Ὁ ἠθικισμὸς τῶν διαφόρων αἱρετικῶν εἶναι χαρακτηριστικὸ παράδειγμα ὑποκρισίας. Ἡ ὑποκρισία μολύνει ἀκόμη καὶ τὶς ἐνάρετες πράξεις καὶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Κλίμακος, χρησιμοποιεῖ ἕνα χαριτωμένο περιστατικό, γιὰ νὰ ἀναλύσει αὐτὴν τὴν κάλπικη πλευρὰ τῆς πνευματικῆς ζωῆς ποὺ πολλὲς φορὲς καλλιεργοῦμε οἱ πιστοί. Ἀναφέρει χαρακτηριστικά: “Μερικὲς φορές, καθὼς ἀντλούσαμε νερὸ ἀπὸ τὶς πηγές, ἀντλήσαμε μαζὶ μὲ αὐτό, χωρὶς νὰ τὸ καταλάβουμε, καὶ ἕναν βάτραχο. Παρόμοια πολλὲς φορές, καθὼς καλλιεργοῦμε τὶς ἀρετές, ὑπηρετοῦμε καὶ τὶς κακίες ποὺ χωρὶς νὰ φαίνονται εἶναι συμπεπλεγμένες μαζὶ τους”. Εἶναι ἀκριβῶς αὐτὴ ἡ «ἀλαζονεία τῆς ἀρετῆς» ποὺ ἐντοπίζεται σὲ πολλοὺς θρησκευόμενους. Ἀντίθετα, ὅταν ἡ ἐργασία τῶν ἀρετῶν γίνεται μὲ ἐπίγνωση καὶ σύμφωνα μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἔξω ἀπὸ κάθε ὑποκρισία καὶ ἀνθρωπαρέσκεια, ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν προκοπὴ τῆς ταπείνωσης καὶ τῆς ἀπάθειας(ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός).
Ἂν ἀποφασίσουμε νὰ μάθουμε τὴν ἀλήθεια τόσο γιὰ τὸν ἑαυτὸ μᾶς ὅσο καὶ γιὰ τοὺς ἄλλους, ἂν ἀποφασίσουμε νὰ σταματήσουμε νὰ χτίζουμε ἕνα φανταστικὸ «ἐγὼ» τὸ ὁποῖο τὸ προβάλλουμε στὸν κοινωνικό μας περίγυρο, θὰ πρέπει νὰ συνειδητοποιήσουμε ὅτι πρέπει νὰ εἴμαστε αὐθεντικοὶ καὶ εἰλικρινεῖς. Ἡ εἰλικρίνεια εἶναι ἀποστροφὴ τῆς προσποίησης. Ἡ προσποίηση καταστρέφει τὴν ἑνότητα τῆς προσωπικότητάς μας καθὼς μᾶς κάνει ἄλλο νὰ φαινόμαστε ἐξωτερικὰ καὶ ἄλλο νὰ εἴμαστε πραγματικά, διαστρέφει τὴν οὐσία τῆς πνευματικῆς ζωῆς διότι εὐχαριστεῖ τὴ φιλαυτία, τὴ φιλοδοξία καὶ τὴ φιλαρέσκεια.
Όσο περισσότερο ὁ ἄνθρωπος ἀγαπάει τὸν ἑαυτό του, τόσο περισσότερο γίνεται ἐξαρτημένος ἀπὸ τὴν γνώμη τῶν γύρω ἀνθρώπων. Ὅμως ὁ Χριστὸς μᾶς διδάσκει νὰ ἀποποιούμαστε τὸ ψεῦδος, τὸν ἐγωισμὸ καὶ ὅλους αὐτοὺς τοὺς ἐξωτερικοὺς τύπους τῆς καλῆς καὶ αὐτοδικαιωτικὴς συμπεριφορᾶς. Καὶ ἐνῶ οἱ παραλείψεις, οἱ ἀδυναμίες συγχωροῦνται, δὲν συγχωρεῖται ὅμως ἡ ὑποκρισία. Ἂν ἀποφασίσεις, λοιπόν, νὰ ζήσεις ἔντιμα καὶ αὐθεντικὰ πρέπει νὰ ἐξετάζεις διαρκῶς τὶς ἀνακολουθίες σου καὶ νὰ τὶς ἀντιμετωπίζεις μὲ εἰλικρίνεια καὶ χωρὶς δικαιολογίες. Ἡ θεραπεία τῆς ὑποκρισίας ἀναδύεται μέσα ἀπὸ τὴν αὐτογνωσία ποὺ ὁδηγεῖ στὴ μετάνοια ἡ ὁποία ἰσοδυναμεῖ μὲ μία ὑπαρξιακὴ ἀλλαγή.
Καλεῖσαι νὰ ξεκινήσεις μία πορεία αὐτογνωσίας, νὰ κατανοήσεις δηλαδὴ ἐν αἰσθήσει καρδίας τὴν ἀληθινὴ φύση τῆς πνευματικῆς σου ἀσθένειας διότι αὐτὸς ποὺ δὲν εἶδε τὸ ἐσωτερικό του σκοτάδι δὲν ψάχνει γιὰ τὸ φῶς.
Καλούμαστε νὰ ἀπηυδήσουμε ἀπὸ τὰ δῆθεν κατορθώματα τοῦ ἑαυτοῦ μας, ὥστε ἐν πορείᾳ μετανοίας νὰ ἐσωτερικεύσουμε τὴν προσπάθεια καλλιέργειας τοῦ ἔσω ἀνθρώπου. Μάθε νὰ φροντίζεις ὥστε ἡ καλοσύνη, ἡ εὐγένεια, νὰ γίνουν καταστάσεις ἐσωτερικές του ψυχικοῦ σου κόσμου, καὶ ὄχι ψεύτικα προσωπεῖα ποὺ φοροῦμε γιὰ νὰ κάνουμε καλὴ ἐντύπωση στοὺς ἄλλους.
Καλούμαστε νὰ διαρρήξουμε τὸ προσωπεῖο τῆς ἀρετῆς γιὰ νὰ ἀναδυθεῖ τὸ αὐθεντικό μας πρόσωπο διότι ὁ “Θεὸς παρακολουθεῖ τὴν καρδιά μας καὶ ἐλέγχει τὸ περιεχόμενο της”, ὅπως μᾶς νουθετεῖ ὁ ὅσιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης. Γιὰ νὰ κατορθωθεῖ αὐτό, πρέπει πρῶτα νὰ ἀντιληφθεῖς ὅτι ἡ ἀξία τῆς ζωῆς σου κρίνεται, ὄχι ἀπὸ τὶς ποικίλες γνῶμες ἄλλων ἀνθρώπων γιὰ τὸ ἄτομό σου, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἐσωτερικὴ μαρτυρία τῆς συνείδησής σου. Ἐλευθερώσου ἀπ’ ὅλες τὶς ἐφήμερες δεσμεύσεις καὶ ψευδαισθήσεις τοῦ παρόντος κόσμου ὥστε νὰ κατανοήσεις ὅτι δὲν ἔχεις ἀνάγκη νὰ συμβιβασθεῖς μὲ αὐτὲς ὥστε νὰ ἐπιτύχεις ἀποδοχὴ καὶ ἔπαινο.
Ἀγκάλιασε τὸ μεγαλεῖο της ἔσχατης ἁπλότητας. Νὰ εἶσαι εἰλικρινὴς καὶ εὐθὺς σὲ ὅλες τὶς ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς σου. Αὐτὸ προϋποθέτει κόπο, ἀγώνα καὶ ἄσκηση, διότι ἂν καὶ ἀπὸ καιρὸ σὲ καιρὸ ξεπηδᾶ ἀπὸ μέσα μας κάτι γνήσιο, ὡστόσο, ὁ ἀληθινὸς ἐαυτὸς μας βγαίνει στὴν ἐπιφάνεια μόνο μέσα ἀπὸ τὶς ὀδύνες τῆς πνευματικῆς καὶ σωματικῆς ἀσκήσεως. Εἶναι ἀκριβῶς αὐτὸς ὁ ἀνελέητος διαρκῆς ἀγώνας ποὺ διαδραματίζεται μέσα στὰ ἐσώψυχά του ἀνθρώπου ἀνάμεσα στὴν εἰλικρινῆ προσωπικότητα καὶ στὴν ψεύτικη καὶ ὑποκριτικὴ στάση.
Πρέπει λοιπὸν νὰ στοχεύεις στὴν ἐσωτερική σου καλλιέργεια καὶ ὄχι ἁπλὰ νὰ προσποιεῖσαι πὼς συμπαθεῖς αὐτοὺς ποὺ προσποιοῦνται ὅτι σὲ συμπαθοῦν διότι ὁ πνευματικὸς ἄνθρωπος δὲν εἶναι ὁ «καθὼς πρέπει» ἄνθρωπος ἀλλὰ καθὼς ὁ Θεὸς θέλει. Ἀπαλλαγμένοι ἀπὸ τὴν ἰδιοτέλεια καὶ τοὺς ἰδεοψυχαναγκασμοὺς τῆς συμβατικότητας καλούμαστε νὰ καλλιεργοῦμε τὶς ἀρετὲς ὄχι γιὰ νὰ γίνουμε ἀρεστοὶ στοὺς γύρω μας ἀλλὰ γιὰ νὰ ὑπηρετοῦμε τὴν ἀγάπη καὶ μόνο πρὸς τὸ Θεὸ καὶ τοὺς συνανθρώπους μας.
Ἂς φύγωμε λοιπὸν μακρυὰ ἀπὸ τὸν κρημνὸ τῆς ὑποκρισίας καὶ τὴν προσποιητὴ συμπεριφορά. Νὰ ἀφήσουμε τὸ Θεὸ νὰ ξεχυθεῖ, νὰ πλημμυρίσει τὴν ὕπαρξή μας. Νὰ θεραπεύσουμε μὲ τὴν ἄσκηση καὶ τὴν τήρηση τῶν ἐντολῶν τὴ φιλαυτία μας ὥστε νὰ πορευθοῦμε πρὸς τὴ φιλαδελφία καὶ ἀπὸ ἐκεῖ στὴ φιλοθεΐα ὥστε νὰ γινόμαστε ἀρεστοὶ ἐνώπιόν του Θεοῦ καὶ ὄχι ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων.
Ἂν γίνουμε ἀρεστοὶ ἐνώπιόν τοῦ Θεοῦ εἶναι βέβαιο ὅτι θὰ γίνουμε καὶ ἀρεστοὶ ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων διότι ὁ ἐνάρετος παρομοιάζεται μὲ πόλη χτισμένη ἐπάνω σὲ ὅρος καὶ ὅπως μᾶς διαβεβαίωσε ὁ Κύριός μας “οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὅρους κειμένη ” (Μάτθ.5,14).
