκει˙ μόνον κοντά στον Χριστό βρίσκει κανείς την πραγματική, την γνήσια χαρά, γιατί μόνον ο Χριστός δίνει χαρά και παρηγοριά πνευματική. Όπου Χριστός, εκεί χαρά αληθινή και αγαλλίαση παραδεισένια. Όσοι είναι μακριά από τον Χριστό, δεν έχουν πραγματική χαρά.
Μπορεί να κάνουν όνειρα: «θα φτιάξω αυτό, θα φτιάξω το άλλο, θα πάω εδώ, θα πάω εκεί», μπορεί να απολαμβάνουν τιμές ή να τρέχουν στις διασκεδάσεις και να χαίρονται, αλλά η χαρά, που νιώθουν δεν είναι δυνατόν να γεμίση την ψυχή τους. Αυτή η χαρά είναι υλική, κοσμική χαρά, αλλά από υλικές χαρές δεν γεμίζει η ψυχή, και ο άνθρωπος μένει μ’ ένα κενό στην καρδιά του. Η πνευματική χαρά είναι ζωή παραδεισένια.
Όσοι πέρασαν πρώτα από την Σταύρωση και αναστήθηκαν πνευματικά, ζουν την πασχαλινή χαρά. «Πάσχα, Κυρίου Πάσχα! Και μετά έρχεται η Πεντηκοστή! Και όταν φθάσουν πια στην Πεντηκοστή και δεχθούν την πύρινη γλώσσα, το Άγιο Πνεύμα, τότε όλα τελειώνουν[10]…
Για να τελειώσει, λοιπόν, η ανθρώπινη δυστυχία, σύμφωνα και με τις διδαχές των συγχρόνων Οσίων Πορφυρίου και Παϊσίου, χρειάζεται να κάνει ο άνθρωπος μόνο δύο βήματα. Πρώτο βήμα, η διάγνωση της αποστασίας του ανθρώπου από τον Θεό ως πνευματικής αιτίας της ανθρώπινης δυστυχίας.
Δεύτερο βήμα, η επιστροφή εν μετανοία σε Αυτόν και η αποκατάσταση της σχέσεως με ενσυνείδητη μυστηριακή ζωή. Αν γίνουν αυτά τα δύο βήματα ως έκφραση συνέργειας του ανθρώπου στο θείο θέλημα, τότε όλα τα υπόλοιπα ανήκουν στον Πανάγαθο Θεό.
Με την Χάρι, την αγάπη, το έλεος Του είναι ο Μόνος, που μπορεί να θεραπεύσει ως άνωθεν ιατρός την ανθρώπινη δυστυχία και να πλημμυρίσει με χαρά την καρδιά του ανθρώπου.
Χαρά, που δυστυχώς αδυνατεί να μετρήσει το Bloomberg, μέχρι τουλάχιστον να εφεύρουν το πνευματόμετρο.
[1] http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-02-04/these-are-the-world-s-most-miserable-economies
[2] Πρβλ. ενδεικτικά˙ http://www.journals.elsevier.com/journal-of-economic-psychology/
[3] Α΄ Θεσ. 5, 16
[4] Ιω. 16, 20
[5] Αρχιμ. Σωφρονίου, ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, εκδ. Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας, 200813, σ. 48 κ.ε.
[6] Γαλ. 5, 22
[7] Πρβλ. Ιω. 16, 22 – 24: πάλιν δὲ ὄψομαι ὑμᾶς καὶ χαρήσεται ὑμῶν ἡ καρδία, καὶ τὴν χαρὰν ὑμῶν οὐδεὶς αἴρει ἀφ’ ὑμῶν. καὶ ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ἐμὲ οὐκ ἐρωτήσετε οὐδέν· ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ὅσα ἄν αἰτήσητε τὸν πατέρα ἐν τῷ ὀνόματί μου, δώσει ὑμῖν. ἕως ἄρτι οὐκ ᾐτήσατε οὐδὲν ἐν τῷ ὀνόματί μου· αἰτεῖτε καὶ λήψεσθε, ἵνα ἡ χαρὰ ὑμῶν ᾖ πεπληρωμένη.
[8] Ιω. 14, 6
[9] Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος και Λόγοι, εκδ. Ι.Μ.Χρυσοπηγής, Χανιά 2003, σ. 217 κ.ε.
[10] Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Πάθη και Αρετές (Λόγοι Ε΄), εκδ. Ι.Η.Ευ.Ιω. ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2006, σ. 297 κ.ε.