Με αφορμή την πρόσφατη καθιέρωση από τον ΟΗΕ της 21ης Ιουνίου ως «Παγκόσμιας Ημέρας Γιόγκα», θα θέλαμε με το άρθρο αυτό να καταθέσουμε, προς ενημέρωση όλων αυτών που θα κάνουν τον κόπο να το διαβάσουν, ορισμένες σκέψεις γύρω από το θέμα αυτό καθότι τις ημέρες αυτές παρουσιάζεται κάποια δραστηριότητα και ενδιαφέρον από τους ανυποψίαστους ανθρώπους, οι οποίοι από περιέργεια ή και ενδιαφέρον ψάχνουν να βρουν και να ενημερωθούν τα σχετικά με τη Γιόγκα.
Τι είναι Γιόγκα ;
Για πολλούς ανθρώπους στην Δύση και εδώ στην Ελλάδα οι θεωρήσεις για την Γιόγκα παρουσιάζονται σαν ένα απλό σύστημα σωματικής άσκησης, ένα καθαρά γύμνασμα του σώματος, που βοηθά δήθεν στην ηρεμία και την θεραπεία των ψυχικών και σωματικών παθήσεων.
Αλλά εάν δούμε όμως την ιστορία και την φιλοσοφία της Γιόγκα ανακαλύπτουμε ότι δεν αποτελεί μια πρακτική άσκησης του σώματος αλλά ένας παλαιός λανθασμένος τρόπος πνευματικής αναζήτησης.
Πέραν από την εξωτερική έμφαση ως ένα ξεκάθαρο σωματικό γύμνασμα, σε κάθε είδος και μορφή που παρουσιάζεται, πρέπει να έρθουν στην επιφάνεια οι ιστορικές ρίζες αυτής της πρακτικής.
Η Γιόγκα είναι η ένωση, η ένωση με το πεπερασμένο, το μεταβατικό, με το άπειρο, με το αιώνιο εγώ.
Ο όρος Γιόγκα εξαρτάται, στην ινδουιστική αντίληψη, με τον Βράχμα. Ο Βράχμα είναι μια απρόσωπη θεϊκή ουσία που είναι παντού σε όλα και κρυμμένη από όλα.
Αυτό που μας έρχεται δηλαδή ως αναζήτηση πνευματικής και σωματικής άσκησης της ινδουιστικής θρησκευτικής πίστης μας βοηθά να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στην πραγματικότητα.
Στις Ουπανισάδες γίνεται αναφορά: «Ενωθείτε στο φως μέσα σας με το φως του Βράχμα». Το 150 μ.Χ. ο δάσκαλος της Γιόγκα συστηματοποίησε την Γιόγκα σε οκτώ σημεία ή άκρα.
Αυτά τα οκτώ σημεία, σαν μια σκάλα, υποτίθεται οδηγούν από την άγνοια στην φώτιση. Η Γιόγκα,κοντολογίς, αποτελεί μια πανάρχαια πνευματική άσκηση αναζήτησης ενός μεταφυσικού, που συναντάται στην Ινδουιστική Θρησκεία. Υπό τις συνθήκες αυτές και τις εν συντομία αναφορές της Γιόγκα, πρέπει να αναρωτηθούμε εάν πραγματικά ένας χριστιανός μπορεί να συμμετάσχει ή να ασκείται με το σύστημα της γιόγκα;
Θεός και άνθρωπος
Η έννοια του θεού στην Γιόγκα και στην Ορθοδοξία είναι τελείως διαφορετικές. Η ένωση με το θείο που προσκαλεί η Γιόγκα είναι η βίωση αυτής της ένωσης.
Αλλά όταν η Γιόγκα μιλά για το θεό ή το θείο ή τον βράχμα ταυτίζεται με όλες τις πρακτικότητες, αφού είναι απρόσωπο, μια πνευματική ουσία, μια άγνωστη και αόρατη δύναμη. Αυτό όμως είναι Πανθεϊσμός, τα πάντα είναι θεός.
Στον Χριστιανισμό ο Θεός είναι πρόσωπο και δημιουργός του σύμπαντος κόσμου. Υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ Δημιουργού και δημιουργίας, δεν ταυτίζονται. Ο Θεός είναι πρόσωπο που έρχεται σε σχέση με άλλα πρόσωπα, η δημιουργία είναι κτιστή.
Η άλλη βασική επίσης διαφορά είναι οι απόψεις για τον άνθρωπο. Η φιλοσοφία της Γιόγκα διδάσκει ότι τα πάντα είναι θεός, άρα και ο άνθρωπος.
Τα θεμελιώδη προβλήματα του ανθρώπου καθώς και οι λύσεις για την Γιόγκα βρίσκονται στη άγνοια. Η λύση είναι η φώτιση, μια εμπειρία. Αυτή η λύση, που είναι στόχος της Γιόγκα μπορεί να επιτευχθεί μόνο μετά από έντονη προσωπική προσπάθεια.
Η ορθόδοξη Εκκλησία και ο Χριστιανισμός επισημαίνουν πως το πρόβλημα δεν είναι η άγνοια αλλά η αμαρτία. Η αποτυχία του ανθρώπου να συμμορφωθεί κατά το αρχέτυπο πρότυπο.
Στο πρόσωπο του Χριστού λοιπόν ο Θεός και ο άνθρωπος συμφιλιώθηκαν, ο χριστός «αίρων την αμαρτία του κόσμου», η σωτηρία είναι δώρο όχι ανάγκη ή δεν μπορεί ποτέ να την κερδίσει, εφόσον στην Γιόγκα η κυκλική κίνηση είναι επ’ άπειρον.
Με τον τρόπο αυτό, η Γιόγκα είναι μια θρησκευτική πρακτική που υποστηρίζει τον Παγανισμό ή τον Μονισμό.
Αυτό μας οδηγεί στην άρνηση της διάκρισης μεταξύ δημιουργίας και Δημιουργού, έως στο σημείο της άρνησης ενός Δημιουργού Θεού. Στις ημέρες μας αυτό αποκαλείται Νέα Εποχή, Νέα Πνευματικότητα ή Ολιστική Πνευματικότητα, που είναι απολύτως δεσμευμένες στον Πανθεϊσμό και τον Παγανισμό.
Το σύμπαν είναι ένας ζωντανός οργανισμός με πνευματική δύναμη προς τα πάντα. Έτσι, τα πάντα είναι αλληλένδετα με τη δύναμη της ζωής ή την ψυχή του κόσμου. Η δύναμη της ζωής εκδηλώνεται ως πνευματικά όντα (για τους χριστιανούς αυτά όλα είναι δαίμονες) που χειρίζονται την πορεία των γεγονότων παγκοσμίως.
Η αντίθεση και η άρνηση της πρακτικής της Γιόγκα είναι απορριπτέα, διότι:
1. Δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ Δημιουργού και δημιουργίας: «οἵτινες μετήλλαξαν τὴν ἀλήθειαν τοῦ θεοῦ ἐν τῷ ψεύδει, καὶ ἐσεβάσθησαν καὶ ἐλάτρευσαν τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα, ὅς ἐστιν εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.» (Ρωμ. 1,25).
2. Ο Χριστός δεν είναι Σωτήρας και Θεός αλλά ένας απλώς διαφωτιστής.
3. Δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ του καλού και του κακού, αφού όλα είναι ένα. Αυτό βέβαια μας οδηγεί σε ένα θρησκευτικό πλουραλισμό και στην άρνηση της αλήθειας.
4. Κτίση και άνθρωπος είναι ένα. Με αυτό όμως μειώνεται η κορωνίδα της δημιουργίας που είναι ο άνθρωπος.
5. Δεν υπάρχει καμία διάκριση μεταξύ των θρησκειών και όλων των πνευματικοτήτων με αποτέλεσμα να μιλάμε για μια αόριστη πνευματικότητα.
Τα είδη της Γιόγκα
Bhakti Γιόγκα
Το σύστημα αυτό της γιόγκα επιδιώκει τη σωτηρία μέσω ενός. Ο τρόπος με τον οποίο η σωτηρία επιτυγχάνεται είναι μέσω πράξεων πάντα στο πλαίσιο της Γιόγκα, δεν είναι μια αφοσίωση σε μια προσωπική εμπειρία του Θεού μέσω του δώρου του Θεού της χάριτος, όπως αποκαλύπτεται στη Αγία Γραφή.
Η Bhakti Γιόγκα βασίζεται στην πεποίθηση ότι είμαστε εκδηλώσεις του Θεού, θολώνοντας τα όρια ανάμεσα στο Θεό και τον άνθρωπο. Σε αυτό το σύστημα, «ό,τι υπάρχει μέσα στο Θεό, αλλά όλα δεν είναι Θεός…Ο κόσμος και οι ψυχές είναι πραγματικές, αλλά είναι επίσης μέρος της ύπαρξης του Θεού, και όχι χωριστά από αυτόν». Αυτό φαίνεται καθαρά μέσα από ταινίες, όπως το Avatar.
Βρίσκεται επίσης σε αυτούς που πιστεύουν σε βράχους, δέντρα, νερό και άλλα μέρη της δημιουργίας. Η ιδέα ότι υπάρχει μια αόριστη πνευματικότητα που εκδηλώνεται μέσα από όλα τα δημιουργήματα είναι μια υποσυνείδητη πεποίθηση των περισσότερων νέων. Η φιλοσοφία αυτή στις ημέρες μας ενισχύεται μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί νέοι προτιμούν να αποκαλούν τους εαυτούς τους πνευματικούς και όχι να ταυτιστούν με μια θρησκεία.
Hatha Γιόγκα
Το σύστημα αυτό της γιόγκα στηρίζεται σε σωματική δραστηριότητα και είναι το είδος της γιόγκα που συχνότερα ασκείται στη Δύση. Πράγματι, οι περισσότερες δυτικές κοινωνίες σκέφτονται την Γιόγκα, μόνο ως μια σωματική άσκηση, αλλά η Hatha Γιόγκα είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια γυμναστική. Η πράξη αυτή της Γιόγκα στοχεύει στην επίτευξη μιας αλλαγμένης κατάστασης στην συνείδηση που επιτυγχάνεται με την μέθοδο της αναπνοής και εκπνοής.
Jnana Γιόγκα
Η Jnana γιόγκα θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως η Γιόγκα των διανοούμενων ή είναι αυτή που επιδιώκει τη σωτηρία μέσω της πνευματικής γνώσης και της διάκρισης για τους φιλοσόφους.
Αλλά αυτό δεν είναι το τέλος της Jnana παρά μόνο η αρχή. Ο τελικός στόχος της Jnana είναι αποστασιοποίηση από την αρετή.
Αυτή η μορφή της Γιόγκα που ριζώνει σε μια αισθητική αναπαράσταση του Χριστιανισμού, συνήθως αναφέρεται ως η θεολογία της φτώχειας.
Στον πυρήνα της, η θεολογία της φτώχειας αποφεύγει το υλικό χάριν του πνευματικού. Η γνώση είναι πιο ακριβό από το φυσικό. Η Αγία Γραφή όμως είναι σαφέστατη, πως τόσο η σωματική όσο και η πνευματική υπόσταση του κάθε ανθρώπου είναι δημιουργήματα του Θεού και μάλιστα «καλά λίαν»και όχι απόβλητα.
Karma Γιόγκα
Πολλοί άνθρωποι λειτουργούν με το σύστημα του κάρμα ακόμα και αν δεν ασκούν την πρακτική της Γιόγκα. Με απλά λόγια, το κάρμα είναι ένα σύστημα της Γιόγκα που βασίζεται στη σωτηρία μέσω των καλών έργων.
Kundalini Γιόγκα
Η Kundalini γιόγκα προσπαθεί να ξυπνήσει την θεία ενέργεια που είναι ανενεργή στην ανθρώπινη σπονδυλική στήλη, όπως ένα φίδι είναι κουλουριασμένο. Μέσω του ελέγχου του αναπνευστικού συστήματος η πρακτική αυτή στοχεύει στον έλεγχο του σώματος.
Ράτζα Γιόγκα
Η Ράτζα Γιόγκα διδάσκει,πως ο νους είναι το μεγαλύτερο μέρος του σώματος, και ότι από τον έλεγχο στο μυαλό μας, μπορεί ο καθένας μας να κυριαρχήσει στο σώμα του. Σε αυτό το σύστημα, οι έντονες ασκήσεις στοχεύουν στη βοήθεια του σώματος ώστε να το υποτάξει στο νου. Το σύστημα αυτό διακρίνεται στο γεγονός, πως για να ευημερήσει στην ζωή του κάποιος, πρέπει να κυριαρχήσει στο νου και να διώξει τις μικρές σκέψεις. Η πρακτική αυτή οδήγησε σε μια λατρεία της αυτοεκτίμησης που ενθαρρύνει τους ανθρώπους να παραγκωνίζουν κάθε αμφιβολία για τον εαυτό τους,ενισχύοντας την εμπιστοσύνη, πως το μόνο πράγμα που πρέπει να φοβόμαστε είναι ο ίδιος ο φόβος.
Η πρακτική της Γιόγκα σε σχέση με την ορθοδοξία, δεν είναι δύο παράλληλοι δρόμοι, αλλά εντελώς αντίθετοι.
Οι πρακτικές της αναπνοής, του φιδιού κ. ά. είναι όχι μόνο πνευματικά αλλά και σωματικά επικίνδυνες, ξένες προς την ορθόδοξη πνευματικότητα.
Ως πιστοί Χριστιανοί οφείλουμε, όχι μόνο να απέχουμε πλήρως από όλα όσα αναλυτικά εκθέσαμε στο παρόν άρθρο, αλλά και να διαμαρτυρόμαστε με Ορθόδοξο τρόπο ενημερώνοντας αυτούς που τυχόν ήθελαν να μάθουν τα σχετικά με τη Γιόγκα.
Σε εποχές ύπουλου, κρυμμένου προσηλυτισμού και ανατροπής των πνευματικών αξιών, ως ορθόδοξοι Χριστιανοί καλούμαστε σε εγρήγορση και προσευχή, βοηθώντας τον εαυτόν μας και τους αδελφούς που τυχόν οδηγήθηκαν σε αυτόν το λάθος δρόμο.
Η άσκησή μας τόσο η πνευματική όσο και η σωματική υπαγορεύεται με τον καλύτερο τρόπο, αυτόν που μας προσφέρουν το Ευαγγέλιο και οι άγιοι Πατέρες.