Ἐπίτρεψέ μου νὰ μὴν ἀναφερθῶ ἄλλο στὸ παρελθόν, ἀλλὰ νὰ σταθῶ σὲ ὅ,τι θὰ μπορέσει ν’ ἀποβεῖ χρήσιμο καὶ ὠφέλιμο γιὰ τὸ μέλλον.
Σύμφωνα μὲ τὴ διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων, κάθε ἐντύπωση, κάθε εἰκόνα, κάθε λογισμὸς ποὺ ἔρχεται στὴν περιοχὴ τῆς καρδιᾶς καὶ τὴ γεμίζει μὲ μεγάλη ταραχή, ἀσφαλῶς προέρχεται ἀπὸ τὸ χῶρο τῶν παθῶν. Γι’ αὐτὸ δὲν πρέπει ν’ ἀκολουθοῦμε τὶς παρορμήσεις τῆς καρδιᾶς ἀμέσως, ἀλλὰ μόνο μετὰ ἀπὸ προσεκτικὴ αὐτοεξέταση καὶ ἔντονη προσευχή. Ὁ Θεὸς νὰ μᾶς φυλάξει ἀπὸ καρδιὰ τυφλωμένη! Γιατί εἶναι πιὰ πασίγνωστο, ὅτι τὰ πάθη τυφλώνουν τὴν καρδιὰ καὶ σκοτίζουν τὸ λαμπερὸ ἥλιο τῆς διάνοιας, ποὺ ὅλοι μας πρέπει, μὲ σκληρὴ προσπάθεια, ν’ ἀτενίζουμε πάντοτε.
***
Τελικὰ ἡ ἀτέλειωτη νύχτα πέρασε. Στὴν καρδιά σου ὁ ἥλιος λάμπει ὁλόλαμπρος καὶ στὸ νοῦ σου ὁ ἀέρας εἶναι γλυκὺς καὶ καθαρός. Γλυκύτερος καὶ καθαρότερος ἀπὸ ποτὲ ἄλλοτε. Δόξα τῷ Θεῶ! Εἶναι ὁλοφάνερη ἡ ἐπέμβαση τῆς χάριτός Του. Ὅμως, ἀπὸ μίαν ἄποψη, ἡ τωρινὴ κατάστασή σου εἶναι ὁ καρπὸς τῶν πικρῶν δοκιμασιῶν σου. Καθὼς λέει ὀ άγιος Μάρκος ὁ ἀσκητής, πίσω ἀπὸ τὶς ἀκούσιες θλίψεις εἶναι κρυμμένο τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ.
Πρόσεξε ὅμως, γιατί ἡ ἔντονη τάση γιὰ προσευχὴ ποὺ ἔχεις τώρα, εἶναι κι αὐτὴ μία δοκιμασία ἀπὸ τὰ δεξιά. Ἂν ἐπιτρέψεις στὸν ἑαυτό σου νὰ βυθιστεῖ στὴν ἀπόλαυση, στὴν αὐτοϊκανοποίηση, τότε ἕνα σύννεφο πνευματικοῦ σκοταδιοῦ, πυκνότερο ἀπὸ τὸ προηγούμενο, θὰ ἔρθει καὶ θὰ σὲ τυλίξει. Στὸ δρόμο ποὺ περπατοῦμε, αὐτὸ εἶναι ἀναπόφευκτο: Ἡ ἱκανοποίηση γιὰ ἕνα πνευματικὸ κατόρθωμα μᾶς ὁδηγεῖ ἀνεπαίσθητα -ἀλλὰ γοργὰ καὶ σίγουρα- στὰ δίχτυα τῆς μεγάλης παγίδας, ποὺ λέγεται ἔπαρση. Τότε εἶναι ποὺ ταπεινωνόμαστε γιὰ τὰ καλά! Καὶ δίκαια. Γιατί ἔχουμε πιὰ ἀποδειχθεί ανικανοι νὰ δεχθοῦμε μὲ ταπεινὴ εὐγνωμοσύνη τὴ χάρη, ποὺ πλούσια καὶ γενναιόδωρά μᾶς ἔστειλε ὁ Θεός.
Μὲ τὶς ταπεινώσεις καὶ τοὺς ἐξευτελισμοὺς ἡ ἔπαρση ξεριζώνεται ἀποτελεσματικά. Μέχρι νὰ συμβεῖ αὐτό, τὸ οἰκοδόμημα τῶν ἀρετῶν ποὺ δῆθεν ἀποκτοῦμε, καὶ κάποτε μάλιστα μὲ πολὺ κόπο, θεμελιώνεται στὴν ἄμμο. Χρειάζεται πολὺ χρόνο καὶ ἀπαιτεῖ μεγάλο κόπο γιὰ νὰ θεμελιωθεῖ αὐτὸ τὸ οἰκοδόμημα πάνω στὴν πέτρα, ὅπου ἡ τέχνη τῆς προσευχῆς θὰ εὐδοκιμεῖ μὲ σταθερότητα καὶ ἀσφάλεια.
***
Ὁ ἀγώνας γιὰ τὴν πνευματικὴ πρόοδο δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ὁδηγήσει τὴν ψυχή μας μόνο στὸ ἀνθισμένο λιβάδι τῆς εὐφροσύνης καὶ τῆς παρηγορίας, καὶ νὰ τὴν ἀφήσει μόνιμα ἐκεῖ. Ἀναπόφευκτα, ἀργὰ ἢ γρήγορα, θὰ τὴν ὁδηγήσει καὶ στὸ δρόμο τοῦ σταυροῦ. Γιατί, σηκώνοντας τὸν πνευματικὸ σταυρό μας, τὸ σταυρὸ τῶν θλίψεων καὶ τῶν πειρασμῶν, διδασκόμαστε τὴν ὑπομονὴ καὶ τὴν ὑποταγὴ στὸ θέλημα τοῦ Κυρίου. Με κάθε θλίψη, λέει κάποιος ἅγιος, ἐλέγχεται ἡ κλίση τοῦ θελήματός μας, ἂν κλίνει πρὸς τὰ δεξιὰ ἢ πρὸς τ’ ἀριστερά. Έτσι μποροῦμε ν’ ἀνιχνεύσουμε τὰ κρυφὰ πονηρά μας θελήματα καὶ νὰ τὰ πατάξουμε. Γι’ αὐτὸ κάθε θλίψη μοιάζει μὲ παζάρι: Ἐκεῖνος ποὺ ξέρει νὰ ἐμπορεύεται, κερδίζει πολλά. Ἐκεῖνος ποὺ δὲν ξέρει, ζημιώνεται.
Πρέπει λοιπὸν νὰ τὸ γνωρίζεις ἀπὸ τώρα καθαρά, πώς οι πνευματικὲς παρηγορίες συνοδεύονται πάντοτε ἀπὸ ἕνα πνευματικὸ Γολγοθά.