Η έρημος είναι συνήθως ο σκηνικός χώρος της απουσίας της ζωής. Είναι μια περιοχή υπαρξιακής σιωπής. Μια διάσταση σιωπηλού μυστηρίου. Αλλά το γεγονός τούτο δεν σημαίνει πως η έρημος, σαν υπαρξιακή βίωση, είναι πάντοτε μια έννοια αντίθετη προς την έννοια της ζωής. Κάθε άλλο!
Η έρημος, μέσα στα πλαίσια της ζωής της Εκκλησίας, είναι μια διάσταση αυθεντικής ευαγγελικής ζωής. Μέσα στην ιστορία, αλλά και στο όλο έργο της σωτηρίας του ανθρώπου, η έρημος, σαν περιοχή πνευματικής εμπειρίας, είναι η πλέον αυθεντική ευαγγελική παρουσία ζωής. Το Ευαγγέλιον, σαν μήνυμα σωτηρίας, εξαγγέλλεται πρώτα – πρώτα από την έρημο.
*
Ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής κηρύσσει προδρομικά μέσα στην έρημο το μήνυμα του Ευαγγελίου του Χριστού. Ό,τι έπειτα θα διδάξη ο Κύριος, το κηρύσσει ο Ιωάννης με πέντε βαρυσήμαντες λέξεις. «Εν δε ταις ημέραις εκείναις παραγίνεται Ιωάννης ο Βαπτιστής κηρύσσων εν τη ερήμω της Ιουδαίας και λέγων. μετανοείτε, ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών. Ούτος γαρ έστιν ο ρηθείς υπό Ησαΐου του προφήτου λέγοντος. φωνή βοώντος εν τη ερήμω, ετοιμάσατε την οδόν Κυρίου, ευθείας ποιείτε τας τρίβους αυτού» (Ματθ. 3, 1-3).
Ο Ιωάννης προετοιμάζει τον ερχομό του Κυρίου και κηρύσσει συνοπτικά τις διαστάσεις του λυτρωτικού του έργου. «Εγώ μεν βαπτίζω υμάς εν ύδατι εις μετάνοιαν. ο δε οπίσω μου ερχόμενος ισχυρότερός μου εστίν, ου ουκ ειμή ικανός τα υποδήματα βαστάσαι. αυτός υμάς βαπτίσει εν Πνεύματι Αγίω και πυρί» (Ματθ. 3, 11). Το προδρομικό αυτό έργο του Ιωάννου καθαγιάζεται και επικυρώνεται από τον εν Τριάδι Θεόν στο γεγονός της βαπτίσεως του Κυρίου. Η έρημος καταξιώνεται, σαν χώρος της ευαγγελικής ζωής, με τη ζωντανή παρουσία του Τριαδικού Θεού. Στην έρημο για πρώτη φορά παρουσιάζεται και αποκαλύπτεται ο Θεός με τα τρία πρόσωπα. Αυτό δεν είναι μόνο μια ιδιαίτερη τιμή στον πνευματικό χώρο της ερήμου αλλά και μια τυπολογική προαγγελία του υπαρξιακού μυστηρίου του θείου Έρωτος, μέσα στην ασκητική πατερική έρημο.
*
Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής ήτο αναμφίβολα μια ασκητική φυσιογνωμία. «Αυτός δε ο Ιωάννης είχε το ένδυμα αυτού από τριχών καμήλου και ζώνην δερματίνην περί την οσφύν αυτού, η δε τροφή αυτού ην ακρίδες και μέλι άγριον» (Ματθ. 3, 4). Αυτό σημαίνει πως ο Ιωάννης ήτο συγχρόνως και πρόδρομος αλλά και «υπόσχεσις» όλων των αγίων ασκητών της χριστιανικής πατερικής ερήμου. Όλη η εμπειρία της χριστιανικής πατερικής ερήμου, οι ματωμένοι ιδρώτες της, τα καυστικά δάκρυά της, οι ακοίμητες προσευχές της και όλα τα άλλα ασκητικά αγωνίσματα, συμπυκνώνονται προκαταβολικά μέσα σε όλο το πνευματικό βάθος της ασκητικής φυσιογνωμίας του Ιωάννου του Βαπτιστού. Ο Ιωάννης είναι υπόσχεση του ασκητικού μεγαλείου της Εκκλησίας του Χριστού, που θα ακτινοβολήση σε λίγο στην έρημο.
Κι έπειτα, όταν ο Κύριος δίδη εις τον Ιωάννην τον τίτλον του «μείζονος εν γεννητοίς», δίδει τα πνευματικά πρωτεία στις μεγάλες μορφές της ασκητικής ερήμου, που με την πνευματική τους ακτινοβολία θα καταυγάζουν έως της συντελείας του αιώνος το πνεύμα του πληρώματος της Εκκλησίας. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι το βασικό έργο του Ιωάννου ήτο να αφυπνίση τις συνειδήσεις των ακουόντων το κήρυγμά του. Το κήρυγμα αυτό, κήρυγμα μετανοίας, εσκόπευε κατ’ ευθείαν στη συνειδητοποίηση και εξαγόρευση της ενοχής τους. «Τότε εξεπορεύετο προς αυτόν Ιεροσόλυμα και πάσα Ιουδαία και πάσα η περίχωρος του Ιορδάνου, και εβαπτίζοντο εν τω Ιορδάνη υπ’ αυτού εξομολογούμενοι τας αμαρτίας αυτών» (Ματθ. 3, 5-6). Το έργο της ασκήσεως, σε πρώτο πλάνο, είναι ακριβώς έργο πνευματικής αφυπνίσεως και συγκλονιστικού και εξουθενωτικού διαλόγου με την προσωπική ενοχή.
Πράγματι! Μόνο μέσα στην έρημο και μόνο από το στόμα μιας τόσο γιγαντιαίας ασκητικής φυσιογνωμίας θα ήτο δυνατόν να ακουσθή το λυτρωτικό μήνυμα «μετανοείτε». Έτσι, το ασκητικό πλαίσιο της ερήμου γίνεται ο πνευματικός χώρος που συντελείται προδρομικά η εξαγόρευση της προσωπικής ενοχής.
*
Εξ άλλου η έρημος παρουσιάζεται μέσα στο Ευαγγέλιο σαν ένας πνευματικός χώρος με εσχατολογικές διαστάσεις που πλαισιώνουν τον θρίαμβο του Κυρίου επί του Σατανά. «Τότε ο Ιησούς ανήχθη εις την έρημον υπό του Πνεύματος πειρασθήναι υπό του διαβόλου» (Ματθ. 4, 1). Ο μελλοντικός θρίαμβος του αποκαλυπτικού Ιησού επί του «πλανώντος την οικουμένην» προδιατυπούται στον «ασκητικό» θρίαμβό Του επί του Σατανά μέσα στο σκηνικό χώρο της ερήμου. «Τότε αφίησιν αυτόν ο διάβολος, και ιδού άγγελοι προσήλθον και διηκόνουν αυτώ» (Ματθ. 4, 11). Με τον θρίαμβο αυτόν αποδεικνύεται πράγματι ο Κύριος «ισχυρότερος» του Ιωάννου, αφού συντρίβει τις προσβολές του Σατανά και εξουδετερώνει και εδώ τυπολογικά τις μεθοδείες του. Άλλωστε ο θρίαμβος αυτός του Κυρίου είναι συγχρόνως η «σπερματική δύναμη» του ερημικού ασκητικού θριάμβου. Χάρη και στην προϋπόθεση αυτή ο ερημικός ασκητισμός θα συντρίψη πανηγυρικά τους «δαιμονιώδεις λογισμούς» και θα εξουδετερώση αποτελεσματικά τα τεχνάσματα «των αιγυπτίων, ήγουν των δαιμόνων».
*
Η περίοπτη αυτή θέση της ερήμου μεταξύ των βασικών και ανεπαναλήπτων ιστορικά σταθμών του λυτρωτικού έργου του Κυρίου, πρέπει να εκτιμηθή ιδιαίτερα από τον «κοινωνικό» ή «εγκόσμιο» χριστιανό. Γιατί ασφαλώς η δυναμική αυτή παρουσία της ερήμου στους αφετηριακούς σταθμούς της λυτρωτικής παρουσίας του Κυρίου, ούτε τυχαία ημπορεί να είναι ούτε χωρίς ιδιαίτερο νόημα. Αντίθετα. πρέπει να παραδεχθούμε πως η πολυδύναμη αυτή συνεργία του σκηνικού χώρου της ερήμου, μέσα στην «καρδιά» του «πληρώματος του χρόνου» (Γαλ. 4, 4), με τη προαγγελτική λυτρωτική δράση του Ιωάννου και την «εισαγωγική» δυναμική παρουσία του Κυρίου, πρέπει να κρύβη ένα δυνατό αλλά και «υποχρεωτικό» νόημα. Ίσως μάλιστα θα ημπορούσε κανείς να ισχυριστή πως χωρίς μια πνευματική «ανακεφαλαίωση» όλων αυτών των δραματικών λυτρωτικών γεγονότων της ερήμου, μέσα στο βάθος της προσωπικότητος του «κοινωνικού» χριστιανού, ο τελευταίος δεν θα ημπορούσε να επιδείξη αυθεντικά διαπιστευτήρια αληθινού πνευματικού αγωνιστού. Η εμπειρία της ασκητικής ερήμου
πρέπει να είναι εξάπαντος μια μυστική εσωτερική διάσταση του αυθεντικού χριστιανού. Αυτό το συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα ύστερα από μια προσεκτική εμβάθυνση στο νόημα της δυναμικής παρουσίας της ερήμου στις πρώτες σελίδες του λυτρωτικού έργου του Κυρίου.
Η/Υ ΠΗΓΗ
Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου.
Από το βιβλίο του ομοτ. Καθηγητού του Πανεπ. Αθηνών, Ιωάννου Κορναράκη: «ΦΙΛΟΚΑΛΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΗΜΙΚΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΟΣ».
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ